توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت صورت فلکی جبار دارای ۶۷ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت صورت فلکی جبار،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت صورت فلکی جبار :

پاورپوینت صورت فلکی جبار

جَبّار، از صورتهای فلکی می‌باشد. جبّار به هیئت مردی تصویر شده که در جنوب دایره البروج، بر دو کرسی ایستاده است و عصایی در دست و شمشیری بر کمر دارد.

[۱] عبدالرحمان بن عمر صوفی، کتاب صورالکواکب، ج۱، ص۳۲۱.

[۲] صوفی، ۱۳۶۲ش، ص ۲۳۸.

[۳] ابوریحان بیرونی، کتاب التفهیم لاوائل صناعه التنجیم، ج۱، ص۹۳، ۱۳۶۲ ش.

فهرست مندرجات

۱ – توجه به پاورپوینت صورت فلکی جبار
۲ – نام‌های پاورپوینت صورت فلکی جبار
۲.۱ – دلایل کاربرد نام جوزاء
۳ – نظر منجمان درباره ستاره‌های جبار
۴ – آشفتگی در نامگذاری ستارگان جبار
۵ – تحریف در نام‌های جبار
۶ – جبار در نجوم جدید
۷ – فهرست منابع
۸ – پانویس
۹ – منبع

توجه به پاورپوینت صورت فلکی جبار

چون مجموعه ستارگان درخشان در صورت فلکی جبّار بیش از هر صورت فلکی دیگری است، از قدیم مورد توجه و تحسین تمدن‌های گوناگون بوده و به سبب قرار گرفتن بر استوای سماوی، برای ساکنان هر دو نیمکره (شمالی و جنوبی) قابل مشاهده بوده است.

[۴] آلن، ص ۳۰۳ـ۳۰۴.

جبّار در نجوم قدیم از صورت‌های فلکی نیمکره جنوبی آسمان به شمار می‌آمد.

[۵] عبدالرحمان بن عمر صوفی، کتاب صورالکواکب، ج۱، ص۳۱۲.

[۶] عبدالرحمان بن عمر صوفی، کتاب صورالکواکب، ج۱، ص۳۲۱.

[۷] ابوریحان بیرونی، کتاب التفهیم لاوائل صناعه التنجیم، ج۱، ص۹۳، ۱۳۶۲ ش.

در اسطوره‌های بابلی و هندی، این صورت فلکی را موجب طوفانهای زمستانی می‌دانستند. پولیبیوس (قرن دوم پیش از میلاد) سفر دریایی لشکریان رومی را در هنگام طلوع جبّار، سبب شکست آنان در نخستین جنگ پونیک (کارتاژی) می‌دانست.

[۸] برنم، ج ۲، ص ۱۲۸۵.

بعدها در قرون وسطا در اروپا، جبّار نشانه‌ای تقویمی به حساب می‌آمد، چنانکه طلوع آن را در نیمه شب نشانه آغاز زمان چیدن انگور می‌دانستند.

[۹] آلن، ص ۳۰۶.

نام‌های پاورپوینت صورت فلکی جبار

یکی از نامهای این صورت فلکی در یونانی، آریون به معنای جنگجو بوده است

[۱۰] برنم، ج ۲، ص ۱۲۸۱.

که احتمالاً، از واژه اکدی ارو آنا به معنای نور آسمانی اخذ شده و شاید بعدها از طریق تمدن‌های بین النهرینی به اسطوره‌ها و نجوم یونانی راه یافته است.

[۱۱] آلن، ص ۳۰۴.

امروزه نیز جبّار در زبانهای اروپایی با واژه اوریون شناخته می‌شود.

[۱۲] آلن، ص ۳۰۳.

در اسطوره های یونانی، اوریون پسر نپتون و شکارچی قدرتمندی بود که ادعا می‌کرد بر همه مخلوقات برتری و تسلط دارد. به روایتی، سرانجام، اوریون‌ به طور غیرعمدی با تیر دیانا (الهه شکار) از پای در آمد و بنا به روایت دیگر، با نیش عقربی هلاک شد. با وجود این، در آسمان، صورتهای فلکیِ شکارچی و عقرب در دو نقطه مقابل هم قرار گرفتند تا دوباره عقرب گزندی به شکارچی نرساند. دو سگ (صورتهای فلکی کلب اکبر و کلب اصغر)، شکارچی را همراهی می‌کنند و خرگوشی (صورت فلکی اِرْنَب) زیر پای او قرار دارد.

