توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت محمدحسن مامقانی نجفی دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت محمدحسن مامقانی نجفی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت محمدحسن مامقانی نجفی :

پاورپوینت محمدحسن مامقانی نجفی

عالم فاضل ربانی، فقیه کم نظیر، شیخ محمدحسن، فرزند عبدالله مامقانی نجفی، از بزرگان مراجع امامیه در اقطار اسلامی بود که مجلسش، مجمع علما و اهل فضل بودبحق که او آیه الله العظمی بدون کلام بود.

فهرست مندرجات

۱ – خاندان
۲ – ولادت و کودکی
۳ – تحصیلات
۴ – سفر به مامقان
۵ – سکونت در تبریز
۶ – بازگشت به نجف اشرف
۷ – استادان
۷.۱ – شیخ عبدالرحیم بروجردی
۷.۲ – سید حسین کوه کمری
۷.۳ – شیخ مرتضی انصاری
۷.۴ – شیخ ملاعلی خلیلی
۷.۵ – شیخ مهدی آل کاشف الغطاء
۷.۶ – شیخ راضی نجفی
۸ – تدریس
۹ – شاگردان
۱۰ – سفرها
۱۱ – ملاقات با شاه قاجار
۱۲ – از نگاه بزرگان
۱۳ – اخلاق و کمالات معنوی
۱۴ – زهد و پارسایی
۱۵ – عزت نفس
۱۶ – صبر و توکل
۱۷ – پرهیز از شهرت
۱۸ – مقام مرجعیت
۱۹ – تالیفات
۲۰ – پرواز به ملکوت
۲۱ – بازماندگان
۲۲ – پانویس
۲۳ – منبع

خاندان

از احوال و موقعیت علمی و اجتماعی اجداد آیه الله شیخ محمد حسن مامقانی، اطلاع چندانی در دست نیست ولی همین مقدار مسلم است که بسیاری از آنها از ثروتمندان و افراد با نفوذ مامقان (شهر کوچکی در چند فرسنگی شهر تبریز است)

[۱] اعیان الشیعه، سیدمحسن امین، ج۵، ص۱۵۰.

[۲] ریحانه الادب، محمدعلی مدرس تبریزی، ج۳، ص۴۳۰.

و برخی از آنان از اهل علم بوده‌اند.

[۳] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۱۹ (پاورقی).

آیه الله شیخ عبدالله مامقانی کبیر (وی آیهالله شیخ عبدالله مامقانی، مؤلف کتاب تنقیح المقال است)،

[۴] گلشن ابرار، ج۴.

پدر آیه الله محمدحسن مامقانی، اولین عالم و فقیه نامدار این خاندان است. با این که ثروت فراوانی از طرف پدر و اجدادش به وی رسیده بود، دست از همه شسته، کمال واقعی را در علم و فضیلت دیده، راهی کربلای معلی شد و بعد از طی مراحل مقدماتی علوم دینی، برای کسب مدارج عالی معارف و احکام اسلامی، نزد بزرگانی همچون: سید محمد مجاهد (۱۲۴۲ق.) ، شریف العلماء حائری مازندرانی (۱۲۴۶ ق.) سید علی طباطبایی (۱۲۳۱ ق.) و دیگران حاضر شده، بهره‌های فراوان برد تا به درجه بلند مرجعیت نایل آمد و بسیاری از مردم آذربایجان از او تقلید می‌کردند.
آن بزرگوار، شب‌ها در ایوان شریف حرم مطهر حسینی و ظهرها در مسجدی در محله باب النجف، از محله‌های معروف کربلا ، اقامه جماعت می‌کرد. آثار به جا مانده از وی عبارتند از: رساله علمیه و کتاب فی الفقه الاستدلالی که کتاب مذکور مشتمل بر مباحث زکات ، خمس ، صوم ، اعتکاف و حج است.

[۵] معارف الرجال، محمدحرزالدین، ج۱، ص۲۴۴.

