توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت رجب بن محمد برسی دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت رجب بن محمد برسی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت رجب بن محمد برسی :

حافظ پاورپوینت رجب بن محمد برسی

بُرسی، رضی الدّین حافظ، رجب بن محمّدبُرْسی‌، رضی‌الدین‌ حافظ رجب‌ بن‌ محمد بن‌ رجب‌ حلی‌ (د پس‌ از ۸۱۳ق‌/۱۴۱۰م‌)، محدث‌، عارف و عالم شیعی قرن هشتم و نهم است. وی نویسنده آثاری‌ چون‌ مشارق‌ الانوار است. در معرفی‌ خویش‌، خود را «رجب‌ الحافظ» خوانده‌،

[۱] رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، ج۱، ص۵، بیروت‌، ۱۳۷۹ق‌.

[۲] رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، ج۱، ص۱۴، بیروت‌، ۱۳۷۹ق‌.

و در سروده‌هایش‌ «حافظ برسی‌» یا «حافظ» تخلص‌ کرده‌ است‌.

[۳] رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، ج۱، ص۲۴۰، بیروت‌، ۱۳۷۹ق‌.

[۴] رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، ج۱، ص۲۴۶، بیروت‌، ۱۳۷۹ق‌.

[۵] رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، ج۱، ص۲۴۷، بیروت‌، ۱۳۷۹ق‌.

[۶] رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، بیروت‌، ۱۳۷۹ق‌.

و این‌ نشان‌ می‌دهد که‌ حافظ را شهرتی‌ برای‌ خود، و نه‌ لقبی‌ ستایش‌آمیز می‌شمرده‌ است‌. شهرت وی بیش‌تر در علوم غریبه است.

فهرست مندرجات

۱ – محل سکونت برسی
۲ – دوره زندگی
۳ – برسی از دیگاه علما
۴ – شخصیت علمی
۵ – مذهب و اعتقادات
۶ – تهمت غلو و افراط
۷ – آثار خطی
۸ – آثار چاپی
۹ – مدفن برسی
۱۰ – مهم‌ترین اثر برسی
۱۰.۱ – شهرت مشارق الانوار
۱۱ – فهرست منابع
۱۲ – پانویس
۱۳ – منبع

محل سکونت برسی

تا چند قرن پس از مرگش، در هیچ‌یک از تذکره‌ها ترجمه یا شرح حالی از او نیامده است.
براساس این بیت او: وفی المولِدِ والمَحْتِدِ / بُرسیّاً و حِلِّیاً،

[۷] عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب والسنه والادب، ج۷، ص۶۷، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

[۸] عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۰۴، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱.

اصلش را می‌توان از حِلّه و زادگاهش را بُرس دانست.
اما خوانساری

[۹] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۳، ص۳۳۷، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.

و امین

[۱۰] محسن امین، اعیان الشیعه، ج۶، ص۴۶۵، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

او را برسی الاصل و ساکن حله گفته اند. اطلاق نام برس بر نقاط متعدد، از جمله محلی در نزدیکی حله و نیز روستایی در خراسان ، ایجاد شبهه کرده است.
بعضی،

[۱۱] محسن امین، اعیان الشیعه، ج۶، ص۴۶۵، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

[۱۲] محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانه الادب، ج۲، ص۱۱، تهران ۱۳۶۹ ش.

با توجه به نزدیک بودن برس به حله، احتمالاً او را از برس حله می‌دانند، در حالی که بعضی ویژگی‌ها در آثارش از جمله استفاده از نام‌های ایرانی، چون انوش و کیومرث و افراسیاب و لهراسب و ضحاک در مشارق انوار الیقین

[۱۳] رجب بن محمد حافظ برسی، مشارق الانوار، ج۱، ص۵۹، چاپ افست تهران (بی تا).

و همچنین نامش، که در اعلام عربی نادر است، احتمال ایرانی بودن وی را تقویت می‌کند.
از سوی دیگر اختیار تخلص، که رسم شاعران پارسی‌گوی است، از ایرانی بودن یا اقامت طولانی او در ایران و یا علاقه او به ادب پارسی حکایت می‌کند.

