توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام) دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام)،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام) :

زید بن علی بن حسین (علیه‌السلام)

زید بن علی فرزند امام سجّاد (علیه‌السّلام) و مادر ایشان کنیزی بود. زید از سادات بنی هاشم و از بزرگان آن‌ها در فضل و فهم برشمرده شده

[۱] عمری نسابه، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبیین، تحقیق احمد مهدوی دامغانی، قم، ستاره، چاپ دوم، ۱۳۸۰، ص۳۵۳.

و به علم و زهد و ورع و شجاعت و دینداری و کرامت ستوده شده است.

[۲] ابن ‌الطقطقی، الفخری ‌فی‌ الآداب‌ السلطانیه‌ و الدول ‌الاسلامیه، تحقیق عبدالقادر محمد مایو، بیروت، دارالقلم العربی، چاپ اول، ۱۹۷۷، ص۱۳۱.

فهرست مندرجات

۱ – معرفی اجمالی
۲ – مشخصات ظاهری
۳ – مقام معنوی زید
۴ – شخصیت علمی زید
۵ – تألیفات زید
۵.۱ – مهمترین اثر
۶ – منزلت علمی زید از دیدگاه علما
۷ – شخصیت روایی زید
۸ – مفسر قرآن
۹ – زید و معتزله
۱۰ – زید و ادعای امامت
۱۱ – قیام زید به اذن امام
۱۲ – مذمت زید
۱۳ – پانویس
۱۴ – منبع

معرفی اجمالی

در تاریخ، سال ولادت زید به طور روشن و صریح تعیین نشده است؛ به طوری‌ که در منابع مختلف از سال‌های ۷۵،

[۳] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ص۱۴۲۳، ج۱، ص۲۴۲.

۷۶،

[۴] پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام)، مسند امام زید (علیه‌السّلام) (در قسمت مقدمه)، بیروت، دارمکتبه الحیاه، ص۱۰.

۸۰

[۵] ابوزهره، محمد، الامام زید، دارالفکر العربی، ص۲۲.

و… به عنوان سال تولد آن جناب یاد شده است؛ اما آنچه که به واقع نزدیک‌تر می‌نمایاند و حدیث بلند امام سجّاد (علیه‌السّلام)

[۶] حلی، ابن ‌نما، ذوب النضار، تحقیق فارس حسون کریم، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۴۱۶، ص۶۴-۶۵.

[۷] بروجردی، سید حسین، جامع احادیث الشیعه، قم، مهر، ۱۳۷۱ش، ج۲۱، ص۷۰.

نیز بر آن صحه می‌گذارد، این است که ایشان در سال ۶۶- ۶۷ هجری در مدینه به دنیا آمده‌اند. پدر بزرگوارشان امام سجّاد (علیه‌السّلام) و مادر ایشان کنیزی بود، شایسته و با نجابت به نام «حوراء»

[۸] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ص۱۴۲۳، ج۱، ص۲۴۲.

که مختار بن ابی‌عبیده ثقفی او را به سی هزار درهم خریده بود و به امام (علیه‌السّلام) هدیه داده بود.

[۹] اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، تحقیق احمد صقر، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا، ص۱۲۴.

[۱۰] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ص۱۴۲۳، ج۱، ص۲۴۱-۲۴۲.

البته از این بانو در برخی از منابع با اسامی جیداء

[۱۱] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ص۱۴۲۳، ج۱، ص۲۴۱.

[۱۲] بخاری، ابی‌ نصر، سرالسلسله العلویه، تحقیق سید محمدصادق بحر العلوم، چاپ اول، ۱۳۷۱ش، شریف رضی، افست منشورات حیدریه، نجف اشرف، ۱۳۸۱، ص۳۲.

و غزاله

[۱۳] عمری نسابه، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبیین، تحقیق احمد مهدوی دامغانی، قم، ستاره، چاپ دوم، ۱۳۸۰، ص۳۵۳.

نیز یاد شده است.
زید از سادات بنی‌هاشم و از بزرگان آن‌ها در فضل و فهم برشمرده شده

[۱۴] عمری نسابه، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبیین، تحقیق احمد مهدوی دامغانی، قم، ستاره، چاپ دوم، ۱۳۸۰، ص۳۵۳.