[۶] معارف الرجال، محمدحرزالدین، ج۲، ص۱۴.

[۷] مفاخر آذربایجان، ج۱، ص۱۲۹.

[۸] مکارم الآثار، معلم حبیب آبادی، ج۴، ص۱۲۸۰.

آیه الله شیخ عبدالله مامقانی در سال ۱۲۴۶ق. دار فانی را وداع گفت (بلای طاعون در دو مرحله به فاصله شش ماه در سالهای ۱۲۴۵ و ۱۲۴۶ شهرهای ایران و عراق و به ویژه کربلا را در برگرفت و بسیاری را به کام مرگ کشاند که در میان آنان، عالمانی همچون: شریفالعلماء حائری، شیخ محمدعلی نجفی، حاج ملااحمد مراغی، شیخ عبدالله مامقانی، سیدمحمدباقر قزوینی، شیخ جعفر آل محیی الدین، شیخ خلف کربلایی، سیدعبدالغفور یزدی و سیدکاظم کاظمینی وجود داشتند.)

[۹] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۲۷، پاورقی.

و در ایوان شریف حسینی، در آن جا که در آن اقامه جماعت می‌کرد، به خاک سپرده شد.

[۱۰] معارف الرجال، محمدحرزالدین، ج۲ ص۱۴.

[۱۱] مفاخر آذربایجان، ج، ص۱۲۹.

[۱۲] علماء معاصرین، ملاعلی واعظ خیابانی، ص۱۵۸.

ولادت و کودکی

آیه الله شیخ محمد حسن مامقانی در ۲۲ ماه رمضان سال ۱۲۳۸ ق. در مامقان، دیده به جهان گشود.

[۱۳] احسن الودیعه، محمدمهدی موسوی اصفهانی، ج۱، ص۱۶۹.

[۱۴] مصفی المقال، شیخ آقابزرگ تهرانی، ص۱۲۵.

[۱۵] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۳۱.

هنوز چند ماهی از عمر او نگذشته بود که همراه خانواده به کربلا (محل اقامت پدر و مادرش) مشرف شد. سایه پدر و مادر بر سر او، خیلی طولانی نبودزیرا مادرش در سال ۱۲۴۵ ق. و پدر بزرگوارش در سال ۱۲۴۶ ق. به لقای الهی نائل شدند و او که هنوز نه سالش نشده بود، بار غم یتیمی را به دوش می‌کشید و تحت سرپرستی وصی پدرش قرار گرفت. مدتی بدین منوال گذشت تا این که وصی پدر که قیمومیت شیخ عبدالله مامقانی را به عهده داشت، از دنیا رحلت کرد. مرجع بزرگ شیعه ، آیه الله شیخ محمد حسین اصفهانی ، معروف به صاحب فصول بعد از اطلاع از جریان مذکور سرپرستی را برای وی منصوب کرد. آن شخص نیز به بهترین وجه به تربیت و ارشاد شیخ محمدحسن همت گماشت و او را به آداب و اخلاق اسلامی، خواندن، نوشتن و نیز تحصیلات مقدماتی رایج علوم دینی تشویق کرد تا این که او نیز در سال ۱۲۵۵ ق. وفات یافت.

[۱۶] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۳۱.

تحصیلات

تشویق‌های مستمر سرپرست انتصابی صاحب فصول و نیز برخورداری از هوش سرشار و علاقه فراوان به علم و کمال، محمدحسن مامقانی را در راه کسب دانش و معرفت ، بسیار کوشا نمودبه طوری که در مدرسه حسن خان (این مدرسه در نزدیک حرم حسینی علیه‌السّلام در کربلا قرار داشت.) ، از صبح تا شام، جز در مواقع استراحت و نماز ، به مطالعه و تحقیق می‌پرداخت و شب‌ها نیز آخرین کسی بود که دست از مطالعه کشیده، استراحت می‌کرد.