[۱۴] کامل مصطفی شیبی، تشیع و تصوف تا آغاز سده دوازدهم هجری، ج۱، ص۲۴۰ـ۲۴۱، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران ۱۳۵۹ ش.

درباره نسبت‌ او به‌ برس‌، بیشتر احتمال‌ داده‌ شده‌ که‌ اشاره‌ به‌ برس‌ قریه‌ای‌ میان‌ کوفه‌ و حله‌ بوده‌ است‌،

[۱۵] مجدالدین فیروزآبادی، قاموس‌، ذیل‌ برس‌.

اما گاه‌ نیز آن‌ را نسبت‌ به‌ روستایی‌ در خراسان‌ دانسته‌اند.

[۱۶] شیخ عباس‌ قمی‌، الکنی‌ و الالقاب‌، ج۲، ص۱۶۷، تهران‌، ۱۳۹۷ق‌.

[۱۷] لغت‌نامه دهخدا، ذیل‌ برس‌.

شیبی‌ در تحقیق‌ خود، تلاش‌ داشته‌ است‌ تا با تمسک‌ به‌ قراینی‌، ایرانی‌ تبار بودن‌ او را تقویت‌ کند.

[۱۸] کامل‌ مصطفی‌ شیبی‌، الصله بین‌ التصوف‌ و التشیع‌، ج۲، ص۲۲۵-۲۲۶، بیروت‌، ۱۹۸۲م‌.

براساس‌ بیتی‌ از او،

[۱۹] عبدالحسین امینی‌، الغدیر، ج۷، ص۶۷، بیروت‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.

گفته‌ شده‌ که‌ وی‌ در برس‌ دیده‌ به‌ جهان‌ گشود و روزگارش‌ را در حله‌ گذرانید.

[۲۰] عبدالله‌ افندی‌، ریاض‌ العلماء، ج۲، ص۳۰۴، قم‌، ۱۴۰۱ق‌.

[۲۱] سید محسن‌ امین‌، اعیان‌ الشیعه، ج۶، ص۴۶۵، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.

در شرح‌احوالی‌ که‌ حر عاملی‌

[۲۲] محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌، ج۲، ص۱۱۷، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، ۱۳۸۵ق‌/۱۹۶۵م‌.

و افندی ‌

[۲۳] عبدالله‌ افندی‌، ریاض‌ العلماء، ج۲، ص۳۰۴، قم‌، ۱۴۰۱ق‌.

از وی‌ به‌ دست‌ داده‌اند، براساس‌ برداشت‌ از نوشته‌ها و سروده‌هایش‌، وی‌ را محدث‌، فقیه‌، ادیب‌ و صوفی‌ دانسته‌اند و شیخ‌ حر به‌ خصوص‌ در یادکردهایش‌ از وی‌ در الجواهر،

[۲۴] محمد حر عاملی‌، الجواهر، ج۱، ص‌۱۵، قم‌، مکتبه المفید.

[۲۵] جم، محمد حر عاملی‌، ج۱، ص۹۶، الجواهر، قم‌، مکتبه المفید.

بارها او را «عارف‌» خوانده‌ است‌. درباره عرفان‌ او باید یادآور شد که‌ زمینه‌ای‌ قوی‌ از عرفان‌ نظری‌ در سراسر نوشته‌هایش‌ وجود دارد.

[۲۶] و پی‌جوی‌ ارتباط اندیشه او با شخصیتهایی‌ چون‌ سیدحیدر آملی‌ و فضل‌الله‌ حروفی‌ و تأثر او از عارفان‌ متقدم‌ چون‌ حلاج‌ بوده‌ است‌، کامل‌ مصطفی‌ شیبی‌، الصله بین‌ التصوف‌ و التشیع‌، بیروت‌، ۱۹۸۲م‌.

[۲۷] کامل‌ مصطفی‌ شیبی‌، الصله بین‌ التصوف‌ و التشیع‌، ج۲، ص۲۲۴ بب، بیروت‌، ۱۹۸۲م‌.