و به علم و زهد و ورع و شجاعت و دینداری و کرامت ستوده شده است

[۱۵] ابن ‌الطقطقی، الفخری ‌فی‌ الآداب‌ السلطانیه‌ و الدول ‌الاسلامیه، تحقیق عبدالقادر محمد مایو، بیروت، دارالقلم العربی، چاپ اول، ۱۹۷۷، ص۱۳۱.

شیخ مفید نیز در الارشاد از او به عنوان مردی عابد، پارسا، فقیه، بخشنده و دلیر یاد کرده است که جهت امر به معروف و نهی از منکر و به انتقام خون امام حسین (علیه‌السّلام) قیام کرد.

[۱۶] شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳، ج۲، ص۱۷۱.

ایشان مکنی (معروف به کنیه) به اباالحسین

[۱۷] اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، تحقیق احمد صقر، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا، ص۸۶.

[۱۸] پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام)، مسند امام زید (علیه‌السّلام) (در قسمت مقدمه)، بیروت، دارمکتبه الحیاه، ص۱۰.

[۱۹] عمری نسابه، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبیین، تحقیق احمد مهدوی دامغانی، قم، ستاره، چاپ دوم، ۱۳۸۰، ص۳۵۳.

[۲۰] ابن عنبه، احمد بن علی، عمده الطالب، تحقیق و تصحیح محمد حسن آل الطالقانی، چاپ دوم، ۱۹۶۱، نجف، منشورات حیدریه، ص۲۵۵.

و ملقب به شهید،

[۲۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۶، ج۳، ص۵۹.

حلیف القرآن

[۲۲] اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، تحقیق احمد صقر، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا، ص۱۲۷.

[۲۳] پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام)، مسند امام زید (علیه‌السّلام) (در قسمت مقدمه)، بیروت، دارمکتبه الحیاه، ص۱۱.

[۲۴] فخر رازی، محمدبن‌ عمر، الشجره المبارکه فی انساب الطالبیه، تحقیق مهدی رجایی، قم، حافظ، چاپ دوم، ۱۳۷۷، ص۱۲۷.

و زید الازیاد بود.

[۲۵] فخر رازی، محمدبن‌ عمر، الشجره المبارکه فی انساب الطالبیه، تحقیق مهدی رجایی، قم، حافظ، چاپ دوم، ۱۳۷۷، ص۱۲۷.

که کنایه از مقام والا و عظمت شخصیت بی‌نظیر او نسبت به هم نام‌های اوست.

مشخصات ظاهری

«او مردی بلند قامت و زیبا و دارای چهره‌ای سفید و سیمایی جذاب بود، چشمانش درشت و ابروانش به هم نزدیک بود و ریشی انبوه داشت؛ سینه‌اش پهن، چهارشانه و میان باریک بود، پیشانی‌ای وسیع و بینی‌ای کشیده داشت؛ موی سر و محاسنش سیاه، ولی در گونه‌هایش تعدادی موی سپید بود. پیکرش درشت و ورزیده بود.»

[۲۶] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ص۱۴۲۳.

[۲۷] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ج۱، ص۲۴۲-۲۴۳.

[۲۸] موسوی المقرم، عبدالرزاق، زید الشهید، نجف، مطبعه الغری، ص۱۳.

زید مورد علاقه و احترام خاص ائمه معصومین (علیه‌السّلام) بود. ابوالفرج اصفهانی از عبدالله بن جریر نقل کرده که: «امام صادق (علیه‌السّلام) را دیدم که برای عمویش زید رکاب زین اسب را می‌گرفت تا سوار شود و بعد از سوار شدن لباس او را روی زین مرتب می‌کرد.»

[۲۹] اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، تحقیق احمد صقر، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا، ص۱۲۶.

سرانجام زید در پی قیامی خونین، در صفر سال ۱۲۱ یا ۱۲۲ هجری علیه حاکم جائر اموی ـ هشام بن عبدالملک ـ در کوفه به شهادت رسید.
یحیی، عیسی، حسین و محمد فرزندان او هستند.

[۳۰] عمری نسابه، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبیین، تحقیق احمد مهدوی دامغانی، قم، ستاره، چاپ دوم، ۱۳۸۰، ص۳۵۶.

[۳۱] فخر رازی، محمدبن‌ عمر، الشجره المبارکه فی انساب الطالبیه، تحقیق مهدی رجایی، قم، حافظ، چاپ دوم، ۱۳۷۷، ص۱۲۷.

