توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت سعدبن محمد تمیمی دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت سعدبن محمد تمیمی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت سعدبن محمد تمیمی :

حیص‌بیص

حَیْصَ بَیْصَ، لقب امیر سعد بن محمد بن سعد صَیْفی تمیمی، شاعر ، ادیب ، فقیه و دانشمند شیعی سده ششم بود.

فهرست مندرجات

۱ – کنیه
۲ – لقب‌های وی
۳ – تولد
۴ – نسب
۵ – معنای واژه حیص‌بیص
۶ – سبب دادنِ این لقب به امیرسعد بن محمد
۷ – تحصیلات و اساتید وی
۸ – راویان حیص‌بیص
۹ – حیص بیص سرآمد در شعر و ادب
۱۰ – محتوای اشعار وی
۱۱ – اخلاق و رفتار حیص‌بیص
۱۲ – سرآمد در همه علوم
۱۳ – دیوان حیصبیص
۱۴ – شاهد مثال از سروده‌های وی
۱۵ – مضمون دو بیت از سروده‌های وی
۱۶ – جمع‌آوری سروده‌های حیص‌بیص
۱۷ – نثر و بلاغت در رساله‌های وی
۱۸ – دشمنی ابن‌قَطّان با حیصبیص
۱۹ – مسافرت‌
۲۰ – مذهب امیر سعد بن محمد
۲۱ – وفات و آرامگاه حیصبیص
۲۲ – فرزندان وی
۲۳ – فهرست منابع
۲۴ – پانویس
۲۵ – منبع

کنیه

کنیه‌اش ابوالفوارس و لقبش شهاب‌الدین ذکر شده است.

لقب‌های وی

لقب امیر را نیز به عنوان صله برای شعری که در سرخس در مدح سلطان‌سنجر سلجوقی سروده بود دریافت کرد.

[۱] حَیْصَ بَیْصَ، دیوان‌الامیر شهاب‌الدین ابی‌الفوارس سعد بن محمد بن سعد بن الصیفی التمیمی البغدادی، ج۱، ص۲۲۸ـ ۲۳۱، المعروف ب «حَیْص بَیْص»، چاپ مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، (بغداد ۱۳۹۴ـ۱۳۹۵/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵).

[۲] حَیْصَ بَیْصَ، دیوان‌الامیر شهاب‌الدین ابی‌الفوارس سعد بن محمد بن سعد بن الصیفی التمیمی البغدادی، ج۱، مقدمه مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، ص۳۵، المعروف ب «حَیْص بَیْص»، چاپ مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، (بغداد ۱۳۹۴ـ۱۳۹۵/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵).

دیگر لقب او ملک‌الشعرا بود.

[۳] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۹، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

تولد

جد پدری وی در منطقه کَرخ بغداد سکنا گزید و حیصبیص در ۴۹۲ در ناحیه درب منصور کرخ زاده شد.

[۴] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۲، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

[۵] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۹، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

[۶] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۷۱، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

نسب

او از نوادگان اَکْثَم بن صیفی، حکیم دوره جاهلی عرب، بود

[۷] محمد بن محمد عمادالدین کاتب، خریدهالقصر و جریدهالعصر، ج۱، قسم شعراءالعراق، جزء۱، ص۲۰۲، چاپ محمد بهجه اثری، (بغداد) ۱۳۷۵/ ۱۹۵۵.

از این‌رو او را صیفی

[۸] ابن‌نقطه، تکمله الاکمال، ج۳، ص۶۴۳، چاپ عبدالقیوم عبدربالنبی، مکه ۱۴۰۸ـ۱۴۱۸.

و ابن‌صیفی

[۹] ابن‌صابونی، تکمله اکمال‌الکمال فی الانساب و الاسماء و الالقاب، ج۱، ص۳۷۱، چاپ مصطفی جواد، (بغداد) ۱۳۷۷/ ۱۹۵۷.

[۱۰] محمد بن موسی دمیری، حیاهالحیوان الکبری، ج۱، ص۱۸۶، قاهره ۱۳۹۰/۱۹۷۰، چاپ افست قم ۱۳۶۴ش.