دوره زندگی

براساس پاره ای قراین، از علمای اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم و می‌توان گفت در طبقه شاگردان شهید اول (۷۳۴ـ۷۸۶) بوده است:
۱) در آغازِ نسخه ای خطی از مشارق الامان، این کتاب تألیف رجب بن محمّدالبُرسی و تاریخ تألیف آن ۸۱۱ اعلام شده است.
۲) در نسخه ای از مشارق الانوار،

[۲۸] مدرسه عالی سپهسالار کتابخانه، فهرست کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار، ج۵، ص۵۶۸، ج ۵، تألیف محمدتقی دانش پژوه و علینقی منزوی، تهران ۱۳۵۶ ش.

تاریخ نگارش آن ذیحجه ۸۱۳ ثبت شده است؛ با استناد به برخی نسخه های این کتاب، تاریخ تألیف آن را ۸۱۳ احتمال داده است.

[۲۹] عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۲، ص۳۰۷، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱.

بنابراین، برسی تا ۸۱۳ زنده بوده است.
۳) به نوشته حُرّ عاملی ،

[۳۰] محمدبن حسن حر عاملی، أمل الا´ مل، ج۲، ص۱۱۸، چاپ احمد حسینی، ج ۲، قم ۱۳۶۲ ش.

برسی در مشارق الانوار می‌گوید که بین تاریخ تألیف کتابش و تولّد حضرت مهدی (علیه‌السّلام) ۵۱۸ سال فاصله است که به این حساب می‌بایست در ۷۷۳ یا ۷۷۸ مشغول تألیف آن بوده باشد.
ثقه الاسلام تبریزی

[۳۱] علی بن موسی ثقه الاسلام تبریزی، مرآه الکتب، ج۱، ص۹۶، (بی جا) ۱۳۶۳ ش.

براساس عبارتی که از برسی نقل کرده، تاریخ تألیف مشارق الانوار را ۷۷۸ دانسته است؛ ولی رقم اخیر ظاهراً تاریخ تألیف کتاب دیگری است که احتمالاً با مشارق یک جا تجلید شده بوده است.
ظاهراً حسن بن محمّد دیلمی و اعلام الدین، که دوران زندگی او را بین ۷۲۶ تا ۸۴۱ تخمین زده اند (مقدمه مصحّح اعلام الدین)، نخستین کسی است که از برسی مطلبی نقل کرده است.

برسی از دیگاه علما

دیلمی در پایان جلد دوم ارشاد القلوب

[۳۲] محمدبن حسن دیلمی، ارشادالقلوب، ج۱، ص۴۴۶، بیروت ۱۳۹۸/۱۹۷۸.

که در انتسابش به او تردید است، قصیده ای از برسی در مدح امام علی (علیه‌السّلام) نقل کرده است.
پس از او کفعمی در المصباح

[۳۳] ابراهیم بن علی کفعمی، المصباح، ج۱، ص۱۷۶، چاپ افست قم ۱۴۰۵.

[۳۴] ابراهیم بن علی کفعمی، المصباح، ج۱، ص۱۸۳، چاپ افست قم ۱۴۰۵.

[۳۵] ابراهیم بن علی کفعمی، المصباح، ج۱، ص۳۱۶، چاپ افست قم ۱۴۰۵.

[۳۶] ابراهیم بن علی کفعمی، المصباح، ج۱، ص۳۶۳، چاپ افست قم ۱۴۰۵.

که در ۸۹۵ به پایان آمده و در رساله المقام الاسنی فی تفسیر الاسماء الحسنی،

[۳۷] ابراهیم بن علی کفعمی، المقام الاسنی فی تفسیر الاسماء الحسنی، ج۱، ص۲۷، قم ۱۴۱۲.

