توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت سوره حمد دارای ۱۱۶ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت سوره حمد،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت سوره حمد :

پاورپوینت سوره حمد

پاورپوینت سوره حمد، نخستین سوره قرآن کریم در ترتیب مصحف .

فهرست مندرجات

۱ – نام سوره
۱.۱ – فاتحهالکتاب
۱.۱.۱ – نخستین سوره
۱.۱.۲ – مستند
۱.۲ – ام القرآن
۱.۳ – ام الکتاب
۱.۴ – سبع المثانی
۱.۵ – الاولی و القصری
۱.۶ – رقیه
۱.۷ – صلاه
۲ – ترتیب در مصحف
۳ – تعداد آیات
۳.۱ – موید
۳.۲ – قول شاذ
۳.۳ – اختلاف قراءات
۴ – مکان نزول
۴.۱ – مدنی
۴.۲ – مکی و مدنی
۴.۳ – مکی
۵ – ترتیب نزول
۶ – مضامین
۶.۱ – توحید نظری
۶.۲ – توحید عملی
۶.۳ – سبب التفات
۷ – همتراز قرآن
۸ – ثواب قرائت
۹ – خواص
۱۰ – تفسیر
۱۱ – احکام
۱۲ – فهرست منابع
۱۳ – پانویس
۱۴ – منبع

نام سوره

چون در این سوره خداوند حمد و ثنا شده، این پاورپوینت سوره حمد خوانده شده است.

[۱] فضل‌بن حسن طبرسی، مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص۸۷، چاپ هاشم رسولی محلاتی و فضل‌اللّه یزدی طباطبائی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

این سوره نامهای متعددی دارد و این کثرت نام، نشانه شرافت و فضیلت آن دانسته شده است.

[۲] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۸۷، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

برخی از این نامها و وجه تسمیه آن‌ها بدین‌قرار است :

فاتحهالکتاب

۱) فاتحه‌الکتاب یا فاتحه‌القرآن، که گاهی به اختصار «فاتحه» خوانده می‌شود، یکی از مشهورترین نامهای این سوره است.
حمد را به این سبب فاتحه‌الکتاب خوانده‌اند که مصحفها و نماز با آن آغاز می‌گردد و در آموزش و نوشتن و خواندن قرآن ، سرآغاز سوره‌هاست.

[۳] ابن‌خالویه، کتاب اعراب ثلاثین سوره من القرآن الکریم، ج۱، ص۱۸، قاهره ۱۳۶۰/۱۹۴۱.

[۴] محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۲.

[۵] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۸۷ـ۱۸۸، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

نخستین سوره

همچنین گفته شده که سبب نامیده شدن آن به فاتحه‌الکتاب این است که نخستین سوره‌ای بوده که بر پیامبر نازل شده است.

[۶] مقدمتان فی علوم القرآن، چاپ آرتور جفری و عبداللّه اسماعیل صاوی، ج۱، ص۱۳، قاهره: مکتبه الخانجی، ۱۳۹۲/۱۹۷۲.

نیز گفته شده نخستین سوره‌ای است که در لوح محفوظ نوشته شده است؛ ولی پذیرش این عقیده به مستند نقلی نیاز دارد.

[۷] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۸۸، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

پاورپوینت سوره حمد نخستین سوره‌ای است که به صورت کامل و به عنوان سوره‌ای از قرآن نازل شده است.
بنابراین، نخستین بخش از قرآن است که با عنوانِ سوره فرود آمده است؛ از همین‌رو می‌توان از پاورپوینت سوره حمد به فاتحه تعبیر کرد.

[۸] محمدهادی معرفت، التمهید، ج۱، ص۹۶، قم ۱۳۹۶ـ۱۳۹۸.

