توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت صورت ذهنی دارای ۷۱ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت صورت ذهنی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت صورت ذهنی :

وجود ذهنی

وجود ذهنی، به‌معنای ماهیت و پاورپوینت صورت ذهنی اشیاء است که باعث حصول علم، به ماهیت وجود خارجی و عینی اشیاء می‌شود.

فهرست مندرجات

۱ – تعریف وجود ذهنی
۲ – تاریخچه بحث وجود ذهنی
۳ – مقدمات نظریه وجود ذهنی
۴ – نحوه علم به ماهیات خارجی
۴.۱ – نظریه اضافه
۴.۲ – نظریه اشباح غیرمحاکی
۴.۳ – نظر اشباح محاکی
۴.۴ – نظر قوشجی
۴.۵ – نظر انقلاب
۴.۶ – نظر محقق دوانی
۴.۷ – نظریه ملاصدرا
۵ – ابطال قول به اضافه
۶ – ابطال قول اشباح محاکی
۷ – ابطال نظریه اشباح غیر محاکی
۸ – ادله وجود ذهنی
۸.۱ – دلیل اول
۸.۲ – دلیل دوم
۸.۳ – دلیل سوم
۸.۴ – دلیل چهارم
۹ – اشکالات وجود ذهنی
۹.۱ – ایراد اول و پاسخ
۹.۲ – ایراد دوم و پاسخ
۹.۳ – ایراد سوم و پاسخ
۹.۴ – ایراد چهارم و پاسخ
۱۰ – پانویس
۱۱ – منبع

تعریف وجود ذهنی

اشیاء‌ چهار نوع وجود دارند: ‌عینی، ‌ذهنی، لفظی و کتبی. و همه انسان‌ها به اشیاء و موجودات اطراف خویش، علم دارند. آگاهی آنها از اشیاء به این نحو است که صورتی از اشیاء در ذهن انسان، نقش می‌بندد و مستقیما و بدون واسطه آن صورت‌ها را در می‌یابد. ظهور این امور در نفس، عین ظهور واقعیات خارجی است. وجود ذهنی که اثر نفسانی نیز نامیده می‌شود، مطابق با وجود عین، و دال بر آن است. و لفظ، دال بر آن، چیزی است که در ذهن هست. و آن چه که در ذهن هست، نسبت به لفظ، معنا (‌ مقصود) ‌به حساب می‌آید؛ ‌هم چنان که اعیان نیز نسبت به ذهن معانی هستند چون که مقصود از وجود ذهنی، ‌وجود خارجی است. و کتابت نیز دال بر لفظ است. بنابراین، معنای ذهنی همان وجود ذهنی اشیا است و معنای عینی همان وجود خارجی اشیا است.

[۱] ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان، البصائر النصیریه، ص۱۶۰.

[۲] ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان، البصائر النصیریه، ص۵۴.

پس وجود صورت‌های اشیاء خارجی در ذهن را «وجود ذهنی» اشیاء می‌گویند.

[۳] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار (شرح منظومه)، ج۹، ص۲۳۳.

به عبارت دیگر، وجود ذهنی نحوه‌ای از وجود ماهیات است که در ذهن موجود می‌شود آثار خارجی آنها را ندارد ولی آثار دیگری مثل آگاهی و علم بر ماهیت آن شیء را به دنبال دارد و این همان چیزی است که باعث حصول علم، به ماهیت اشیاء است.

[۴] طباطبایی، محمدحسین، نهایه الحکمه، ص۶۹.

تاریخچه بحث وجود ذهنی

مساله وجود ذهنی در یونان قدیم و دوره‌های اولیه فلسفه اسلامی ، به صورت یک مساله مستقل مطرح نبوده است و مثلا شیخ الرئیس در الهیات شفا

[۵] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاهیات شفاء، فصل ۵ از مقاله اول.