از آثار برسی مطالبی آورده است بی آن‌که اندک اشاره ای به شرح حال او کرده باشد.
پس از وی فیض در کلمات مکنونه، مجلسی در بِحار ، و جزایری در الانوار النعمانیه مطالبی از برسی نقل کرده اند.
برسی به ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) تعلّق خاطر زیاد داشته و روایات بسیاری در مقامات معنوی ایشان نقل و شرح کرده و اشعار فراوانی در این زمینه سروده است.
به همین سبب برخی او را سرزنش کرده و به وی نسبتِ غلوّ داده اند. حُرّ عاملی او را افراطی دانسته است.

[۳۸] محمدبن حسن حر عاملی، اأمل المل، ج۲، ص۱۱۷، چاپ احمد حسینی، ج ۲، قم ۱۳۶۲ ش.

علامه مجلسی مشارق الانوار و الفین او را حاوی مطالبی موهم، اشتباه و خلط صحیح و سقیم و غلوآمیز دانسته و گفته است که از روایات او تنها آنچه را که با کتب معتبر مطابق است نقل کرده است.

[۳۹] محمدباقربن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص۱۰، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

هاشم معروف حسنی

[۴۰] هاشم معروف حسنی، الموضوعات فی الاثار و الاخبار، ج۱، ص۲۹۳، بیروت ۱۹۷۳.

معتقد است که در کتاب مشارق الانوار، صدها حدیث دروغ نقل شده است. او می‌گوید که برسی در میان شیخیّه و کشفیه و غُلات طرفداران بسیار دارد.
در مقابل، علامه امینی،

[۴۱] عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب والسنه والادب، ج۷، ص۳۴۳۷، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

در عین آن‌که به اعتماد برسی بر علم حروف و اعداد به دیده انکار نگریسته، از او دفاع کرده و مقاماتی را که برسی برای ائمه ثابت دانسته پایین‌تر از مرتبه غلوّ و نسبت نبوّت خوانده است.

شخصیت علمی

برسی‌ بر علم‌ اسرار حروف‌ و اعداد نیز آگاهی‌ داشت‌

[۴۲] عبدالله‌ افندی‌، ریاض‌ العلماء، ج۲، ص۳۰۴، قم‌، ۱۴۰۱ق‌.

[۴۳] کامل‌ مصطفی‌ شیبی‌، الصله بین‌ التصوف‌ و التشیع‌، ج۲، ص۲۲۴، بیروت‌، ۱۹۸۲م‌.

و این‌ امر در سراسر آثارش‌، به‌ خصوص‌ مشارق‌، در شرح‌ اخبار به‌ یاریش‌ آمده‌ است‌. وی‌ از ذوق‌ ادبی‌ نیز بهره‌ داشت‌ و افزون‌ بر توانایی‌ در نثر، در سرودن‌ شعر نیز چیره‌ دست‌ بود.

[۴۴] محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌، ج۲، ص۱۱۷- ۱۱۸، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، ۱۳۸۵ق‌/۱۹۶۵م‌.

[۴۵] سید محسن‌ امین‌، اعیان‌ الشیعه، ج۶، ص۴۶۶ بب، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.

مذهب و اعتقادات

برسی‌ در مرور کوتاه‌ خود بر عقاید امامیه‌، پای‌بندی‌ خود به‌ اعتقادات‌ مشهور این‌ مذهب‌ را نشان‌ داده‌ است‌

[۴۶] رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، ج۱، ص‌۲۱۴- ۲۱۵، بیروت‌، ۱۳۷۹ق‌.

و ضمن‌ معرفی‌ دو گروه‌ اهل‌ افراط و تفریط ، خود را از «نمط اوسط» دانسته‌ که‌ آنان‌ را «عارفون‌» خوانده‌ است‌.

[۴۷] رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، ج۱، ص۱۹۸، بیروت‌، ۱۳۷۹ق‌.

برسی‌ با اینکه‌ بارها از غلات‌ انتقاد کرده‌،

[۴۸] رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، ج۱، ص۲۱۳، بیروت‌، ۱۳۷۹ق‌.