نیز نامیده‌اند. هر چند برخی در این انتساب تردید کرده‌اند.

[۱۱] ابن‌خلکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۲، ص۳۶۵.

[۱۲] ابن‌حجر عسقلانی، لسان‌المیزان، ج۴، ص۳۵، چاپ عبدالفتاح ابوغده، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.

مینوی

[۱۳] مجتبی مینوی، یادداشت‌های مینوی، ج۱، ص۱۶۱، به کوشش مهدی قریب و محمدعلی بهبودی، تهران ۱۳۷۵ش.

با استناد به ابن‌خلّکان گفته که حیصبیص ظاهراً ایرانی بوده است.

معنای واژه حیص‌بیص

واژه حیصبیص در لغت به معنی گرفتاری، تنگنا و سختیِ گریزناپذیر است و بنابر قول مشهور از نظر نحوی آخر هر دو جزء کلمه مبنی بر فتح است.
در مثل‌های عربی نیز این واژه به‌کار رفته است.

[۱۴] احمد بن محمد میدانی، مجمع‌الامثال، ج۱، ص۲۲۴، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

سبب دادنِ این لقب به امیرسعد بن محمد

درباره سبب دادنِ این لقب به امیرسعد بن محمد نوشته‌اند که او در اصفهان این واژه را برای فردی به کار برد و سپس در بیتی به آن اشاره کرد و به همان لقب مشهور شد.

[۱۵] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۹، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

[۱۶] ابن‌حجر عسقلانی، لسان‌المیزان، ج۴، ص۳۵، چاپ عبدالفتاح ابوغده، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.

برخی نیز برآناند که او با دیدن مردمِ در سختی و فشار گفت: «مردم را چه شده که در حیصبیص هستند؟» و سپس به همین لقب نامیده شد.

[۱۷] ابن‌خلکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۲، ص۳۶۵.

[۱۸] عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقاتالشافعیه الکبری، ج۷، ص۹۱، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، (قاهره) ۱۹۶۴ـ (۱۹۷۶).

به گفته ابن ابی‌اُصَیْبعه،

[۱۹] ابن ابی‌اصیبعه، عیون‌الانباء فی طبقات الاطباء، ج۱، ص۳۸۰، چاپ نزار رضا، بیروت (۱۹۶۵).

این لقب را ابن‌قَطّان، طبیب و شاعر هجوگو و مخالف سرسخت حیص بیص، به او داده است.

تحصیلات و اساتید وی

حیصبیص از سیزده سالگی به دانش‌اندوزی روی آورد و علم نحو را از فصیحی نحوی، مدرّس نظامیه بغداد ، فراگرفت.

[۲۰] ابن‌انباری، نزههالالباء فی طبقات الادباء، ج۱، ص۳۷۵، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۸۶/ ۱۹۶۷).

[۲۱] یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج۵، ص۱۹۶۴، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

سپس به ری رفت و فقه و مسائل خِلاف (= اختلاف آرای فقیهان) را از محمد بن عبدالکریم وَزّان آموخت و با فقها به مناظره پرداخت. دیگر استاد وی در فقه اسعد مَیْهَنی از مدرّسان نظامیه بغداد بود. استادان وی در حدیث ابوطالب حسین زینبی، علی بن طِراد زینبی و ابوالمجد محمد بن جَهْوَر واسطی بودند.

[۲۲] ابن‌دبیثی، المختصر المحتاج الیه من تاریخ ابن‌الدّبیثی، ج۱، ص۱۹۵، اختصار محمد بن احمد ذهبی، در احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۴.

[۲۳] ابن‌دبیثی، المختصر المحتاج الیه من تاریخ ابن‌الدّبیثی، ج۱، ص۱۹۶، اختصار محمد بن احمد ذهبی، در احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۴.

[۲۴] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۲، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

[۲۵] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۹، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

[۲۶] ابن‌خلکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۲، ص۳۶۲.