[۱۷] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۳۲.

شیخ محمدحسن مامقانی بعد از یادگیری مقدمات علوم اسلامی، در سال ۱۲۵۵ ق. در حالی که ۱۷ سال داشت، برای تکمیل یافته‌های خود به نجف اشرف هجرت کرد تا سال ۱۲۵۸ ق. در آن شهر از مدرسان بزرگ بهره‌های فراوان برد و ضمن تثبیت معلومات گذشته خود، به مدارج عالی علوم دینی دست یافت.

[۱۸] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۰.

سفر به مامقان

در مورد علت و انگیزه سفر شیخ محمدحسن مامقانی به زادگاه خود (مامقان) چنین نقل شده است: «برخی از مردم مامقان که برای زیارت به نجف رفته بودند، از فضل و کمالات علمی و معنوی آن بزرگوار مطالب فراوانی شنیده بودنداز این رو، وی را به مامقان دعوت کردند تا به ترویج معارف و احکام دین بپردازد و اعتقادات دینی و معنوی مردم را تقویت کند. ابتدا به خاطر ادامه تحصیل و پژوهش، دعوت آنان را نپذیرفت از این رو، از مرجع عالی قدر، مؤلف کتاب جواهر خواهش کردند تا از او بخواهد که همراه آنان به زادگاه خود برگردد و مردم را ارشاد و کام تشنگان معارف الهی را سیراب کند و سرانجام او به دستور صاحب جواهر، نجف اشرف را ترک کرد و در سال ۱۲۵۸ ق. (در همین سال نجیب پاشا از طرف دولت عثمانی به کربلای معلی حمله کرد و بسیاری از شیعیان و زائران امام حسین علیه ‌السلام را به شهادت رساند. این واقعه در روز غدیر خم اتفاق افتاد و از این جهت، غدیر الدم (غدیرخون) نامیده شد.) به مامقان رفت.

[۱۹] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۰.

[۲۰] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۳۵.

سکونت در تبریز

شیخ محمدحسن مامقانی بعد از آن که در مامقان به تبلیغ معارف و احکام دین پرداخت، احساس کرد که هنوز در اوایل جوانی به سر می‌برد و یافته‌های قبلی خود را برای نیازهای جامعه کافی نمی‌دید. از این رو به تبریز رفت و در مدرسه صفرعلی (این مدرسه در وسط بازار رئیسی تبریز قرار داشته است.) سکونت گزید و نزد استادان بنام آن شهر به تحصیلات خود ادامه داد و به پیشرفت‌های قابل توجهی نائل گردیدبه طوری که خود از استادان و عالمان مبرز آن دیار شد.

[۲۱] ماضی النجف و حاضرها، جعفر آل محبوبه نجفی، ج۳، ص۲۵۲.

[۲۲] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۰.

[۲۳] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۴۱.

بازگشت به نجف اشرف

اقامت این عالم متقی در مامقان، تبریز و برخی از شهرهای دیگر چند سالی به طول انجامید. با این که وی در طول این سال‌ها در امر تحصیل، تدریس و تبلیغ بسیار کوشا و موفق بود، ولی شوق به تحصیل و کسب مراحل عالی علوم اسلامی که فقط در حوزه علمیه نجف میسر بود، ذهن او را به خود مشغول کرده بودبه طوری که گه گاهی جمعه‌ها به قبرستان‌های شهر تبریز (که برخی از آنها شباهت زیادی به قبرهای نجف داشتند) می‌رفت و با گریه و تضرع، از خداوند منان، اقامت در نجف را درخواست می‌کرد. سرانجام حاجت او برآورده شد و در سال ۱۲۷۰ ق. (این سفر چهار سال بعد از وفات شیخ محمدحسن نجفی ، مؤلف جواهر انجام شد.) شرایط سفر مهیا شد و وی از راه کرمانشاه و سپس خانقین به کربلا رفت و پس از توقفی کوتاه در آن جا، به نجف اشرف عزیمت کرد و با جدیت کامل، نزد استادان بزرگ آن عصر به تحصیل پرداخت و در کنار آن، با تعمق و تحقیق در موضوعات مهم علمی، به درجه اجتهاد نایل آمد و خود از استادان و مراجع تقلید صاحب نام شهر نجف گردید.