بازتاب‌ برخی‌ اندیشه‌ها در نوشته‌های‌ وی‌ موجب‌ گمان‌هایی‌ درباره عقاید خاص‌ مذهبی‌ او شده‌ است‌. باید دانست‌ که‌ او خود متوجه‌ ویژگی‌ توهم‌ زای‌ کتابش‌ بوده‌، و بارها این‌ نکته‌ را که‌ برخی‌ معاصرانش‌ این‌ تعالیم‌ را برنخواهند تافت‌، گوشزد کرده‌ است‌.

[۴۹] رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، ج۱، ص۱۴، بیروت‌، ۱۳۷۹ق‌.

[۵۰] رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، ج۱، ص۴۱، بیروت‌، ۱۳۷۹ق‌.

تهمت غلو و افراط

به عقیده برخی، برسی به دلیل تبحّر در حکمت و عرفان و پی بردن به بعضی از مقامات ائمه و نقل آنها، به غلوّ در حق آنان متّهم شده است. ظاهراً برسی در عصر خویش نیز نکوهش می‌شده، چنانکه خود در چند جای مشارق الانوار به این مطلب اشاره کرده است.

[۵۱] عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب والسنه والادب، ج۱، ص۱۴ـ۱۵، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

[۵۲] عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب والسنه والادب، ج۱، ص۲۲۱ـ۲۲۲، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

به‌ هر حال‌، حر عاملی‌ بر وجود «افراط» در کتاب‌ او صحه‌ گذارده‌، و بدون‌ اشاره‌ به‌ ناقدان‌، یادآور شده‌ است‌ که‌ برخی‌ او را به‌ «غلو» منتسب‌ ساخته‌اند

[۵۳] محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌، ج۲، ص۱۱۷، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، ۱۳۸۵ق‌/۱۹۶۵م‌.

مجلسی‌ نیز در یادکردی‌ از او، با تعبیری‌ محتاطانه‌ از وجود مطالبی‌ «موهم‌ خبط و خلط و ارتفاع‌» در کتاب‌ وی‌ سخن‌ آورده‌ است‌

[۵۴] محمدباقر مجلسی‌، بحارالانوار، ج۱، ص۱۰، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.

[۵۵] عبدالله‌ افندی‌، ریاض‌ العلماء، ج۲، ص۳۰۷، قم‌، ۱۴۰۱ق‌.

[۵۶] محمدباقر خوانساری‌، روضات‌ الجنات‌، ج۳، ص۳۲۴، بیروت‌، ۱۴۱۱ق‌/۱۹۹۱م‌.

[۵۷] اسماعیل بغدادی‌، هدیه‌ العارفین، ج۱، ص۳۶۵.

در عین‌ حال‌، برخی‌ به‌ صراحت‌ او را از غلو بری‌ دانسته‌، و مسأله او را در حد شذوذ و غرابت‌ شمرده‌اند

[۵۸] علی‌ بروجردی‌، طرائف‌ المقال‌، ج۲، ص۱۶۲، به‌ کوشش‌ مهدی‌ رجایی‌، قم‌، ۱۴۱۰ق‌.

[۵۹] عبدالحسین امینی‌، الغدیر، ج۷، ص۳۳-۳۴، بیروت‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.

همین‌ انتقادها موجب‌ گشته‌ است‌ تا در نقد رجالی‌، حر عاملی‌ از عدم‌ علم‌ به‌ وثوق‌ برسی‌ سخن‌ به‌ میان‌ آورد

[۶۰] محمد حر عاملی‌، وسائل‌ الشیعه، ج۳۰، ص۱۵۹-۱۶۰، به‌ کوشش‌ محمدرضا حسینی‌ جلالی‌، قم‌، ۱۴۱۴ق‌.

و مجلسی‌ روایاتی‌ را که‌ وی‌ بدان‌ متفرد بوده‌ است‌، در خور اعتماد نشمرد

[۶۱] محمدباقر مجلسی‌، بحارالانوار، ج۱، ص۱۰، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.

[۶۲] محمدباقر مجلسی‌، بحارالانوار، ج۴۲، ص۳۰۰-۳۰۱، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.

گفتنی‌ است‌ که‌ هم‌ مذهب‌ و هم‌ وثاقت‌ برسی‌ در نقل‌، در آثار معاصران‌ نیز موضوع‌ بحث‌ و گفت‌ و گوست‌.