راویان حیص‌بیص

جمع کثیری نیز از وی روایت کرده‌اند که از مشاهیر آنان شیخ الشیوخ ابن‌سُکَیْنه و عبدالکریم سمعانی‌اند.

[۲۷] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۲، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

نام حیصبیص در سند برخی روایات نیز آمده است.

[۲۸] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۲ـ۴۲۶۳، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

حیص بیص سرآمد در شعر و ادب

با این مقام علمی، حیص بیص به شعر و ادب روی آورد و در دوران خود سرآمد دیگران شد.

[۲۹] محمد بن محمد عمادالدین کاتب، خریدهالقصر و جریدهالعصر، ج۱، قسم شعراءالعراق، جزء۱، ص۲۰۲، چاپ محمد بهجه اثری، (بغداد) ۱۳۷۵/ ۱۹۵۵.

[۳۰] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۹، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

[۳۱] ابن‌خلکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۲، ص۳۶۲ـ۳۶۳.

کهن‌ترین آگاهی‌ها از زندگانی حیصبیص را سمعانی

[۳۲] یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج۳، ص۱۳۵۲ـ۱۳۵۳، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

و عمادالدین کاتب

[۳۳] محمد بن محمد عمادالدین کاتب، خریدهالقصر و جریدهالعصر، ج۱، قسم شعراءالعراق، جزء۱، ص۲۰۲، چاپ محمد بهجه اثری، (بغداد) ۱۳۷۵/ ۱۹۵۵.

داده‌اند که هر دو اشعار و رسائل حیصبیص را نزد خود او خوانده بودند.

محتوای اشعار وی

حیصبیص سلاطین، خلفا، امیران و بزرگان را مدح می‌کرد،

[۳۴] حَیْصَ بَیْصَ، دیوان‌الامیر شهاب‌الدین ابی‌الفوارس سعد بن محمد بن سعد بن الصیفی التمیمی البغدادی، ج۱، ص۹۵، المعروف ب «حَیْص بَیْص»، چاپ مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، (بغداد ۱۳۹۴ـ۱۳۹۵/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵).

[۳۵] حَیْصَ بَیْصَ، دیوان‌الامیر شهاب‌الدین ابی‌الفوارس سعد بن محمد بن سعد بن الصیفی التمیمی البغدادی، ج۱، ص۱۰۱، المعروف ب «حَیْص بَیْص»، چاپ مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، (بغداد ۱۳۹۴ـ۱۳۹۵/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵).

[۳۶] حَیْصَ بَیْصَ، دیوان‌الامیر شهاب‌الدین ابی‌الفوارس سعد بن محمد بن سعد بن الصیفی التمیمی البغدادی، ج۱، ص۲۶۷، المعروف ب «حَیْص بَیْص»، چاپ مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، (بغداد ۱۳۹۴ـ۱۳۹۵/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵).

ولی هیچ‌گاه زبان به هجو نگشود

[۳۷] عمر فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۳۶۹، ج۳، بیروت ۱۹۸۹.

و همیشه در سروده‌هایش دیانت و جوانمردی را مراعات می‌کرد.

[۳۸] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۲، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

او در مقدمه دیوانش

[۳۹] حَیْصَ بَیْصَ، دیوان‌الامیر شهاب‌الدین ابی‌الفوارس سعد بن محمد بن سعد بن الصیفی التمیمی البغدادی، ج۱، ص۷۱، المعروف ب «حَیْص بَیْص»، چاپ مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، (بغداد ۱۳۹۴ـ۱۳۹۵/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵).

به صراحت بیان کرده که هیچ‌گاه متعرض آبروی کسی نشده است. بیشتر سروده‌های حیصبیص در مدح، فخر و مرثیه است، ولی وصف، تغزل و حکمت نیز در اشعارش وجود دارد.

[۴۰] عمر فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۳۶۹، ج۳، بیروت ۱۹۸۹.