مستند

مستند این سخن، روایتی است که به موجب آن امام علی علیه‌السلام از پیامبر اکرم درباره ثواب قرائت قرآن سؤال کرد و پیامبر ثواب یک‌یک سوره‌های قرآن را به ترتیبی که از آسمان فرود آمده‌اند بیان فرمود.
بر این اساس، نخستین سوره‌ای که در مکه نازل شده فاتحه‌الکتاب، سپس عَلَق ، پس از آن قلم و دیگر سوره‌هاست

[۹] مقدمتان فی علوم القرآن، چاپ آرتور جفری و عبداللّه اسماعیل صاوی، ج۱، ص۱۳ـ۱۶، قاهره: مکتبه الخانجی، ۱۳۹۲/۱۹۷۲.

[۱۰] محمدهادی معرفت، التمهید، ج۱، ص۹۵، قم ۱۳۹۶ـ۱۳۹۸.

در خطبه امیرمؤمنان علیه‌السلام، منقول از ابن بابویه از آغاز شدن قرآن با حمد الهی سخن رفته است.

[۱۱] ابن‌بابویه، التوحید، ج۱، ص۳۲، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم (۱۳۵۷ش).

[۱۲] علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۴، ص۲۶۶.

ام القرآن

چون پاورپوینت سوره حمد سرآغاز و اصل قرآن است

[۱۳] ابن‌خالویه، کتاب اعراب ثلاثین سوره من القرآن الکریم، ج۱، ص۱۶، قاهره ۱۳۶۰/۱۹۴۱.

[۱۴] محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۲.

و به تعبیری، همه معانی و درون‌مایه‌های قرآن را به‌طور فشرده دربردارد،

[۱۵] زمخشری، کشاف، ج۱، ص۱.

آن را به این نام خوانده‌اند.

[۱۶] محمدبن عمر فخررازی، التفسیر الکبیر او مفاتیح‌الغیب، ج۱، ص۱۷۶۱۷۷، چاپ عمادزکی بارودی، قاهره ۲۰۰۳.

ام الکتاب

برخی این نام را نپسندیده‌اند زیرا، براساسِ آیه‌های «وَ عِندَه اُمُّ الْکتاب»

[۱۷] رعد/سوره۱۳، آیه۳۹.

و «وَاِنَّه فی اُمِّ الْکتاب»،

[۱۸] زخرف/سوره۴۳، آیه۴.

مقصود از امّ الکتاب، لوح محفوظ است.
همچنین آیه‌های محکم قرآن نیز امّ الکتاب خوانده شده‌اند

[۱۹] آل‌عمران/سوره۳، آیه۷.

ولی به نظر سیوطی،

[۲۰] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۸۸ـ۱۸۹، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

احادیث صحیحی وجود دارد که بر مبنای آن‌ها پیامبر اکرم این سوره را بدین‌نام خوانده است و درباره وجه تسمیه آن نیز اقوال و آرایی وجود دارد.

سبع المثانی

این نام در بسیاری از احادیث به‌چشم می‌خورد و شهرت دارد.
سبب این نام‌گذاری، هفت آیه داشتن سوره و دوبار خوانده شدن آن در هر نماز است.

[۲۱] طبری، جامع، ج۱، ص۳۷.

[۲۲] محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۲.

[۲۳] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۸۹، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

الاولی و القصری

سوره الحمد الاولی، و سوره الحمد القُصری

[۲۴] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۹۰، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

به‌نظر می‌رسد دو نام اخیر در قیاس با سوره‌های اَنعام و کهف و سبا و فاطِر است که با حمد شروع می‌شوند.

رقیه

رُقْیَه، شفاء و شافیه. سرچشمه این سه نام حدیثهایی است که درباره خواص این سوره نقل شده است.

[۲۵] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۹۱، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

صلاه

چون صحت نماز بر قرائت این سوره متوقف است، آن را بدین نام خوانده‌اند. این نام و دیگر نامها و اوصاف پاورپوینت سوره حمد را در بعض منابع می‌توان یافت.

[۲۶] زمخشری، کشاف، ج۱، ص۱.

[۲۷] محمدبن عمر فخررازی، التفسیر الکبیر او مفاتیح‌الغیب، ج۱، ص۱۷۶ ۱۷۹، چاپ عمادزکی بارودی، قاهره ۲۰۰۳.

[۲۸] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۸۷ـ۱۹۱، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

ترتیب در مصحف

به گزارش ابن‌ندیم

[۲۹] ابن‌ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۲۹ـ۳۰.