[۱۳] برنم، ج ۲، ص ۱۲۸۳.

[۱۴] برنم، ج ۲، ص ۱۲۸۶.

[۱۵] برنم، ج ۲، ص ۱۲۸۹.

در نجوم دوره اسلامی نیز از صورت فلکی کلب اکبر با نام کلب الجبّار یاد شده است.

[۱۶] محمدبن احمد خوارزمی، کتاب مفاتیح العلوم، ج۱، ص۲۳۷.

در یونان باستان جبّار را با نام ¨ (در لاتینی gigas به معنای غول پیکر) هم می‌شناختند که این نام به صورت جبّار، به معنای توانا، ستمگر و بزرگ منش به نجوم دوره اسلامی راه یافت.

[۱۷] آلن، ص ۳۰۶ـ۳۰۷.

واژه جبّار در عبری به صورت gebir/gebror و در سریانی ¦gabora آمده است.

[۱۸] محمدجواد مشکور، فرهنگ تطبیقی عربی با زبانهای سامی و ایرانی، ج۱، ص۱۲۶.

اَعراب قدیم، جبّار را جوزاء می‌نامیدند. این نام برای صورت فلکی دیگری به نام توأمین/ توأمان (= دو پیکر) از صور منطقه البروج نیز به کار رفته است.

[۱۹] ابن قتیبه، کتاب الانواء، ج۱، ص۴۵.

[۲۰] ابن قتیبه، کتاب الانواء، ج۱، ص۱۲۰.

[۲۱] عبدالرحمان بن عمر صوفی، کتاب صورالکواکب، ج۱، ص۳۲۱.

[۲۲] آلن، ص ۳۰۷.

بعدها در نوشتارهای علمی عربی، جبّار به عنوان نام اصلی صورت فلکی اوریون یونانی پذیرفته شد و جوزاء بیش‌تر برای صورت فلکی توأمین به کار رفت

[۲۳] شهمردان بن ابی الخیر، روضه المنجمین، ج۱، ص۴۵۳، ۱۳۶۸ ش.

[۲۴] شهمردان بن ابی الخیر، روضه المنجمین، ج۱، ص۴۶۷، ۱۳۶۸ ش.

که این امر تا به امروز نیز ادامه دارد. در سریانی هم این نام‌ها خلط شده اند، چنانکه واژه ¦gabora برای صورت فلکی دو پیکر به کار رفته است.

[۲۵] محمدجواد مشکور، فرهنگ تطبیقی عربی با زبانهای سامی و ایرانی، ج۱، ص۱۲۶.

احتمالاً میان دو صورت فلکی جبّار و جوزاء در گذشته ارتباطی وجود داشته است.

دلایل کاربرد نام جوزاء

فرضیه‌هایی درباره دلایل کاربرد نام جوزاء برای جبّار وجود دارد: اول این‌که اعراب قدیم سه ستاره کمربند جبّار را «میوه های مغزدار طلایی» می نامیدند و احتمالاً نام جوزاء (از واژه جوز به معنی گردو) برای مجموعه ستارگان جبّار، توسعاً از نام این سه ستاره اخذ شده که در میان جبّار واقع اند.

[۲۶] آلن، ص ۳۰۷.

دیگر این‌که در زبان عربی قدیم، جوزا به معنای گوسفند سیاهی است که لکه‌ای سفید در میان بدنش دارد و چون ستارگان جبّار از دیگر ستاره‌ها و صورتهای فلکی درخشان‌تر بوده‌اند، آن را جوزاء نامیده‌اند.

[۲۷] ذیل «جوزاء»، مظفربن محمدقاسم گنابادی، شرح بیست باب ملامظفر.

[۲۸] آلن، ص ۳۰۷.

[۲۹] برنم، ج ۲، ص ۱۲۸۹.

در ادبیات فارسی نیز اغلب نام جوزاء یا توأمان، برای جبّار به کار رفته است و با توجه به این‌که برای آن بندکمر یا کمربند یا حمایل آورده‌اند، می‌توان نتیجه گرفت که منظور جبّار بوده است.

[۳۰] مجدودبن آدم سنایی، دیوان، ج۱، ص۵۶.