اخلاق و رفتار حیص‌بیص

حیصبیص به غایت محترم، باوقار و بزرگمنش بود و همیشه به زبان عربی فصیح سخن می‌گفت. وی جامه عربی می‌پوشید و شمشیری بر کمر می‌بست.

[۴۱] محمد بن محمد عمادالدین کاتب، خریدهالقصر و جریدهالعصر، ج۱، قسم شعراءالعراق، جزء۱، ص۲۰۲، چاپ محمد بهجه اثری، (بغداد) ۱۳۷۵/ ۱۹۵۵.

[۴۲] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۹، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

[۴۳] محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام‌النبلاء، ج۲۱، ص۶۲، چاپ شعیب أرنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.

سرآمد در همه علوم

مردم بسیاری از دانش و فضل او بهره بردند، زیرا وی در زمان خود از آگاه‌ترین افراد به شعر و گویش‌های عربی بود.

[۴۴] ابن‌دبیثی، المختصر المحتاج الیه من تاریخ ابن‌الدّبیثی، ج۱، ص۱۹۶، اختصار محمد بن احمد ذهبی، در احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۴.

[۴۵] یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج۳، ص۱۳۵۲ـ۱۳۵۳، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

دانش فراوان او را در ادبیات، لغت، فقه و توانایی‌اش را در فن مناظره ستوده‌اند.

[۴۶] ابن‌دبیثی، المختصر المحتاج الیه من تاریخ ابن‌الدّبیثی، ج۱، ص۱۹۵، اختصار محمد بن احمد ذهبی، در احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۴.

[۴۷] محمد بن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۶۵، چاپ محمدسعید بن بسیونی زغلول، بیروت ۱۴۰۵/ ۱۹۸۵.

به گفته سبکی

[۴۸] عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقاتالشافعیه الکبری، ج۷، ص۹۱، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، (قاهره) ۱۹۶۴ـ (۱۹۷۶).

و ابن‌حجر عسقلانی

[۴۹] ابن‌حجر عسقلانی، لسان‌المیزان، ج۴، ص۳۴، چاپ عبدالفتاح ابوغده، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.

در تمام دانش‌ها سرآمد بود و خود نیز به این مطلب اشاره کرده است.

[۵۰] حَیْصَ بَیْصَ، دیوان‌الامیر شهاب‌الدین ابی‌الفوارس سعد بن محمد بن سعد بن الصیفی التمیمی البغدادی، المعروف ب «حَیْص بَیْص»، ج۱، ص۳۶۱، چاپ مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، (بغداد ۱۳۹۴ـ۱۳۹۵/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵).

دیوان حیصبیص

دیوان حیصبیص از دیرباز مشهور بود و در بسیاری از منابع به شهرت وی در شاعری و دیوان او اشاره شده است.

[۵۱] محمد بن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج۳، ص۶۵، چاپ محمدسعید بن بسیونی زغلول، بیروت ۱۴۰۵/ ۱۹۸۵.

[۵۲] ابن‌کثیر، البدایه و النهایه فی التاریخ، ج۱۲، ص۳۰۱، (قاهره) ۱۳۵۱ـ۱۳۵۸.

ابن‌جوزی

[۵۳] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۸، ص۲۵۳، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

حیصبیص را شاعر ناقد نامیده و سمعانی از فصاحت لهجه و خط خوش او یاد کرده است.

[۵۴] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۸، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

به حُسن ابتداء و حسن تخلص اشعار او توجه کرده‌اند

[۵۵] محمد بن محمد عمادالدین کاتب، خریدهالقصر و جریدهالعصر، ج۱، قسم شعراءالعراق، ص۲۰۵، قسم شعراءالعراق، جزء۱، چاپ محمد بهجه اثری، (بغداد) ۱۳۷۵/ ۱۹۵۵.

[۵۶] عمر فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۳۶۹، ج۳، بیروت ۱۹۸۹.

و برخی نیز اشعار نیکوی او را نقل نموده‌اند.

[۵۷] ابن‌شاکر کتبی، فوات الوفیات، ج۱، ص۳۷۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.