و ابن‌أشته،

[۳۰] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۲۲۲، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

[۳۱] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۲۲۴، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

حمد در مصحف اُبیّ بن کعب نیز نخستین سوره بوده، ولی در فهرستی که از ترتیب سوره‌های مصحف ابن‌مسعود عرضه شده است، نام حمد دیده نمی‌شود.

[۳۲] محمود رامیار، تاریخ قرآن، ج۱، ص۳۵۶ـ۳۶۰، تهران ۱۳۶۲ش.

به نظر می‌رسد فاتحه و مُعوّذَتین از آن رو در مصحف ابن‌مسعود وجود نداشته که وی مطمئن بوده است هرگز آن‌ها را فراموش نخواهد کرد، زیرا در روزگار وی قرآن را می‌نوشتند تا اگر بخشی از آن را فراموش کردند بتوانند با رجوع به آن، آیات فراموش شده را به یاد آورند؛ بنابراین، وقتی احتیاجی بدین تذکار نبود، نوشتن آن وجهی نداشت،

[۳۳] مقدمتان فی علوم القرآن، چاپ آرتور جفری و عبداللّه اسماعیل صاوی، ج۱، ص۱۳، قاهره: مکتبه الخانجی، ۱۳۹۲/۱۹۷۲.

[۳۴] محمود رامیار، تاریخ قرآن، ج۱، ص۳۵۸، تهران ۱۳۶۲ش.

ولی دقت و صحت این گزارشها محل تردید است، زیرا در روایت ابن‌عباس درباره ترتیب نزول سوره‌ها

[۳۵] مقدمتان فی علوم القرآن، چاپ آرتور جفری و عبداللّه اسماعیل صاوی، ج۱، ص۸ـ۱۳، قاهره: مکتبه الخانجی، ۱۳۹۲/۱۹۷۲.

و در روایتِ عِکرِمه هیچ ذکری از پاورپوینت سوره حمد به میان نیامده است.

[۳۶] محمدحسین طباطبائی، قرآن در اسلام، ج۱، ص۱۲۶، (تهران) ۱۳۶۱ش.

تعداد آیات

همه قرائت‌شناسان در این‌که پاورپوینت سوره حمد هفت آیه دارد، متفق‌اند، بدین‌گونه که قرائت‌شناسان مکّی و کوفی «بسم‌اللّه‌الرّحمن‌الرّحیم» را آیه‌ای مستقل دانسته‌اند ولی دیگر قرائت‌شناسان «بَسْمَلَه» را آیه‌ای جداگانه و کامل محسوب نکرده‌اند، در عوض با توقف بر نخستین «عَلَیهِم» عبارت «صِراطَ الَّذینَ اَنعَمتَ عَلَیهِم» را یک آیه و «غَیرِ الْمَغضوبِ عَلَیهِم» را آیه‌ای دیگر شمرده‌اند؛ بنابراین، در هر دو حالت پاورپوینت سوره حمد هفت آیه خواهد داشت.

[۳۷] زمخشری، کشاف، ج۱، ص۲۱.

[۳۸] فضل‌بن حسن طبرسی، مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص۸۹، چاپ هاشم رسولی محلاتی و فضل‌اللّه یزدی طباطبائی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

موید

در تفسیر عبارت «سَبْعاً مِنَ المَثانی»،

[۳۹] حِجْر/سوره۱۵، آیه۸۷.

بیانی از امام صادق علیه‌السلام نقل شده که مؤید روش قاریان مکّی و کوفی است.
به موجب آن، امام در پاسخ پرسشی درباره عبارت مذکور، سبع‌المثانی را سوره‌ای وصف کرده که هفت آیه دارد و یکی از آن هفت آیه «بسم‌اللّه الرّحمن الرّحیم» است.

[۴۰] ابن‌خالویه، کتاب اعراب ثلاثین سوره من القرآن الکریم، ج۱، ص۱۸، قاهره ۱۳۶۰/۱۹۴۱.