و شاگردش بهمنیار در التحصیل

[۶] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۲۸۹.

[۷] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۴۸۹.

به صورت اشاره به این بحث پرداخته‌اند و اجمالا مدعایی که این فلاسفه در باب وجود ذهنی دارند در کلمات آنها دیده می‌شود.
اولین کسی که بحث وجود ذهنی را مطرح نموده است فخر رازی و سپس خواجه نصیرالدین طوسی است. در میان متاخرین این بحث به صورت یک مساله مهم مطرح شده است و در اروپا هم فلاسفه غربی، به نحو دیگری به بحث واقع نمایی علم و اندیشه وارد شده‌اند و در جستجوی ارزش معلومات پرداخته‌اند، هر چند غالب بحث‌های آنها به نفی ارزش علم و نوعی ایده آلیسم منتهی شده است و در فلسفه جدید هم این بحث یک باب جداگانه به نام Intentional Existence را به خود اختصاص داده است.بحث وجود ذهنی که درباره ماهیت علم است، از هر مبحث دیگری ارتباط نزدیک‌تری با مساله روز فلسفه غرب در مورد ارزش و اعتبار علم دارد. این مساله مهم که امروز مطرح است مدعی است که ادراک بشر به طور کلی تا چه اندازه با واقعیت انطباق دارد؟

مقدمات نظریه وجود ذهنی

نظریه وجود ذهنی مبتنی بر ثبوت چند مقدمه است که عبارتند از:
۱. در هنگام ادراک، چیزی در ذهن پدید می‌آید، بر خلاف نظریه اضافه؛
۲. آنچه در ذهن ما پدید می‌آید، یک چیز است نه دو چیز، بر خلاف نظر فاضل قوشجی؛
۳. آنچه در ذهن ما بوجود می‌اید، عین ماهیت اشیاء است، بر خلاف نظریه انقلاب و اشباح؛
۴. آنچه در ذهن حاصل می‌شود، داخل در مقوله کیف است، بر خلاف نظر محقق دوانی؛
۵. مقولات با هم تباین ذاتی دارند.

[۸] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار (شرح منظومه)، ج۹، ص۳۰۷.

[۹] مطهری، مرتضی، شرح منظومه ۱، ص۷۱.

هر یک از اقوالی که در مقابل این نظر بوجود آمده است، برخی از این مقدمات را قبول نداشته است.

نحوه علم به ماهیات خارجی

در برابر نظریه وجود ذهنی، نظریات دیگری از جانب اندیشمندان درباره نحوه علم ما به ماهیات خارجی مطرح شده است که در ذیل، اجمالا به آنها می‌پردازیم:

نظریه اضافه

عده‌ای به تبع ابوالحسن اشعری، منکر وجود ذهنی شده‌اند. فخر رازی در برخی از کتاب‌های خویش

[۱۰] فخررازی، محمدبن عمر، مباحث مشرقیه، ج۱، ص۳۳۱.

مدعی شده است علم از مقوله اضافه است و هنگام ادراک، صورتی در ذهن پدید نمی‌آید بلکه فقط، نفس با معلوم خارجی، ارتباط می‌یابد. این افراد مدعی بودند که نظریه مشهور فلاسفه دارای ایراد است؛ زیرا اگر این حرف درست باشد، وقتی که انسان شیئی را درک می‌کند، باید ماهیت آن شئ در ذهن حاصل شود. پس اگر من آتش را درک کنم، باید ماهیت آتش در ذهن من بیاید و ذهن من باید داغ شود و بسوزد.

[۱۱] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار (شرح منظومه)، ج۹، ص۲۴۰.

[۱۲] مطهری، مرتضی، شرح منظومه ۱، ص۶۱.