[۵۸] ابن‌کثیر، البدایه و النهایه فی التاریخ، ج۱۲، ص۳۰۱، (قاهره) ۱۳۵۱ـ۱۳۵۸.

اخوانیات یکی از بخش‌های درخور توجه سروده‌های اوست.

[۵۹] حَیْصَ بَیْصَ، دیوان‌الامیر شهاب‌الدین ابی‌الفوارس سعد بن محمد بن سعد بن الصیفی التمیمی البغدادی، ج۱، مقدمه مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، ص۵۶ـ۵۷، المعروف ب «حَیْص بَیْص»، چاپ مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، (بغداد ۱۳۹۴ـ۱۳۹۵/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵).

سروده‌های فی‌البداهه او نیز در منابع ثبت شده است.

[۶۰] یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج۳، ص۱۳۵۴ـ۱۳۵۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

[۶۱] ابن‌خلکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۶، ص۲۳۶ـ ۲۳۷.

شاهد مثال از سروده‌های وی

درخصوص آرایه‌های ادبی

[۶۲] ابن‌اثیر، المثل السائر فی ادب الکاتب و الشاعر، ج۲، ص۱۷۰ـ ۱۷۱، چاپ احمد حوفی و بدوی طبانه، ریاض ۱۴۰۳ـ ۱۴۰۴/۱۹۸۳ـ۱۹۸۴.

[۶۳] ابن ابی‌الحدید، الفلک الدائر علی‌المثل السائر، ج۱، ص۲۰۴، چاپ احمد حوفی و بدوی طبانه، ریاض ۱۴۰۴/۱۹۸۴.

و بحث مجاز عقلی در علم بیان

[۶۴] احمد مصطفی مراغی، علوم‌البلاغه: البیان و المعانی و البدیع، ج۱، ص۳۵۷، قاهره ۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.

[۶۵] عبدالعزیز عتیق، علم‌المعانی، ج۱، ص۳۴۵، البیان، البدیع، بیروت: دارالنهضه العربیه.

از سروده‌های حیصبیص شاهد مثال آورده‌اند. ملک‌النُحاه ابونزار آرزو داشت که به جای تمامی سروده‌هایش دو بیت از سروده‌های حیصبیص از آنِ او باشد.

[۶۶] یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج۲، ص۸۷۳، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

[۶۷] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۷، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

مضمون دو بیت از سروده‌های وی

مضمون دو بیت از سروده‌های حیصبیص درباره بیماری و درمان آن برمبنای مشابهت، که دَمیری

[۶۸] محمد بن موسی دمیری، حیاهالحیوان الکبری، ج۱، ص۱۸۷، قاهره ۱۳۹۰/۱۹۷۰، چاپ افست قم ۱۳۶۴ش.

نقل کرده، با روش هومئوپاتی ــ که پزشک آلمانی ساموئل کریستین هانمان (متوفی ۱۸۴۳/۱۲۵۹) پایه‌گذاری کرد.

جمع‌آوری سروده‌های حیص‌بیص

گزیده‌هایی از سروده‌های حیصبیص را برای نخستین بار عمادالدین کاتب به ترتیب الفبایی گردآورد

[۶۹] محمد بن محمد عمادالدین کاتب، خریدهالقصر و جریدهالعصر، ج۱، قسم شعراءالعراق، ص۲۰۶ـ ۳۵۰، قسم شعراءالعراق، جزء۱، چاپ محمد بهجه اثری، (بغداد) ۱۳۷۵/ ۱۹۵۵.

و سپس مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر تمام سروده‌های او را در سه مجلد در ۱۳۵۳ـ۱۳۵۴ش/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵ در بغداد به چاپ رساندند.

نثر و بلاغت در رساله‌های وی

نثر حیصبیص نیز بسیار ممتاز بود تا بدانجا که در ترسل کم نظیر دانسته شده است.

[۷۰] ابن‌کثیر، البدایه و النهایه فی التاریخ، ج۱۲، ص۳۰۱، (قاهره) ۱۳۵۱ـ۱۳۵۸.