[۴۱] فضل‌بن حسن طبرسی، تفسیر جوامع‌الجامع، ج۱، ص۵، چاپ ابوالقاسم گرجی، تهران ۱۳۴۷ش.

قول شاذ

در مقابلِ قول مشهور، روایاتی هم وجود دارد که براساس آن‌ها پاورپوینت سوره حمد را متضمن شش یا هشت آیه دانسته‌اند.
این دو نظر، شاذ و مردودند، زیرا مخالف روایاتی‌اند که عامه و خاصه در تأیید هفت آیه‌ای بودن پاورپوینت سوره حمد نقل کرده‌اند.

[۴۲] ابوالقاسم خویی، البیان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص۴۲۰، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۷.

اختلاف قراءات

در یکی دو واژه این سوره نیز اختلاف قرائت گزارش شده است.

[۴۳] ابن‌مهران، المبسوط فی‌القراءات العشر، ج۱، ص۸۶ـ۸۹، چاپ سبیع حمزه حاکمی، دمشق (۱۴۰۱/ ۱۹۸۰).

مکان نزول

اختلاف درباره مکی یا مدنی بودن پاورپوینت سوره حمد ثمره تفسیرى ندارد؛ زیرا مشتمل بر آیه اى نیست که معنایش به اختلاف نزول، مختلف و متفاوت شود.

مدنی

در باب مکّی یا مدنی بودن پاورپوینت سوره حمد، از مجاهد بن جبر گزارش کرده‌اند که این سوره مدنی است،

[۴۴] محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۳.

اما این قول، لغزشِ مجاهد قلمداد شده است.

[۴۵] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۴۶، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

[۴۶] مجمع البیان ج ۱، ص ۱۷.

مکی و مدنی

بعضى قائلند که خدای سبحان براى تشریف این سوره و تاءکید بر اهمیت آن، دوبار ( یک بار در مکه و بار دیگر در مدینه ) آن را فرو فرستاده است.

[۴۷] کشاف ج۱، ص۱.

[۴۸] الکاشف، ج۱، ص۳۱.

بدین ترتیب نزول آن یک بار پیش از هجرت و دیگر بار پس از هجرت بوده است

[۴۹] زمخشری، کشاف، ج۱، ص۲۰.

[۵۰] فضل‌بن حسن طبرسی، مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص۸۷، چاپ هاشم رسولی محلاتی و فضل‌اللّه یزدی طباطبائی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

[۵۱] ابوالقاسم خویی، البیان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص۴۱۸، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۷.

[۵۲] محمدحسین طباطبائی، قرآن در اسلام، ج۱، ص۱۱۶، (تهران) ۱۳۶۱ش.

تا عظمت شأن و بزرگی مقدارش بهتر شناخته شود.

[۵۳] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۴۶، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

با آن‌که این قول به خودی‌خود محتمل به نظر می‌رسد، دلیلی بر صحت آن اقامه نشده است، البته دور نمی‌نماید که علت نام‌گذاری آن به سبع‌المثانی نیز همین باشد.

[۵۴] ابوالقاسم خویی، البیان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص۴۱۸، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۷.

ابولیث سمرقندی نیز نیمی از پاورپوینت سوره حمد را مکّی و نیمی را مدنی دانسته،

[۵۵] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۴۷، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

ولی سخنانی از این دست مردود است، زیرا حمد بخشی از نماز است و نماز بدون آن درست نیست و نماز قطعاً پیش از هجرت بر مسلمانان واجب شده است.

[۵۶] محمدبن ادریس شافعی، الامّ، ج۱، ص۱۲۵، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

[۵۷] ابن‌قدامه، المغنی، ج۱، ص۵۲۰، بیروت: دارالکتاب العربی.

[۵۸] ابوالقاسم خویی، البیان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص۴۱۸، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۷.

مکی

براى مکى بودن آن، دلایل چندى بیان داشته اند:
۱- خدای سبحان در سوره مبارکه حجر به پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم مى فرماید: و لقد اتیناک سبعا من المثانى و القران العظیم

[۵۹] بْعًا حجر/سوره۱۵، آیه۸۷.