مقام معنوی زید

او روزها و شب‌ها برای ابراز بندگی و عبودیت بر درگاه خداوند سر به خاک می‌سایید؛ به طوری‌ که به او دائم‌الصلاه می‌گفتند؛ به قدری سر به سجده می‌نهاد که اثری خفیف بر پیشانی مبارکش آشکار بود.

[۳۲] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ص۱۴۲۳، ج۱، ص۲۴۳.

[۳۳] اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، تحقیق احمد صقر، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا، ص۱۲۶.

از هشیم بن هشام نقل شده که «از خالد بن صفوان پرسیدم: کجا زید را دیدار کرده‌ای؟ گفت: در رُصافَه؛ گفتم: چگونه مردی بود؟ گفت: آن طور که می‌پنداشتم؛ از ترس خدا آن قدر می‌گریست که اشکش با آب بینی‌اش آمیخته می‌شد.»

[۳۴] شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳، ج۲، ص۱۷۲.

شخصیت علمی زید

زید از شاگردان ممتاز مکتب امام باقر (علیه‌السّلام) و امام صادق (علیه‌السّلام)، بعد از شاگردی در محضر پدر بزرگوارشان بوده، در علم و معرفت بدان پایه رسیده بود که امام صادق (علیه‌السّلام) درباره وی فرموده بود: «کان عارفاً و کان عالماً و کان صدوقاً.»

[۳۵] طوسی، محمد بن حسن، رجال الکشی، مشهد، دانشگاه مشهد، ۱۳۴۸، ص۲۸۵.

شیخ صدوق نیز در کتاب عیون اخبار الرضا (علیه‌السّلام) به نقل از امام رضا (علیه‌السّلام) نوشته است: «فانّه کان من علماء آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) »

[۳۶] شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا (علیه‌السّلام)، قم، جهان، ۱۳۷۸، ج۲، ص۲۲۵.

او در مقامات علمی‌اش به جایی رسیده بود که گاه ائمه معصومین (علیهم‌السّلام) دانشمندان مبرزی چون ابوحمزه ثمالی و ابوخالد واسطی را برای استفاده علمی به محضر شریفش (علیه‌السّلام) ارجاع می‌دادند. از ابوحمزه ثمالی و ابوخالد واسطی نقل شده که گفته‌اند: «رساله‌ای را در رد مخالفان نوشته بودیم، پس از اتمام کار آن را به مدینه برده تا نظر امام باقر (علیه‌السّلام) را نسبت به آن جویا شویم تا اشکالات احتمالی آن را با تذکر حضرت (علیه‌السّلام) بر طرف نماییم، به مدینه آمدیم و خدمت امام (علیه‌السّلام) مشرف شدیم؛ امام (علیه‌السّلام) را از نوشتن چنین کتابی آگاه کردیم، امام (علیه‌السّلام) ضمن تشویق و ترغیب ما فرمود: آیا این کتاب را به زید ارائه داده‌اید، گفتیم نه فرمود: آن را در حضورش بخوانید و ببینید، نظر او چیست؟ بر طبق دستور امام (علیه‌السّلام) به حضور زید رفتیم و او را از جریان کتاب مطلع ساختیم. به ما فرمود: آن‌چه که نوشته‌اید، برایم بخوانید، ببینم چگونه است؟ ما کتابچه را تا به آخر خواندیم، گفت: بسیار خوب زحمت کشیدید و کوشش فراوان کرده‌اید؛ اما این نوشته مایه‌ی شکست شماست، آنگاه او یکی پس از دیگری مطالب ما را باز گفته یک به یک رد کرد. به خدا نمی‌دانیم، از چه تعجب کنیم از این‌که گویی کتاب را به یک‌باره از بر شد یا از رد مستدل او متعجب باشیم.آن‌گاه خود راه استدلال و شیوه بحث و بیان مطالب متناسب را به ما نشان داد و ما را در رد مخالفان به نحو احسن راهنمایی کرد. سپس دوباره نزد امام (علیه‌السّلام) برگشتیم و جریان واقعه و استدلال زید را برای حضرتش باز گفتیم. حضرت (علیه‌السّلام) ضمن سخنانی فرمودند: ان زیداً اعطی من العلم مثل ما علینا بسطهُ بزید؛ علم ما با تمام وسعت و احاطه‌اش به زید نیز افاضه شده است.»