[۳۱] شمس الدین محمد حافظ، دیوان، ج۱، ص۶۹۶.

[۳۲] شمس الدین محمد حافظ، دیوان، ج۲، ص۱۰۳۶.

[۳۳] شمس الدین محمد حافظ، دیوان، ج۲، ص۱۰۳۹.

فخرالدین اسعد گرگانی

[۳۴] فخرالدین اسعد گرگانی، ویس و رامین، ج۱، ص۹۰.

جبّار را «کمردار» نامیده و از دو سگ در کنار آن سخن گفته است. در سده های میانه، واژه جوزاء برای جبّار به صورت‌های Jeuze/ Geuze/ Elgeuze به لاتینی وارد شد.

[۳۵] آلن، ص ۳۰۷.

نظر منجمان درباره ستاره‌های جبار

بطلمیوس، منجم یونان باستان، برای جبّار ۳۸ ستاره بر شمرده که قدرهای آن‌ها چنین است: دو «ستاره» از قدر اول، چهار تا از قدر دوم، هشت تا از قدر سوم، پانزده تا از قدر چهارم، سه تا از قدر پنجم، پنج تا از قدر ششم، و یک «ستاره» ابری.

[۳۶] سحابی، ص ۳۸۲ـ۳۸۴.

عبدالرحمان صوفی (متوفی ۳۷۶)، منجم مشهور دوره اسلامی، نیز در مورد تعداد ستارگان جبّار با بطلمیوس موافق است، اما بر اساس رصدهایش، تعداد آن‌ها را در قدر سوم و چهارم یکی کمتر و در قدر پنجم دو تا بیش‌تر از بطلمیوس ذکر کرده است.

[۳۷] عبدالرحمان بن عمر صوفی: ترجمه صورالکواکب عبدالرحمن صوفی ۱۳۵۱ش، ج۱، ص۳۳۱.

ابوریحان بیرونی در قانون مسعودی

[۳۸] ابوریحان بیرونی، کتاب القانون مسعودی، ج۳، ص۱۰۹۴ـ۱۰۹۷.

فهرست قدرهای ستارگان جبّار را بر اساس نظر بطلمیوس و صوفی در کنار هم آورده است. خواجه نصیر نیز در ترجمه‌اش از صورالکواکب، علاوه بر قدر ستارگان، در ستونی که خود اضافه کرده ستارگان جبّار را عمدتاً از مزاج مشتری و زحل دانسته است.

[۳۹] عبدالرحمان بن عمر صوفی: ترجمه صورالکواکب عبدالرحمن صوفی ۱۳۵۱ش، ج۱، ص۲۴۴ـ۲۴۶.

به نوشته بطلمیوس،

[۴۰] بطلمیوس، ج۱، ص۳۸۲.

ستاره اول جبّار یک سحابی است که بر سر آن قرار گرفته، اما صوفی

[۴۱] عبدالرحمان بن عمر صوفی، کتاب صورالکواکب، ج۱، ص۳۲۱.

ستاره اول را متشکل از سه ستاره کم نور نزدیک به هم دانسته، که درست است. البته وی در فهرست و تصویر ستارگان جبّار از ستاره اول به عنوان سحابی یاد کرده است. به نوشته صوفی،

[۴۲] عبدالرحمان بن عمر صوفی، کتاب صورالکواکب، ج۱، ص۳۲۱.

بطلمیوس طول و عرض ستاره‌ای فرضی در میان این سه ستاره را آورده است. در نجوم دوره اسلامی این سه ستاره را که آرایشی مثلث شکل دارند، هَقْعَه، هَقْعَه الجوزاء، تَحاتی، تحیات، و اَثافی (دیگپایه) می نامیدند که منزل پنجم از منازل ماه نزد اعراب قدیم بود.

[۴۳] عبدالرحمان بن عمر صوفی، کتاب صورالکواکب، ج۱، ص۳۲۷.

[۴۴] ابوریحان بیرونی، کتاب التفهیم لاوائل صناعه التنجیم، ج۱، ص۱۰۹، ۱۳۶۲ ش.

هقعه دایره کوچکی بود که اعراب بر پهلوی چپ یا پیشانی اسبها می‌بستند

[۴۵] ذیل «منازل قمر»، مظفربن محمدقاسم گنابادی، شرح بیست باب ملامظفر.