نظریه اشباح غیرمحاکی

به دنبال ایراداتی که بر نظریه حکما در باب وجود ذهنی گرفته شد، عده دیگری معتقد به نظریه اشباح شدند که غربی‌ها هم نظری مشابه همین نظر را اختیار کرده‌اند. آنان معتقدند هنگامی که علم به شییء پیدا می‌شود، شبح و تصویری از آن، در ذهن حاصل می‌شود که با آن اشیاء، تباین کامل دارد و هیچ نحوه حکایتی از آنها نمی‌کند و چون نفس این اشتباه را به صورت همیشگی و تکراری مرتکب می‌شود، هیچ خللی در زندگی پیش نمی‌آید، مثل انسانی که رنگ سیاه را همیشه قهوه‌ای می‌بیند.

[۱۳] طباطبایی، محمدحسین، نهایه الحکمه، ص۶۹.

پس از پیدایش این نظر، عده‌ای معتقد شدند که نظر قدما نیز همین نظر بوده است. قاضی بیضاوی در طوالع الانوار و تفتازانی در مقاصد، بر این عقیده بودند.

[۱۴] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار (شرح منظومه)، ج۹، ص۲۴۰.

[۱۵] مطهری، مرتضی، شرح منظومه ۱، ص۶۳.

نظر اشباح محاکی

گروهی از متاخرین معتقدند که هنگام علم به چیزی، شبحی در ذهن حاصل می‌شود که اگر چه با آن شیء خارجی تطابق ندارد، ولی در برخی از خصوصیات با آن شبیه است و از آن حکایت می‌کند.

[۱۶] صدرالمتالهین‌، محمد بن ابراهیم، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ترجمه محمد خواجوی، ج۱، ص۳۱۴.

نظر قوشجی

به نظر وی، اساسا در ذهن دو چیز بوجود می‌آید نه یک چیز. در هنگام تصور یک شیء، یک علم در ذهن حاصل می‌شود و یک معلوم. مثلا وقتی “انسان” تصور می‌شود، انسان، معلوم و متصور است و این با علم و تصور ما فرق دارد. تصور یک چیز است و متصور ما چیز دیگر.

[۱۷] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار (شرح منظومه)، ج۹، ص۳۰۸.

[۱۸] مطهری، مرتضی، شرح منظومه ۱، ص۶۲.

نظر انقلاب

سید صدرالدین دشتکی شیرازی معتقد است اگر چه ماهیت اشیاء در ذهن پدید می‌آید، ولی به ماهیت کیف تبدیل می‌شود؛ یعنی شیء با توجه به ذاتش و بدون لحاظ اینکه در ذهن موجود باشد یا در خارج، حقیقت معینی ندارد تا گفته شود این حقیقت، موجود در ذهن است یا خارج، بلکه موجود خارجی به صورتی است که اگر در ذهن پیدا شود، انقلاب به «کیف» می‌یابد و اگر کیفت ذهنی در خارج حاصل شود، عین معلوم خارجی می‌شود.

[۱۹] صدرالمتالهین‌، محمد بن ابراهیم، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ترجمه محمد خواجوی، ج۱، ص۳۱۷.

[۲۰] مطهری، مرتضی، شرح منظومه ۱، ص۶۴.

نظر محقق دوانی

وی علم را از مقوله معلوم می‌داند، یعنی معلوم از هر سنخی از مقولات باشد، علم هم از همان نوع می‌شود. او با انکار مقدمه چهارم، این مطلب را که علم از مقوله کیف باشد را انکار نموده و می‌گوید کیف دانستن علم، نوعی تسامح در تعبیر است.

[۲۱] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار (شرح منظومه)، ج۹، ص۳۱۲.

نظریه ملاصدرا

وی بر طبق آنچه مشهور میان فلاسفه اسلامی

[۲۲] صدرالمتالهین‌، محمد بن ابراهیم، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ترجمه محمد خواجوی، ج۱، ص۳۰۶.

[۲۳] طباطبایی، محمدحسین، نهایه الحکمه، ص۵۲.