[۶۳] هاشم‌ معروف‌ حسنی‌، الموضوعات‌ فی‌ الاثار و الاخبار، ج۱، ص۲۹۲ بب، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/ ۱۹۸۷م‌.

او برای خود گناهی جز حُبّ علی (علیه‌السّلام) و نشر و تبلیغ اسرار او نشناخته و خود را از غلوّ و تفویض مبرّا دانسته و بصراحت کسانی را غالی شمرده که برای بندگان خدا مقام ربوبی قائل شده و فرایض دینی را ترک کرده اند.

[۶۴] عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب والسنه والادب، ج۱، ص۶۹، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

[۶۵] عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب والسنه والادب، ج۱، ص۲۱۰، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

با اینهمه، تحلیل درستِ آنچه برسی گفته بر بررسی مفهوم غلوّ در کلام شیعی متوقّف است.
برسی در راه تبلیغ عقیده خود از اندیشه‌ها و اصطلاحات و تعبیرات فلسفی و عرفانی (مانند عقل فعّال، فیض اول) بهره می‌جُسته و به سخنان بزرگان تصوف و عرفان ، از جمله حلاج و محیی الدین ابن عربی استناد می‌کرده و تحت تأثیر اشعار صوفیانه کسانی چون ابن فارض بوده است. همچنانکه شیوه های حروفیه را نیز در رسیدن به مقصود به کار می‌گرفته است.

[۶۶] کامل مصطفی شیبی، تشیع و تصوف تا آغاز سده دوازدهم هجری، ج۱، ص۲۵۸، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران ۱۳۵۹ ش.

[۶۷] کامل مصطفی شیبی، تشیع و تصوف تا آغاز سده دوازدهم هجری، ج۱، ص۲۶۲ـ۲۶۳، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران ۱۳۵۹ ش.

در واقع‌، آنچه‌ از غرابت‌ در آثار برسی‌، به‌ خصوص‌ مشارق‌ دیده‌ می‌شود، بخشی‌ ناشی‌ از اخبار متفرد اوست‌ که‌ در دیگر متون‌ حدیثی‌ شیعه‌ یافت‌ نمی‌شود و بخشی‌ دیگر ناشی‌ از شروحی‌ است‌ که‌ وی‌ بر اخبار گوناگون‌ به‌ دست‌ داده‌ است‌. درباره تفرد او در نقل‌ روایات‌، از جمله‌ روایاتی‌ بلند چون‌ خطبه افتخار و خطبه تطنجیه‌، باید توجه‌ داشت‌ که‌ وی‌ به‌ طیف‌ درخور توجهی‌ از منابع‌ متقدم‌ شیعه‌، از جمله‌ الواحده ابن‌ جمهور دسترسی‌ داشته‌ است‌

[۶۸] رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، ج۱، ص‌ ۱۶۲، بیروت‌، ۱۳۷۹ق‌.

نیز کلبرگ‌، و درباره شروح‌ او باید به‌ مشربش‌ در عرفان‌ و اسرار حروف‌ توجه‌ داشت‌.

آثار خطی

الف) اسرارالائمه که در مشارق الانوار نیز درج شده است.
ب) انشاءالتوحید والصلوات علی النبی و آله الائمه الهُداه (علیهم‌السلام).
ج) الالفین فی وصف ساده الکونین که نسخه ای خطی از آن در کتابخانه حسینیه شوشتری‌ها در نجف (ش ۲/۳۱۶) موجود بوده است.

[۶۹] محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۲، ص۲۹۸، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

[۷۰] محمدتقی دانش پژوه، اسماعیل حاکمی، ج۱، ص۸۵۲، نسخه های خطی، دفتر یازده و دوازده، تهران ۱۳۶۲ ش.

و در اختیار مجلسی‌ قرار داشته‌،

[۷۱] محمدباقر مجلسی‌، بحارالانوار، ج۱، ص۱۰، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/ ۱۹۸۳م‌.