[۲۴] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۴۳.

[۲۵] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۰.

استادان

دانشمند وارسته، شیخ محمدحسن مامقانی، در جهت رشد و بالندگی شخصیت علمی و اخلاقی خویش، نزد استادان بزرگی تحصیل و از اندوخته‌های آنان بهره برداری کرد تا به قله رفیع اجتهاد، فقاهت و کمال نایل آمد. استادان او عبارتند از:

شیخ عبدالرحیم بروجردی

(۱۲۷۷ ق.)

[۲۶] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۰.

وی از عالمان و فقیهان مشهور تهران و از شاگردان بنام شیخ محمد حسین اصفهانی (مؤلف کتاب فصول)، شیخ محمد حسن نجفی (مؤلف جواهر)، شیخ علی کاشف الغطا و شیخ موسی کاشف الغطا بوده است. آن بزرگوار، مدتی در تبریز اقامت داشت و در این مدت، شیخ محمدحسن مامقانی از وی بهره‌های فراوانی برد. آیه الله مامقانی درس صوم (روزه) آن استاد بزرگ را به رشته تحریر درآورد.

[۲۷] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۴۳، پاورقی.

سید حسین کوه کمری

(۱۲۹۹ ق.)

[۲۸] معارف الرجال، محمدحرزالدین، ص۲۴۳.

[۲۹] فوائد الرضویه، شیخ عباس قمی، ص۱۰۲.

[۳۰] الکنی و الالقاب، شیخ عباس قمی، ج۳، ص۱۰۹.

سید حسین کوه کمری ، فرزند سید محمد کوه کمری، معروف به آیه الله ترک از پژوهشگران بزرگ و استادان بنام درس‌های خارج فقه و اصول در نجف اشرف بود. شاگردان بسیاری در درس‌های او حاضر می‌شدند که بالغ بر صدها نفر می‌شدند که آیه الله شیخ محمد حسن مامقانی یکی از این افراد بود. وی بیش از ده سال، به ویژه بعد از وفات شیخ انصاری، نزد آن بزرگ مرد به شاگردی پرداخت. او علاوه بر تحریر درس‌های وی، استفتائاتی را که از این استادش می‌شد، پاسخ می‌داد. آیه الله کوه کمری در بیست و سوم ماه رجب سال ۱۲۹۹ ق. در نجف اشرف به لقاء الله نائل شد و در منزلش در محله العماره به خاک سپرده شد.

[۳۱] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۴۶.

[۳۲] نقباء البشر، شیخ آقا بزرگ تهرانی، ج۱، ص۴۱۰.

شیخ مرتضی انصاری

شیخ مرتضی انصاری (۱۲۸۱ ق.)

[۳۳] الکنی و الالقاب، شیخ عباس قمی، ج۳، ص۱۰۹.

[۳۴] فواند الرضویه، شیخ عباس قمی، ص۱۰۲.

[۳۵] معارف الرجال، محمدحرزالدین، ج۱، ص۲۴۳.

[۳۶] ریحانه الادب، مدرس تبریزی، ج۵، ص۱۶۰.

[۳۷] شهداء الفضیله، عبدالحسین امینی، ص۳۸۶.

آیه الله مامقانی از سال ۱۲۷۲ تا سال وفات شیخ انصاری ، به مدت ۹ سال، نزد آن بزرگوار به تحصیل پرداخت و از درس فقه و اصول ایشان بهره‌های فراوانی کسب کرد.

[۳۸] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۴۶ (پاورقی).

[۳۹] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۰.