[۴۶] ابن قتیبه، کتاب الانواء، ج۱، ص۴۱.

و ستارگان مذکور را به دلیل شباهتشان به این دایره، هقعه می‌نامیدند.

[۴۷] ابن قتیبه، کتاب الانواء، ج۱، ص۴۱.

باتوجه به جایگاه این ستارگان در آسمان و وضع مداری ماه نسبت به زمین، هیچ گاه امکان ندارد که ماه از مثلث ستارگان مذکور عبور کند. این سه ستاره را امروزه با نامهای ، ۱ و ۲ ـ جبّار می‌شناسند

[۴۸] آلن، ص ۳۱۸.

(برای اطلاع از بحثهای احکام نجومی و کاربردهای زمان سنجی هقعه نزد اعراب قدیم رجوع کنید به این آدرس

[۴۹] ابن قتیبه، کتاب الانواء، ج۱، ص۴۱.

[۵۰] زکریا بن محمد قزوینی، عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات، ج۱، ص۴۷ـ ۴۸.

).

آشفتگی در نامگذاری ستارگان جبار

به نوشته صوفی

[۵۱] عبدالرحمان بن عمر صوفی، کتاب صورالکواکب، ج۱، ص۳۲۱.

[۵۲] عبدالرحمان بن عمر صوفی، کتاب صورالکواکب، ج۱، ص۳۲۶.

دو ستاره قدر اول در جبّار وجود دارند. یکی ستاره دوم جبّار بر منکب ایمن (= کَتِف راست) جبّار که از اصغر قدر اول است و آن را مَنْکَب الجوزاء یا یَدُالجوزاء می‌نامیدند. دوم، ستاره سی وپنجم جبّار که بر پای چپ قرار دارد و رجل الجوزاء، راعی الجوزاء، و ناجد نام داشت و هر دو ستاره را بر صفحه اسطرلاب ترسیم می‌کردند. با توجه به توصیف‌های صوفی، به نظر می‌رسد که نامگذاری ستارگان جبّار در میان اعراب قدیم، با آشفتگی‌هایی همراه بوده است. وجود نام‌های متعدد برای یک ستاره و بعضاً به کار بردن یک نام برای دو ستاره بر این موضوع دلالت دارد.

[۵۳] عبدالرحمان بن عمر صوفی، کتاب صورالکواکب، ج۱، ص۳۲۶ـ ۳۲۷.

صوفی به کاربردن نام مِرْزَم الجوزاء را برای ستاره منکب الجوزاء نادرست می‌داند، زیرا به نوشته وی عادت (مردم) این بود که اگر ستاره‌ای در پیش (کنار) ستاره درخشانی بود، آن را مرزم می‌خواندند. سپس می‌افزاید ستاره سوم جبّار را که در شانه چپ است، ناجد یا مرزم می‌نامند و در واقع، این ستاره شایسته نام مرزم است، زیرا در کنار ستاره درخشان شانه راست (= منکب الجوزاء) قرار دارد.

[۵۴] عبدالرحمان بن عمر صوفی، کتاب صورالکواکب، ج۱، ص۳۲۷.

در مواردی بخش‌های گوناگون جبّار نام خاص داشته است؛ مثلاً، در فهرست صوفی ستاره های ۲۶، ۲۷، ۲۸ ( , , ) را که کمربند جبّار را تشکیل می‌دهند، منطقه الجوزاء، نِطاق الجوزاء، النظام، النظم، نظم الجوزاء، و فِقارالجوزاء می‌نامیدند.

[۵۵] عبدالرحمان بن عمر صوفی، کتاب صورالکواکب، ج۱، ص۳۲۷.

[۵۶] شهمردان بن ابی الخیر، روضه المنجمین، ج۱، ص۴۶۸، ۱۳۶۸ ش.

به نوشته صوفی

[۵۷] عبدالرحمان بن عمر صوفی، کتاب صورالکواکب، ج۱، ص۳۲۷ـ ۳۲۸.

ستارگان ۳۰، ۳۱، و ۳۲ را لُعْط یا سیف الجبّار (شمشیر جبّار) می نامیدند.

[۵۸] توضیح تاج الجوزاء/ ذوائب الجوزاء، عبدالرحمان بن عمر صوفی، ج۱، ص۳۲۷، کتاب صورالکوا