[۳۷] موسوی المقرم، عبدالرزاق، زید الشهید، نجف، مطبعه الغری، ص۱۵-۱۶.

محمد ابوزهره در کتابش الامام زید بیان داشته که عالمان سده‌های دوم و سوم هجری اعم از علمای شیعه و سنی و معتزله و مرجئه به پیشوایی او در دانش و فضیلت به اتفاق گواهی داده و قیامش علیه امویان را قیام علم و زهد و ورع شناخته اصحاب و یارانش را در شمار فقهاء و قاریان قرآن قلمداد کرده است.

[۳۸] ابوزهره، محمد، الامام زید، دارالفکر العربی، ص۷۱.

[۳۹] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ص۱۴۲۳، ج۱، ص۲۵۰-۲۵۱.

بنابراین بی‌سبب نیست که در آثار تالیف شده امامیه و زیدیه، احادیث و قصص بی‌شماری از او نقل شده و تصانیف و تالیفات متعددی به او نسبت داده شده است.

تألیفات زید

مرحوم دکتر کریمان ضمن بررسی و تحقیق در باب این مساله تالیفاتی را که به جناب زید نسبت داده شده است این‌گونه برشمرده است:
۱- اثبات الوصیه که به نظر برخی ممکن است همان کتاب تثبیت الامامه باشد.
۲- تثبیت الامامه
۳- تفسیر الغریب من القرآن
۴- کتاب الحقوق
۵- رد قدریّه از قرآن
۶- قرائته الخاصه
۷- قرائت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)
۸- مدح القلّه و ذم الکثره
۹- المسند یا المجموع الفقهی و المجموع الحدیثی
۱۰- مناسک الحج.

مهمترین اثر

از میان این آثار مهم‌ترین اثری که به زید بن علی نسبت داده شده است، مجموع فقهی و حدیثی پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام) است که توسط ابوخالد عمرو بن خالد واسطی زیدی، جمع‌آوری شده و توسط عبدالعزیز بن اسحاق بغدادی به رشته‌ی تحریر در آمده است.

[۴۰] کریمان، حسین، سیره و قیام پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام)، تهران، علمی – فرهنگی، ۱۳۶۴، ص۱۰۰-۱۰۱

این کتاب اولین کتابی است که در موضوع فقه اسلامی تدوین شد.

[۴۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۶، ج۳، ص۵۹.

آن بزرگوار افزون بر نقل احادیث و روایات و علم به قرآن و وجوه قرائات آن در فصاحت منطق، بلاغت،

[۴۲] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ص۱۴۲۳، ج۱، ص۲۴۳.

خطابت

[۴۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۶، ج۳، ص۵۹.

[۴۴] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷، ج۳، ص۲۲۹.

[۴۵] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ص۱۴۲۳، ج۱، ص۲۴۳.

و شعر

[۴۶] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ص۱۴۲۳، ج۱، ص۲۵۲.

نیز از مهارت خاصی برخوردار بوده است.
ایشان از تابعان مدینه به حساب آمده ابن‌سعد احوالات وی را در طبقات در ردیف طبقه سوم از تابعین مدینه ذکر کرده است.

[۴۷] ابن ‌سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد بن صامل السلمی، طائف، مکتبه الصدیق، چاپ اول، ۱۹۹۳، ج۵، ص۲۵۰.

منزلت علمی زید از دیدگاه علما

ابوحنیفه نیز در وصفش گفته است: «زید را (در عظمت علمی‌اش) چون دودمانش دیدم؛ اما در عصر او کسی را داناتر و حاضر جواب‌تر و خوش بیان‌تر از او ندیدم؛ او در گفتگوهایش با قاطعیت سخن می‌گفت.»

[۴۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۶، ج۳، ص۵۹.

[۴۹] ابوزهره، محمد، الامام زید، دارالفکر العربی، ص۷۰.

ابوطالب یکی از علمای زیدیه، در بیان مقام علمی زید گفته: «مقام و مرتبه زید آن قدر روشن است که اگر نام متکلمین را گویی، زید از آن‌هاست و اگر زهاد را بگویی، زید از آن دسته است و اگر شجاعان و دلیران را شماری، او نیرومندترین آن‌هاست و اگر اهل معرفت و حفظ و سیاست را بگویی، باز هم زید را شامل می‌شود.»