شیخ ملاعلی خلیلی

شیخ ملاعلی خلیلی فرزند میرزا خلیل رازی تهرانی، متولد ۱۲۲۶ ق. از شاگردان شریف العلماء مازندارانی ، سعید مازندرانی و شیخ محسن خنفر مولف فصول بود. کتاب‌های الهدایه و شرح الفوائد الرجالیه الخمسه از آثار او می‌باشند. وی عالمی فقیه ، رجال شناس، محدث و عابدی زاهد بود که در تقوا ، ضرب المثل بوده است. آن فقیه بزرگوار در صفر ۱۲۹۷ ق.

[۴۰] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۰- ۱۵۱.

[۴۱] معارف الرجال، محمدحرزالدین، ج۱، ص۲۴۳.

در نجف اشرف وفات یافت و در مقبره خانوادگی به خاک سپرده شد.

[۴۲] معارف الرجال، محمدحرزالدین، ج۲، ص۱۰۳.

شیخ مهدی آل کاشف الغطاء

شیخ مهدی آل کاشف الغطاء (۱۲۸۹ ق.)

[۴۳] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۵۱.

[۴۴] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۰.

آیه الله شیخ مهدی، فرزند شیخ علی و نوه شیخ جعفر کاشف الغطاء بود. او در سال ۱۲۲۶ ق. در نجف اشرف به دنیا آمد و در زادگاهش نزد بزرگانی چون پدرش شیخ علی آل کاشف الغطاء (نویسنده اعیان الشیعه ، آیهالله شیخ علی آل کاشف الغطاء را از استادان آیهالله شیخ محمدحسن مامقانی شمرده است. ولی با توجه به سال وفات شیخ علی آل کاشف الغطاء این مسئله نمیتواند صحیح باشدزیرا در سال ۱۲۴۰ ق. آیهالله مامقانی ۲ ساله بوده است.)

[۴۵] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۰.

(نویسنده الخیارات) و عمویش شیخ حسن آل کاشف الغطاء (نویسنده انوار الفقاهه ) تحصیل کرد و به درجه عالی رسید. او بعد از وفات شیخ انصاری، از مدرسان خارج فقه و اصول و از مراجع بزرگ نجف شد.
آن عالم ربانی مقلدان بسیاری در کشورهای ایران، قفقاز ، عراق و دیگر بلاد اسلامی داشت. از آثار به جامانده از وی، می‌توان به کتاب‌های «الخیارات» و «الصوم» اشاره کرد. آن بزرگوار در شب سه شنبه ۲۴ صفر سال ۱۲۸۹ ق. وفات یافت و در مقبره آل کاشف الغطاء به خاک سپرده شد.

[۴۶] معارف الرجال، محمدحرزالدین، ج۱، ص۲۴۴.

[۴۷] ماضی النجف و حاضرها، جعفر آل محبوبه نجفی، ج۳، ص۲۰۵.

شیخ راضی نجفی

(۱۲۹۰ ق.)

[۴۸] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۵۲.

[۴۹] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۱.

آیه الله شیخ راضی نجفی ، فرزند محمد راضی، از دانشمندان و فقیهان مشهور عصر خویش بود و به تعبیر معارف الرجال ، به «فقیه عراق» معروف بوده است. وی از شاگردان برجسته شیخ حسن آل کاشف الغطاء، شیخ علی آل کاشف الغطاء و مولف جواهر است. بعد از وفات شیخ مرتضی انصاری، بسیاری از مردم عراق و برخی از شهرهای ایران، از وی تقلید می‌کردند. آن فقیه بزرگوار، در ۲۹ شعبان ۱۲۹۰ ق. وفات یافت و در مقبره آل کاشف الغطاء به خاک سپرده شد. « حاشیه بر نجاه العباد »، اثری است که از وی به جا مانده است.

[۵۰] معارف الرجال، محمدحرزالدین، ج۱، ص۲۴۴.