و آقابزرگ‌ تهرانی‌

[۷۲] محمد محسن آقابزرگ‌ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۲، ص۲۹۸.

به‌ نسخه‌ای‌ از آن‌ اشاره‌ کرده‌ است‌

[۷۳] GAL , S، ج۲، ص۲۰۴.

د) الدُرّالثمین فی ذکر خمسمائه آیه نزلت من کلام رب العالمین فی فضایل امیرالمرجوع کنید به منین علیه‌السلام نسخه ای خطی تقریباً با همین نام و محتوا در کتابخانه مدرسه عالی شهید مطهری

[۷۴] فهرست کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار، ج ۵، تألیف محمدتقی دانش پژوه و علینقی منزوی، تهران ۱۳۵۶ ش.

وجود دارد که احتمالاً همین اثر برسی است.
ه) مشارق الامان و لباب حقائق الایمان.با مضمونی‌ نزدیک‌ به‌ مشارق‌ الانوار که‌ از آخرین‌ نوشته‌های‌ برسی‌ است‌

[۷۵] عبدالله‌ افندی‌، ریاض‌ العلماء، ج۲، ص۳۰۵، قم‌، ۱۴۰۱ق‌.

[۷۶] اعجاز حسین‌ کنتوری‌، کشف‌ الحجب‌ و الاستار، ج۱، ص۵۲۱، قم‌، ۱۴۰۹ق‌.

و نسخی‌ از آن‌ برجای‌ مانده‌ است‌.

[۷۷] محمد محسن آقابزرگ‌ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۲۱، ص۳۳.

[۷۸] سیدشهاب‌الدین مرعشی‌، خطی‌، ج۵، ص۱۶۳.

[۷۹] آستان‌ قدس‌ رضوی، فهرست‌، ج۱۱، ص۶۸۲.

این کتاب خلاصه مشارق انوارالیقین است و در فهرست کتابخانه آستان قدس رضوی

[۸۰] فهرست کتب خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، ج۱۱، ص۶۸۲، تألیف مهدی ولائی، مشهد ۱۳۴۶ ش.

اشتباهاً تفسیر سوره فاتحه دانسته شده است.
و) کتابی درباره مولد نبی (صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و فاطمه و امیرالمؤمنین علیهماالسلام و فضایل آنها.

[۸۱] محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۲۳، ص۲۳۶، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

[۸۲] محسن امین، اعیان الشیعه، ج۶، ص۴۶۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

آثار چاپی

الف) مشارق انوارالیقین فی حقائق اسرار امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام). این کتاب، که نسخه های خطی فراوانی از آن موجود است، بارها در هند، ایران و لبنان به صورت پر غلط و غیر انتقادی چاپ شده است.
ب) لوامع انوارالتمجید و جوامع اسرارالتوحید؛ متنی‌ است‌ کوتاه‌ مشتمل‌ بر اعتقادات‌ مؤلف‌ که‌ به‌ عنوان‌ مقدمه‌ای‌ بر مشارق‌ بدان‌ الحاق‌ شده‌،

[۸۳] اعجاز حسین‌ کنتوری‌، کشف‌ الحجب‌ و الاستار، ج۱، ص۴۸۱، قم‌، ۱۴۰۹ق‌.

[۸۴] محمد محسن آقابزرگ‌ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱۸، ص۳۶۲.

و در نسخ‌چاپی‌ نیز در آغاز مشارق‌ همو

[۸۵] رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، ج۱، ص‌ ۵-۱۳.

جای‌ گرفته‌ است‌. این رساله، که نسخه های خطی فراوانی دارد، به مثابه مقدمه یا ذیل مشارق الانوار است و در آغاز مشارق در ده صفحه چاپ شده است.
ج) اشعار که عمدتاً در مدح و رثای ائمه اطهار علیهم السّلام بوده و مبیّن آرا و عقاید برسی است.
علامه امینی

[۸۶] عبدالحسین امینی، الغدیر فی الکتاب والسنه والادب، ج۷، ص۳۸۶۷، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

۵۴ بیت از این اشعار را نقل کرده و در کتاب شعراءالحِلّه

[۸۷] علی خاقانی، شعراءالحلّه، ج۲، ص۳۷۱ـ۳۹۴.