[۵۰] حمیری، ابوسعید نشوان، الحور العین عن کتب العلم الشرائف دون النساء العفائف، تحقیق و حواشی کمال مصطفی، بیروت- صنعاء، دار آزال للطباعه و النشر و التوزیع- المکتبه الیمنیه، چاپ دوم، ص۲۴۰.

خالد بن صفوان درباره زید گفته: «مردی را در دنیا از قریشی و غیر عرب در عقل و برهان بالاتر از پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام) نیافتم.»

[۵۱] موسوی المقرم، عبدالرزاق، زید الشهید، نجف، مطبعه الغری، ص۱۷.

تبحر بسیار در فصاحت منطق و استحکام سخن و سرعت در جواب و حسن مناظره و روشنی در بیان و ایجاز در ادای معانی از جمله اوصافی است که علامه‌ مقرّم، پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام) را بدان ستوده است.

[۵۲] موسوی المقرم، عبدالرزاق، زید الشهید، نجف، مطبعه الغری، ص۳۰.

شخصیت روایی زید

پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام) در سلسله سند حدود شصت و یک روایت واقع شده است

[۵۳] رضوی اردکانی، ابوفاضل، شخصیت و قیام پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۶۴، ص۵۱.

که همه‌ی این روایات را از پدران پاکش (علیه‌السّلام) نقل می‌کند.

[۵۴] رضوی اردکانی، ابوفاضل، شخصیت و قیام پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۶۴، ص۵۱.

او یکی از بارزترین چهره‌های روات احادیث در کتب اربعه شیعه می‌باشد. البته در منابع نام افراد دیگری نیز در سلسله سندهای روایات زید برده شده است؛ همانند: امام باقر (علیه‌السّلام)، ابان بن عثمان،

[۵۵] ابن ‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵، ج۱۹، ص۴۵۱.

[۵۶] ابن حجر، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۸۴، ج۳، ص۳۶۲.

عبدالرحمن بن حارث،

[۵۷] ابن ‌سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد بن صامل السلمی، طائف، مکتبه الصدیق، چاپ اول، ۱۹۹۳، ج۵، ص۲۵۱.

عبیدالله بن رافع

[۵۸] ابن حجر، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۸۴، ج۳، ص۳۶۲.

و دیگران.
حسین و عیسی پسران زید،

[۵۹] ابن حجر، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۸۴، ج۳، ص۳۶۲.

زهری،

[۶۰] ابن حجر، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۹۸۴، ج۳، ص۳۶۲.

[۶۱] ابن ‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵، ج۱۹، ص۴۵۱.

صیرفی،

[۶۲] ابن ‌سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد بن صامل السلمی، طائف، مکتبه الصدیق، چاپ اول، ۱۹۹۳، ج۵، ص۲۵۱.

[۶۳] ابن ‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵، ج۱۹، ص۴۵۱.

محمد بن مسلم

[۶۴] ابن ‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵، ج۱۹، ص۴۵۱.

و دیگران نیز از جمله کسانی‌ به شمار آمده‌اند که از زید روایت نقل کرده‌اند.

مفسر قرآن

پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام) علاوه بر نقل احادیث و روایات، در تشخیص معانی قرآن و طریقه قرائت آن، صاحب نظر بوده، در بحث‌ها و مناظرات خویش پیوسته به قرآن استشهاد کرده با الهام از آن، خصم را مغلوب می‌ساخت. (گفتگوهای او با هشام بن عبدالملک نیز مؤید این ادعاست)

[۶۵] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ص۱۴۲۳، ج۱، ص۲۴۸-۲۵۲.

[۶۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ص۱۶۵-۱۶۶.

[۶۷] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ص۳۲۵

درباره او گفته‌اند که: «کانت له فیه قرائه خاصه.»

[۶۸] حمیری، ابوسعید نشوان، الحور العین عن کتب العلم الشرائف دون النساء العفائف، تحقیق و حواشی کمال مصطفی، بیروت- صنعاء، دار آزال للطباعه و النشر و التوزیع- المکتبه الیمنیه، چاپ دوم، ۱۹۸۵، ص۲۴۰.

[۶۹] زمخشری، محمود بن محمد، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸، ج۱، ص۲۱۹.

[۷۰] زمخشری، محمود بن محمد، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸، ج۱، ص۲۲۸.

[۷۱] زمخشری، محمود بن محمد، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸، ج۱، ص۵۳.