[۵۱] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۶، ص۴۴۵.

[۵۲] معجم رجال الفکر و الادب، محمدهادی امینی، ج۲، ص۵۸۹.

تدریس

آیه الله شیخ محمدحسن مامقانی در کنار تحصیل، به تدریس نیز مشغول بودزیرا تدریس، در کنار تحصیل نقش مهمی در تثبیت یافته‌های علمی دارد. وی در چند سالی که در تبریز سکونت داشت، ضمن شرکت در درس استادان آن شهر، به تدریس کتاب‌های قوانین و لمعه همت گماشت و بسیاری از طلاب تبریز، در درس اصول و فقه او شرکت می‌کردند.

[۵۳] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۴۱.

همچنین در سال‌هایی که وی مراحل و قله‌های بلند علم و کمال را در نجف اشرف، فتح می‌کرد، به تدریس درس‌های خارج فقه و اصول نیز اشتغال داشت و در این راه، آن چنان تبحر و تسلط داشت که بسیاری از طلاب و روحانیون در درس وی شرکت می‌کردند. وی قائم مقام استادان طراز اول نجف به حساب می‌آمد و او را به عنوان «مقرر» می‌شناختندیعنی کسی که درس استاد را آموخته است و به خوبی آن را تدریس و تبیین می‌کند.

[۵۴] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص ۱۵۰.

نویسنده ریحانه الادب در این باره می‌گوید: «حوزه درس فقهی و اصولی او، مجمع علمای امصار و محل استفاده افاضل هر دیار بود. در نجف صبح‌ها و عصرها درس فقه می‌گفت در مسجد صاحب جواهر، درس اصول او بسیار رونق داشت به طوری که بیش از پانصد نفر در درس او شرکت می‌کردند

[۵۵] ریحانه الادب، مدرس تبریزی، ج۵، ص۱۵۹.

».
نویسنده معارف الرجال نیز در این باره می‌گوید: «شیخ (محمد) حسن مامقانی، عالمی جلیل القدر و بلند مرتبه و مدرسی قدرتمند بود که توانایی زیادی در تدریس علم اصول داشت البته علم اصول او خیلی بهتر از فقه او بود. در مسجد صاحب جواهر به منبر می‌رفت و تدریس می‌کرد و ما صبح‌ها در درس فقه و عصرها در درس اصول ایشان حاضر می‌شدیم و این در حالی بود که بسیاری از اهل فضل و علم در محضر او حاضر می‌شدند

[۵۶] معارف الرجال، محمدحرزالدین، ج۱، ص۲۴۳.

».

شاگردان

آیه الله مامقانی در طول سالی‌های تدریس، به ویژه بعد از وفات آیه الله سیدحسین کوه کمری که کرسی درس وی بسیار رونق پیدا کرد، شاگردان بسیاری را تربیت کرد که بیش از صد نفر از آنها از بزرگان و مجتهدان مسلم عصر خویش بودند. برخی از شاگردان وی عبارتند از:

[۵۷] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۳۵۶.

[۵۸] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۱.

۱. سید ابوالحسن اصفهانی .

[۵۹] زندگی نامه آیهالله چهار سوقی، ص۱۲۷.

۲. سید ابوالحسن انگجی (نویسنده کتاب الجمع و حاشیه الرسائل).

[۶۰] المسلسلات فی الاجازات، سید محمود مرعشی نجفی، ج۲، ص۴۳۰.

۳. سید ابوالقاسم طباطبایی (نویسنده شرح نجاه العباد فی الفقه).

[۶۱] الاجازه الکبیره، شهاب الدین مرعشی نجفی، ص۱۷.

۴. شیخ ابوالقاسم مامقانی (فرزند آیه الله شیخ محمد حسن مامقانی).

[۶۲] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۲۵۶.

۵. سید باقر طباطبایی تبریزی.

[۶۳] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۲۶۴.