حدود پانصد بیت از آن ذکر شده است. شیخ محمّدبن طاهر سماوی نیز حدود هفتصد بیت از اشعار او را در مجموعه ای گرد آورده است.

[۸۸] محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۹، ص۱۳۲، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

د) تفسیر سوره الاخلاص (رساله ای کوتاه تقریباً در ۱۵۰ سطر). این رساله در آخر کتاب وحدت از دیدگاه عارف و حکیم چاپ شده و از آن نسخه های خطی متعددی موجود است. در فهرست کتابخانه ملی

[۸۹] فهرست‌ کتابخانه مدرسه عالی‌ سپهسالار، به‌ کوشش‌ ابن‌ یوسف‌ شیرازی‌ و دیگران‌، ج۱، ص۱۲۷- ۱۲۸، تهران‌، ۱۳۱۳ش‌ بب.

[۹۰] مرکزی‌، خطی‌، ج۸، ص۶۹۶.

[۹۱] کتابخانه ملی ایران، فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی، ج۹، ص۴۹۶، ایران، ج ۹، گردآوری عبدالله انوار، تهران ۱۳۵۷ ش.

کتابی به نام خفی الاسرار به برسی نسبت داده شده که همان مشارق الانوار است.
و) از سروده‌های‌ برسی‌ نیز قطعه‌هایی‌ برجای‌ مانده‌ که‌ همگی‌ در باب‌ فضایل‌ اهل‌ بیت‌ (علیهم‌السلام) است‌.

[۹۲] حسن‌ دیلمی‌، ارشاد القلوب‌، ج۱، ص۱۵، بیروت‌، ۱۳۹۸ق‌/۱۹۷۸م‌.

[۹۳] عبدالحسین امینی‌، الغدیر، ج۷، ص۳۳ بب، بیروت‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.

[۹۴] علی‌ خاقانی‌، شعراء الحله، ج۲، ص۳۷۱ بب، نجف‌، ۱۳۷۲ق‌/۱۹۵۲م‌.

[۹۵] ملحقات‌، رجب‌ برسی‌، مشارق‌ انوار الیقین‌، بیروت‌، ۱۳۷۹ق‌.

فخرالدین‌ احمد بن‌ محمد سبعی‌ احسایی‌ (د پس‌ از ۹۶۰ق‌)، قصیده‌ای‌ از وی‌ در مدح‌ امام‌ علی‌ (علیه‌السلام) را تخمیس‌ کرده‌ است‌.

[۹۶] شیخ عباس‌ قمی‌، الکنی‌ و الالقاب‌، ج۲، ص۳۰۶، تهران‌، ۱۳۹۷ق‌.

مدفن برسی

مدفن برسی‌ به‌طور قطع معلوم نیست. معصوم علیشاه

[۹۷] محمدمعصوم‌ معصوم‌علیشاه‌، طرائق‌ الحقائق‌، ج۳، ص۷۱۱، به‌ کوشش‌ محمدجعفر محجوب‌، تهران‌، ۱۳۴۵ش‌.

محل آن را بی ذکر مأخذ و دلیل، قبرستان قتلگاه مشهد ذکر می‌کند که مدفن طبرسی، صاحب مجمع البیان، نیز در آنجاست.
شیخ عباس قمی

[۹۸] عباس قمی، فوائدالرضویه، زندگانی علمای مذهب شیعه، ج۱، ص۱۸۱، تهران (تاریخ مقدمه ۱۳۲۷ ش).

نیز به گفته شیرازی اشاره کرده است؛ هر چند شیبی

[۹۹] کامل مصطفی شیبی، تشیع و تصوف تا آغاز سده دوازدهم هجری، ج۱، ص۲۴۱، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران ۱۳۵۹ ش.

در فهم مقصود وی اشتباه کرده و برداشت‌هایی نادرست داشته است.
خوانساری

[۱۰۰] محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ج۳، ص۳۴۵، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.

شنیده است که قبر