رساله‌ها و نامه‌های او بلاغت درخور توجهی داشت

[۷۱] ابن‌دبیثی، المختصر المحتاج الیه من تاریخ ابن‌الدّبیثی، ج۱، ص۱۹۶، اختصار محمد بن احمد ذهبی، در احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۴.

[۷۲] محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام‌النبلاء، ج۲۱، ص۶۲، چاپ شعیب أرنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.

که بخش‌هایی از آن نگاشته‌ها را عمادالدین کاتب،

[۷۳] محمد بن محمد عمادالدین کاتب، خریدهالقصر و جریدهالعصر، ج۱، قسم شعراءالعراق، ص۲۰۲ـ۲۰۴، قسم شعراءالعراق، جزء۱، چاپ محمد بهجه اثری، (بغداد) ۱۳۷۵/ ۱۹۵۵.

[۷۴] محمد بن محمد عمادالدین کاتب، خریدهالقصر و جریدهالعصر، ج۱، قسم شعراءالعراق، ص۳۵۱ـ۳۶۶، قسم شعراءالعراق، جزء۱، چاپ محمد بهجه اثری، (بغداد) ۱۳۷۵/ ۱۹۵۵.

یاقوت حموی

[۷۵] یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج۳، ص۱۳۵۳ـ ۱۳۵۴، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

و ابن‌خلکان

[۷۶] ابن‌خلکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۵، ص۱۴۶.

آورده‌اند.

دشمنی ابن‌قَطّان با حیصبیص

در کتاب‌های شرح‌حال چندین حکایت از مخالفت و دشمنی ابن‌قَطّان با حیصبیص نقل شده است.

[۷۷] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۷۰، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

[۷۸] ابن ابی‌اصیبعه، عیون‌الانباء فی طبقات الاطباء، ج۱، ص۳۸۰، چاپ نزار رضا، بیروت (۱۹۶۵).

[۷۹] ابن ابی‌اصیبعه، عیون‌الانباء فی طبقات الاطباء، ج۱، ص۳۸۷، چاپ نزار رضا، بیروت (۱۹۶۵).

[۸۰] ابن‌خلکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۶، ص۵۴ـ۵۷.

مسافرت‌

حیصبیص بسیار سفر می‌کرد و در منابع از سفر وی به شام ، حلب، واسط، اصفهان و حلّه یاد شده است.

[۸۱] ابن‌دبیثی، المختصر المحتاج الیه من تاریخ ابن‌الدّبیثی، ج۱، ص۱۹۶، اختصار محمد بن احمد ذهبی، در احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۴.

[۸۲] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۲، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

[۸۳] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۹ـ۴۲۷۱، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

[۸۴] ابن‌حجر عسقلانی، لسان‌المیزان، ج۴، ص۳۴، چاپ عبدالفتاح ابوغده، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.

در دیوان وی نیز به سفر او به مراغه، مرو ، سرخس و همدان اشاره شده است.

[۸۵] ، حَیْصَ بَیْصَ، ج۱، ص۲۲۸، دیوان‌الامیر شهاب‌الدین ابی‌الفوارس سعد بن محمد بن سعد بن الصیفی التمیمی البغدادی، المعروف ب «حَیْص بَیْص»، چاپ مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، (بغداد ۱۳۹۴ـ۱۳۹۵/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵).

[۸۶] حَیْصَ بَیْصَ، دیوان‌الامیر شهاب‌الدین ابی‌الفوارس سعد بن محمد بن سعد بن الصیفی التمیمی البغدادی، ج۱، ص۲۳۲، المعروف ب «حَیْص بَیْص»، چاپ مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، (بغداد ۱۳۹۴ـ۱۳۹۵/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵).

[۸۷] حَیْصَ بَیْصَ، دیوان‌الامیر شهاب‌الدین ابی‌الفوارس سعد بن محمد بن سعد بن الصیفی التمیمی البغدادی، ج۱، ص۲۶۷، المعروف ب «حَیْص بَیْص»، چاپ مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، (بغداد ۱۳۹۴ـ۱۳۹۵/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵).