۶. میرزا حسن علیاری (نویسنده بهجه الآمال و مختصر المقال).

[۶۴] مصفی المقال، شیخ آقابزرگ تهرانی، ص۱۳۷.

۷. شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی .

[۶۵] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۲۷۶.

۸. سید عبدالعظیم حسینی تبریزی.

[۶۶] الاجازه الکبیره، شهاب الدین مرعشی نجفی، ص۸۲.

۹. شیخ عبدالعلی زنجانی (نویسنده شرح دعای صباح).

[۶۷] معجم رجال الفکر، محمدهادی امینی، ج۲، ص۶۳۹.

۱۰. سید عبدالله اعرجی (نویسنده کتاب‌های نور الایمان و تاریخ النجف).

[۶۸] الاجازه الکبیره، شهاب الدین مرعشی نجفی، ص۸۹.

۱۱. شیخ علی علیاری (نویسنده بهجه الامال فی علم الرجال).

[۶۹] معارف الرجال، محمدحرزالدین، ج۳، ص۹۸.

۱۲. میرزا فرج الله تبریزی

[۷۰] الاجازه الکبیره، شهاب الدین مرعشی نجفی، ص۱۲۵.

۱۳. شیخ محمدباقر بیرجندی (نویسنده آیات الاحکام و الکبریت الاحمر فی شرائط المنبر).

[۷۱] الاجازه الکبیره، شهاب الدین مرعشی نجفی، ص۱۵۵.

۱۴. شیخ محمدحسن میانجی تبریزی (نویسنده الآیات الباهره).
۱۵. شیخ محمدحسین آل کاشف الغطاء (نویسنده اصل الشیعه و اصولها).

[۷۲] احسن الودیعه، محمدمهدی موسوی اصفهانی، ج۲، ص۱۰۷.

۱۶. سید محمد شریف رضوی شیرازی (نویسنده الناسخ و المنسوخ در رد بهائیت).

[۷۳] دانشمندان فارس، محمدحسن رکن زاده آدمیت، ج۲، ص۳۴.

۱۷. شیخ عبدالله مامقانی (نویسنده تنقیح المقال فرزند آیه الله شیخ محمد حسن مامقانی).
۱۸. سید محسن امین عاملی (نویسنده اعیان الشیعه).

[۷۴] معارف الرجال، محمدحرزالدین، ج۲، ص۱۸۴.

۱۹. سید نجم لکنهوی رضوی هندی.

[۷۵] المسلسلات، سید محمود مرعشی نجفی، ج۲، ص۴۳۹.

۲۰. سید میرزا هادی بجستانی خراسانی

[۷۶] مصفی المقال، شیخ آقا بزرگ تهرانی، ص۴۸۸.

۲۱. شیخ هاشم تبریزی (نویسنده کتاب فی اصول الفقه).

[۷۷] معارف الرجال، محمدحرزالدین، ج۳، ص۲۷۰.

۲۲. شیخ یوسف غروی اردبیلی .

[۷۸] معجم رجال الفکر، محمدهادی امینی، ج۱، ص۱۰۳.

۲۳. شیخ هادی اسکوئی تبریزی .

[۷۹] گنجینه دانشمندان، محمدشریف رازی، ج۴، ص۶۲۳.

۲۴. سید مصطفی نخجوانی نجفی .

[۸۰] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۱.

۲۵. شیخ مهدی سلیمانی .

[۸۱] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۱.

۲۶. شیخ ابراهیم سلیمانی .

[۸۲] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۱.