[۷۲] زمخشری، محمود بن محمد، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸، ج۴، ص۱۴.

[۷۳] زمخشری، محمود بن محمد، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸، ج۴، ۹۷.

[۷۴] زمخشری، محمود بن محمد، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸، ج۴، ۶۳.

[۷۵] زمخشری، محمود بن محمد، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸، ج۴، ۴۰.

[۷۶] زمخشری، محمود بن محمد، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸، ج۴، ۲۸.

[۷۷] زمخشری، محمود بن محمد، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸، ج۴، ۲۳.

در بیان مقام تفسیری زید گفته شده که مردی به نام ابی غسان نقل کرده که «پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام) در سفری به شام در زمان حکومت هشام بن عبدالملک ۵ ماه به زندان افتاد در این مدت که من با او هم بند بودم، براستی که مردی را داناتر از او به کتاب خدا نیافتم. در این مدت من تفسیر سوره حمد و بقره را به صورت جالب و شیوا با بیانی رسا از او آموختم.»

[۷۸] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ص۱۴۲۳، ج۱، ص۲۴۷.

هم‌نشینی و مجالست بسیار زید با قرآن موجب شده بود که مردم مدینه او را با عنوان «حلیف القرآن» بشناسند.

[۷۹] اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، تحقیق احمد صقر، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا، ص۸۸.

[۸۰] محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیه فی مناقب الائمه الزیدیه، مکتبه بدر، صنعاء، چاپ اول، ص۱۴۲۳، ج۱، ص۲۴۳.

[۸۱] شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳، ج۲، ص۱۷۲.

زید و معتزله

در برخی منابع زید پیرو مسلک معتزلی معرفی شده است. آنان بر این اعتقادند که زید مدتی را نزد واصل بن عطا بنیانگذار فرقه معتزلی شاگردی کرده و از او اصول و فروع دین ‌آموخته است.

[۸۲] شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، تحقیق محمد سید کیلانی، بیروت، دارالمعرفه، ج۱، ص۱۸۰.

[۸۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۶، ج۳، ص۵۹.

این ادعا نخستین بار در کتاب الملل و النحل شهرستانی عنوان شده است. او می‌نویسد: «پاورپوینت زید بن علی (علیه‌السّلام) بر این مذهب (معتزلی) بود، خواست اصول و فروع را فرا گیرد تا متجلّی به علم گردد. پس در اصول شاگردی واصل بن عطاء را اختیار کرد؛ با وجود آنکه اعتقاد واصل بر این بود که جد زید – علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) در جنگ‌هایی که میان او و اصحاب جمل و اصحاب شام گذشت، بر یقینی از صواب نبود.»

[۸۴] شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، تحقیق محمد سید کیلانی، بیروت، دارالمعرفه، ج۱، ص۱۸۰.

بی‌تردید این قول سخنی مجعول و شهرتی بی‌اساس بیش نیست که توسط مغرضان و بدخواهان آن حضرت ساخته شده است. در رد این ادعا (معتزلی بودن زید) وجوهی‌ برشمرده شده که به تعدادی از این موارد اشاره می‌کنیم:
۱- در منابع کهن از شاگردی زید نزد واصل بن عطاء سخنی به میان نیامده است و شهرستانی نیز سندی برای خود ارائه نکرده است.
۲- در روایات ائمه معصومین (علیه‌السّلام) و اصحاب گرامی‌شان از اعتزال زید سخنی به میان نیامده است.
۳- آن‌چه که معمول است این است که استاد می‌بایست، چند سالی را از شاگردان بزرگ‌تر باشد تا به لحاظ پختگی و کمال و درک صحیح و بهتر مسائل از او برتر باشد؛ در حالی که در ماجرای منقول شاگردی زید نزد واصل، این مساله بر عکس بوده و آن بزرگوار با توجه به تاریخ تولدش به سال ۶۶ یا ۶۷ هجری در حدود چهارده سال از استاد خود بزرگتر بوده است.
۴- بنابر روایت شهرستانی واصل بن عطاء خطا بر علی (علیه‌السّلام) را جایز می‌دانسته است و در مساله قضا و قدر بر خلاف دیدگاه‌های اهل‌بیت (علیه‌السّلام) سخن می‌گفته است. آیا منطقی است، از زیدی که امام رضا (علیه‌السّلا