است، می‌گوید؛ ورای وجود خارجی اشیاء، صورتی از آن اشیاء در ذهن نقش می‌بندد که همان صورت باعث علم به ماهیات خارجی می‌شود. این وجود از ماوراء خودش حکایت می‌کند، بدون اینکه آثار محکی بر آن مترتب شود. و اختصاص به ماهیات دارد چون ماهیات هستند که فی نفسه نه موجودند نه معدوم پس این وجود، در جائی فرض دارد که محکی آن یا وجودی در خارج داشته باشد و یا وجود تقدیری (مفاهیم غیر ماهوی که ذهن آنها را می‌سازد) داشته باشد. پس اموری که حیثیت ذات آنها این است که فقط در خارج موجود باشند (مثل نفس وجود عینی) و یا از امری هستند که حیثیت ذات مفروض آنها، حیث بطلان و فقدان است (مثل عدم مطلق ) وجود ذهنی ندارند.

[۲۴] طباطبایی، محمدحسین، نهایه الحکمه، ص۵۲.

ابطال قول به اضافه

اگر معلوم بالذات ما همان اشیای خارجی باشد، آنگونه که قائلین به اضافه می‌گویند، دو ایراد به وجود می‌آید:
اولا: باید تعقل و ادراک چیزی که در خارج وجود ندارد، غیر ممکن باشد؛
ثانیا: دیگر نباید خطایی در علم راه یابد، زیرا لازمه قول اضافه این است که ما مستقیما واقعیت خارجی را به دست می‌آوریم و در این صورت خطایی وجود نخواهد داشت.

[۲۵] طباطبایی، محمدحسین، نهایه الحکمه، ص۵۴.

ابطال قول اشباح محاکی

دو ایراد بر این نظر وارد است:
اولا: که اگر آنچه در ذهن تحقق می‌یابد، شبح شیء خارجی باشد، میان پاورپوینت صورت ذهنی با شیء خارجی تطابق ماهوی نخواهد بود و لازمه اش سفسطه است؛
ثانیا: ذهن تنها در صورتی می‌تواند از خارج حکایت کند که قبلا علم بدان داشته باشد در حالی که در این نظریه علم به محکی، خودش متوقف بر حکایت و منوط بر انتقال از حاکی به محکی است و این چیز جز دور نیست.

[۲۶] طباطبایی، محمدحسین، نهایه الحکمه، ص۵۴.

ابطال نظریه اشباح غیر محاکی

بر این نظریه نیز دو ایراد بر این نظر وارد است:
اولا: لازمه این نظر نیز چیزی جز این نیست که همه علوم ما خطا باشد و هیچ واقعیتی برای ذهن ما کشف نشود و این همان سفسطه است.
ثانیا: این نظر به تناقض درونی گرفتار است؛ زیرا مفاد آن این است که همه علوم ما خطا است و همین قضیه نیز یکی از ادراکات وعلوم ما است و در نتیجه صدق این نظر مستلزم بطلان خودش است و وقتی لازمه آن که خود مفادش است باطل شد، ملزوم که صدق قضایا است صادق می‌شود.

[۲۷] طباطبایی، محمدحسین، نهایه الحکمه، ص۵۴.

ادله وجود ذهنی

ادله قول مشهور به نظر می‌رسد از ابتدا برای رد نظریه اضافه بوده است و در ادامه چنانچه از کلمات حاجی سبزواری و ملاصدرا به دست می‌آید لااقل برخی از این دلیل‌ها برای نفی قول به شبح نیز کافی است.

دلیل اول

بنا بر قاعده فرعیت، ثبوت یک محمول برای یک موضوع، متفرع بر وجود آن موضوع است. یعنی زمانی می‌توان محمولی را به موضوعی نسبت داد که آن موضوع قبلا وجود داشته باشد. اما گاهی برخی از محمول‌ها برای اشیاء و حکم قطعی ذهن هست که آن موضوعات قطعا در خارج وج