[۸۸] حَیْصَ بَیْصَ، دیوان‌الامیر شهاب‌الدین ابی‌الفوارس سعد بن محمد بن سعد بن الصیفی التمیمی البغدادی، ج۱، ص۳۵۵، المعروف ب «حَیْص بَیْص»، چاپ مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، (بغداد ۱۳۹۴ـ۱۳۹۵/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵).

مذهب امیر سعد بن محمد

برخی حیصبیص را شافعی دانسته‌اند،

[۸۹] ابن‌خلکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۲، ص۳۶۲.

[۹۰] محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام‌النبلاء، ج۲۱، ص۶۲، چاپ شعیب أرنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.

ولی مستنداتی تاریخی، بر تشیع وی دلالت دارند که عبارت‌اند از: دفاع حیصبیص از ایمان عموی پیامبر ، ابوطالب علیه‌السلام، در محضر یحیی بن هُبَیْره، وزیر دوره عباسی

[۹۱] فخار بن معد موسوی، ایمان ابیطالب، ج۱، ص۴۱۰ـ ۴۱۲، المعروف بکتاب «الحجه علی الذّاهب الی تکفیر ابیطالب»، چاپ محمد بحرالعلوم، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۷.

سرودن ابیاتی در فضائل حضرت علی علیه‌السلام

[۹۲] ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب، ج۲، ص۹۵، چاپ یوسف بقاعی، قم ۱۳۸۵ش.

[۹۳] ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب، ج۲، ص۲۵۲، چاپ یوسف بقاعی، قم ۱۳۸۵ش.

اشاره به واقعه غدیرخم و برخی کرامت‌های امیرمؤمنان

[۹۴] حَیْصَ بَیْصَ، دیوان‌الامیر شهاب‌الدین ابی‌الفوارس سعد بن محمد بن سعد بن الصیفی التمیمی البغدادی، ج۱، ص۱۳۱، المعروف ب «حَیْص بَیْص»، چاپ مکی سیدجاسم و شاکر هادی شکر، (بغداد ۱۳۹۴ـ۱۳۹۵/ ۱۹۷۴ـ ۱۹۷۵).

سرودن قطعه‌ای که در آن به کشتار علویان و خونریزی امویان سخت اعتراض شده است

[۹۵] یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج۳، ص۱۳۵۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

[۹۶] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۶۶ـ ۴۲۶۷، چاپ سهیل زکار، بیروت (۱۴۰۸/ ۱۹۸۸).

[۹۷] ابن‌خلکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۲، ص۳۶۴ـ۳۶۵.

سرودن اشعاری در مرثیه امام حسین علیه‌السلام؛ و سوگند خوردن به نام اهلبیت علیهم‌السلام.

[۹۸] ابن‌خلکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۲، ص۳۶۳.

[۹۹] محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعه: الثقات العیون فی سادس‌القرون، ج۱، ص۱۲۳، چاپ علینقی منزوی، بیروت ۱۳۹۲/۱۹۷۲.

افزون بر این‌ها به امامی بودن حیصبیص تصریح نیز شده است.

[۱۰۰] ابن‌حجر عسقلانی، لسان‌المیزان، ج۴، ص۳۴، چاپ عبدالفتاح ابوغده، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.

وفات و آرامگاه حیصبیص

حیصبیص در ۸۲ سالگی و به اتفاق همه منابع در ۵۷۴ درگذشت. در نظامیه بر پیکر او نماز گزاردند و در باب تبن،

[۱۰۱] ابن‌کثیر، البدایه و النهایه فی التاریخ، ج۱۲، ص۳۰۱، (قاهره) ۱۳۵۱ـ۱۳۵۸.

در قسمت غربی مقابر قریش (شهر کاظمینِ کنونی)، به خاک سپرده شد.

[۱۰۲] ابن‌عدیم، بغیهالطلب فی تاریخ حلب، ج۹، ص۴۲۷۱، چا