سفرها

آیه الله مامقانی علاوه بر سفرهای تحصیلی، سفرهای زیادی به شهرهای و کشورهای اسلامی داشت. سفر تبلیغی از تبریز به قفقاز در سال ۱۲۶۶ق. یکی از این سفرها بود. وی در این سفر که بیش از یک سال به طول انجامید، در شهرهای قلعه شیشه، نخجوان ، گنجه و… اقامت کرد و مردم را هدایت نمود. وی مطالب و روایاتی را که برای مردم بیان می‌کرد، یادداشت کرده که در مجموعه‌ای گردآوری شده و به صورت کتاب نشر شده است. مهمترین سفر زیارتی آن عالم ربانی، سفر به مشهد مقدس، همراه فرزند بزرگوارش آیه الله شیخ عبدالله مامقانی بود. این سفر در روز سه شنبه چهاردهم ماه محرم سال ۱۳۲۲ ق. آغاز شد و آنان از راه کربلا، کرمانشاه و سپس تهران، عازم مشهد مقدس شدند. وی در هر شهری که وارد می‌شد، مورد استقبال بسیار گرم مردم قرار می‌گرفت. او ضمن بیان تعالیم دینی به سؤالات و استفتائات مردم پاسخ می‌داد و به این جهت، سفر وی رنگ و بوی ترویج دین پیدا کرده بود.

ملاقات با شاه قاجار

آیه الله مامقانی و همراهان، بعد از رسیدن به شهر ری ، به زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی علیه ‌السلام مشرف شدند و این در حالی بود که بسیاری از مردم شهر ری و عالمان تهران و ری به استقبال او آمده بودند و با او ملاقات کردند. آنان چند روزی را در آن مکان مقدس توقف نمودند تا این که تقریبا اوایل ماه ربیع الاول بود که مظفرالدین شاه قاجار عده‌ای از وزیران و شاه زادگان را نزد وی فرستاد و از آن جناب دعوت کرد تا به پایتخت رفته، با شاه قاجار ملاقات کند.
آیه الله مامقانی از آن جا که نسبت به عدم التزام حکومت قاجار به احکام اسلام و ترک حدود شرعی اعتراض داشت، این دعوت‌ها را رد کرد. کوشش‌های شاه قاجار برای آوردن مرجع تقلید شیعه به پایتخت، ثمری نبخشیدو از این رو، خود تصمیم گرفت تا به ملاقات آن بزرگ مرد برود. آیه الله مامقانی نیز با اکراه بسیار او را به حضور پذیرفت و شاه قاجار با دست و پایی لرزان که از هیبت و بزرگی مرجع تقلید شیعه بر او عارض شده بود به حضور وی رسید و دست آن بزرگوار را بوسید و بعد از احوال پرسی و گفت و گویی کوتاه، ملاقات به پایان رسید. آیه الله مامقانی در اواخر ماه ربیع الاول سال ۱۳۲۲ ق. به مشهد رسید و بعد از زیارت حرم مطهر امام هشتم علیه‌السّلام و ملاقات با عالمان و فقیهان و مردم، در شب دوم ماه جمادی الاولی، آن مکان مقدس را به قصد نجف ترک نمود و در ۲۵ رجب همان سال به مقصد رسید.

[۸۳] مخزن المعانی، شیخ عبدالله مامقانی، ص۱۰۷.

[۸۴] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۵، ص۱۵۱.

از نگاه بزرگان

پژوهشگر ژرف اندیش، دانشمند آگاه، آیه الله شیخ محمد حسن مامقانی، نزد دانشمندان و بزرگان علم و کمال، منزلتی بس والا دارداز این رو با عبارات گوناگون و عناوین متعدد و متنوعی از جنبه‌های علمی وی یاد کرده و از مقام عالی او تجلیل کرده‌اند که ذکر همه آن عبارات و عناوین، خود دفتری مستقل می‌طلبد از این رو، به نمونه‌هایی از آنها اشاره می‌شود.
شیخ عباس قمی ، او را از اعظم علمای امامیه و عالم به فقه و اصول معرفی می‌کند.

[۸۵] الکنی و الالقاب، شیخ عباس قمی، ج۳، ص۱۳۳.

[۸۶] فوائد الرضویه، شیخ عباس قمی، ص۱۰۲.

شیخ محمدمهدی موس