با توجه به این که سوره مبارکه حجر از سوره های مکی است و مراد از (سبعا من المثانى ) در آن، به شهادت روایات معصومین (علیهم السلام ) پاورپوینت سوره حمد است

[۶۰] علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۸۹، ص۲۳۵.

[۶۱] تفسیر برهان، ج۱، ص۴۱.

[۶۲] صحیح مسلم، ج۲، ص۹.

[۶۳] مستدرک حاکم، ج۱، ص۲۳۸.

و از طرفى اعطاى السبع المثانى به پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم با لفظ ماضى (اتیناک ) بیان شده است، پس ‌ پاورپوینت سوره حمد نیز مکى است و قبل از سوره حجر نازل شده است.
۲- در روایات فریقین آمده است که قوام نماز به سوره مبارکه فاتحه الکتاب است: «لا صلاه الا بفاتحه الکتاب»

[۶۴] محمد بن علی بن ابراهیم الاحسائی، عوالی اللئالی، ج۱، ص۱۹۶.

و نماز، پیش از هجرت در مکه تشریع شده است. استاد علامه طباطبایى (قدس سره ) مى فرماید:
گرچه نماز با هیئت و ویژگیهاى کنونى آن در شب معراج تشریع شد، اما از آیات فراوانى در سوره های مکی از جمله آیه کریمه «ارایت الذى ینهىَ عبدا اذا صلى»

[۶۵] علق/سوره۹۶، آیه۹-۱۰.

بر مى آید که در اوایل بعثت نیز اصل نماز، دست کم به صورت سجده و تلاوت بخشى از قرآن، تشریع شده بود.

[۶۶] محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج ۲۰، ص ۳۲۵.

۳ در برخى از تفاسیر اهل سنت براى اثبات مکى بودن سوره مبارکه حمد به روایاتى از حضرت امیرالمؤ منین (علیه السلام )، استناد شده است ؛ مانند: نزلت فاتحه الکتاب بمکه من کنز تحت العرش

[۶۷] درالمنثور ج ۱، ص ۱۰.

[۶۸] سیوطی، الاتقان ج ۱، ص ۱۲.

در جوامع روایى شیعى نیز حدیثى به این صورت از آن حضرت (علیه السلام ) نقل شده است: فاول ما نزل علیه بمکه فاتحه الکتاب…

[۶۹] طبرسی، مجمع البیان ج۱۰، ص ۲۱۲.

. همچنین حضرت امام صادق (علیه السلام ) مى فرماید: فاول ما نزل على رسول الله بمکه بعد ان نبى ء الحمد

[۷۰] علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۸۲، ص۵۲.

ترتیب نزول

به موجب پاره‌ای روایات ــکه به برخی از آن‌ها اشاره شدــ حمد از حیث نزول، نخستین سوره قلمداد شده است،

[۷۱] ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۹۴، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

ولی در این‌باره اقوال دیگری هم وجود دارد، از جمله این‌که پاورپوینت سوره حمد ششمین، چهل‌وپنجمین، چهل‌وهشتمین یا هفتادونهمین سوره است،

[۷۲] محمود رامیار، تاریخ قرآن، ج۱، ص۶۷۰ـ۶۷۱، تهران ۱۳۶۲ش.

اما به نظر می‌رسد نخستین سوره‌ای که به‌طور کامل و یکجا نازل شده پاورپوینت سوره حمد است.
به این معنا که پیش از نزول آن، آیاتی از دیگر سوره‌های قرآن نازل شده بوده، ولی تا آن هنگام سوره‌ای یکجا و به یکباره نازل نشده بود.
مؤید این نظر پاره‌ای احادیث است از زبان برخی صحابه و تابعان ، از جمله از امام علی علیه‌السلام

[۷۳] مقدمتان فی علوم القرآن، چاپ آرتور جفری و عبداللّه اسماعیل صاوی، ج۱، ص۶ـ۱۳، قاهره: مکتبه الخانجی، ۱۳۹۲/۱۹۷۲.

[۷۴] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۹۴، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره ۱۹۶۷)، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.

و از همین‌رو، نزد برخی قرآن‌پژوهان مقبول افتاده است.

[۷۵] محمود رامیار، تاریخ قرآن، ج۱، ص۵۹۲، تهران ۱۳۶۲ش.

[۷۶] محمدهادی معرفت، التمهید، ج۱، ص۹۵ـ۹۶، قم ۱۳۹۶ـ۱۳۹۸.

مضامین

پاورپوینت سوره حمد که براعتِ استهلال قرآن محسوب شده

[۷۷] عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، تناسق الدرر فی تناسب السور، ج۱، ص۳۵، چاپ عبداللّه محمد درویش، بیروت ۱۴۰۸/ ۱۹۸۷.

از دو بخش متمایز تشکیل شده است. بدین‌گونه، بخش اول سوره درباره توحید نظری و بخش دوم آن درباره توحید عملی است

[۷۸] فضل‌بن حسن طبرسی، تفسیر جوامع‌الجامع، ج۱، ص۸، چاپ ابوالقاسم گرجی، تهران ۱۳۴۷ش.

[۷۹] ابوالقاسم خویی، البیان فی تفسیرالقرآن، ج۱، ص۴۲۳، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۷.

و از همین‌روست که، به تعبیر بلاغت‌شناسان، از ایّاکَ نَعبُدُ تا پایان سوره، از لفظ غیبت به خطاب «التفات» شده است.

[۸۰] فضل‌بن حسن طبرسی، تفسیر جوامع‌الجامع، ج۱، ص۸، چاپ ابوالقاسم گرجی، تهران ۱۳۴۷ش.

[۸۱] عبداللّه‌بن عمر بیضاوی، انوارالتنزیل و اسرارالتأویل، ج۱، ص۳۱ـ۳۲، المعروف بتفسیر البیضاوی، مصر ۱۳۳۰، چاپ افست بیروت.

[۸۲] محمدبن بهادر زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، ج۳، ص۳۲۴، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

توحید نظری

چهار آیه اول این سوره (تا مالکِ یَومِ الدّین)، متضمن پاره‌ای مسائلِ اعتقادی درباره خدا و صفات و اسماء الهی است.
در این آیات، خدا با اوصاف کمال و جمالش وصف گردیده است.
۱ ـ «بِسْمِ اللّهِ» سر آغازى است براى هر کار، و استمداد از ذات پاک خدا را به هنگام شروع در هر کار به ما مى آموزد.
۲ ـ «الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ» درسى است از باز گشت همه نعمت ها و تربیت همه موجودات به «اللّه»، و توجه به این حقیقت که همه این مواهب از ذات پاکش سرچشمه مى گیرد.
۳ ـ «الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» این نکته را بازگو مى کند که اساس خلقت، تربیت و حاکمیت او بر پایه رحمت و رحمانیت است، و محور اصلى نظام تربیتى جهان را همین اصل تشکیل مى دهد.
۴ ـ «مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ» توجهى است به معاد، و سراى پاداش اعمال، و حاکمیت خداوند بر آن دادگاه عظیم.

توحید عملی

در بخش دوم (از اِیّاکَ نَعبُدُ تا پایان سوره)، راه و رسم پرستش ، نیایش ، استعانت و چگونگی یافتن و پیمودن صراط مستقیم و رسیدن به خوشبختی جاودانی تعلیم داده شده است.
۵ ـ «إِیّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیّاکَ نَسْتَعینُ»، توحید در عبادت و توحید در نقطه اتکاء انسان ها را بیان مى کند.
۶ ـ «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ» بیانگر نیاز و عشق بندگان به مساله هدایت و نیز توجهى است به این حقیقت که هدایت ها همه از سوى او است!
۷ ـ سرانجام آخرین آیه این سوره، ترسیم واضح و روشنى است از «صراط مستقیم» راه کسانى است که مشمول نعمت هاى او شده اند، و از راه مغضوبین و گمراهان جدا است «صِراطَ الَّذینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لاَ الضّالِّینَ».

[۸۳] آیه الله مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱، ص۶-۷.

سبب التفات

فایده این التفات در آن است که چون معبود به این صفات متصف