توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت خطیب بغدادی دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت خطیب بغدادی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت خطیب بغدادی :

احمد بن علی پاورپوینت خطیب بغدادی

پاورپوینت خطیب بغدادی، احمد بن علی بن ثابت، محدّث و مورخ مشهور قرن پنجم و مؤلف تاریخ بغداد بود.

فهرست مندرجات

۱ – شناخت اجمالی
۲ – وجه تسمیه
۳ – تحصیلات
۴ – سفر‌ها
۵ – مشایخ
۶ – استقرار در بغداد
۷ – سفر حج
۸ – رابطه با حکام
۹ – مذهب
۱۰ – تبعید
۱۱ – فرزندان
۱۲ – وفات
۱۳ – عقیده کلامی
۱۴ – خصائص
۱۵ – منزلت علمی
۱۶ – عیوب
۱۷ – شاگردان و راویان
۱۸ – آثار
۱۹ – فهرست منابع
۲۰ – پانویس
۲۱ – منبع

شناخت اجمالی

او در جمادی الآخر ۳۹۲

[۱] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۳، ص۱۳۵.

در قریه هَنیقِیا در اطراف نَهُرالمَلِک

[۲] صفدی، الوافی، ج۷، ص۱۹۱.

به دنیا آمد. ظاهراً هنیقیا قریه‌ای در نزدیکی درزیجان بوده

[۳] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۱۸ـ۱۹.

که پدر خطیب، ابوالحسن علی بن ثابت بیست سال امامت جماعت و قرائت خطبه را در آن برعهده داشته است.

[۴] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۳، ص۲۷۹ـ ۲۸۰.

پدرِ خطیب از زمره حافظان قرآن بود که آن را بر ابوحفص کتّانی قرائت کرده بود.

[۵] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۳، ص۲۷۹ـ ۲۸۰.

او در ۴۱۲ وفات کرد و در مقبره باب حرب به خاک سپرده شد.

[۶] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۳، ص۲۸۰.

وجه تسمیه

پاورپوینت خطیب بغدادی

[۷] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۳، ص۲۸۰.

بنابر خبری که از پدر خود نقل کرده، تباری عربی داشته و از عشیره‌ای بوده‌است که در حصّاصه از نواحی فُرات سکونت داشته‌اند. درباره اطلاق لقب خطیب بر وی، از این حیث که نسبت پدرش به او رسیده یا خود او این شغل را داشته‌است، باید خاطر نشان کرد که به نوشته یاقوت حموی

[۸] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج۱، ص ۳۹۰، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

از قول عبدالعزیز بن محمد نخشبی (متوفی ۴۵۶) پاورپوینت خطیب بغدادی در برخی روستاهای بغداد به ایراد خطبه می‌پرداخت.

[۹] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، همان مقدمه، ص۲۲.

تحصیلات

وی خواندن و نوشتن را در نزد هلال بن عبداللّه بن محمد فراگرفت،

[۱۰] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۶، ص۱۱۷.

اما معلوم نیست که خواندن و نوشتن را در درزیجان فراگرفت یا در بغداد. چون پدرش در این ایام در بغداد به سر می‌برد و در همان‌جا وفات کرد و خطیب هم در ۴۰۳ برای اولین بار در بغداد سماع حدیث کرده، به نظر می‌رسد خواندن و نوشتن را در بغداد فراگرفته باشد.

[۱۱] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۱۹ـ۲۰.

پاورپوینت خطیب بغدادی سپس به تشویق پدرش به سماع حدیث و تعلم فقه پرداخت.

[۱۲] محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۲۷۱، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.

نخستین سماع وی چنان‌که گفته شد در یازده سالگی و در نزد ابن‌رِزقویه بود. سپس به فراگیری فقه مشغول و در مسجد عبداللّه بن مبارک به درس ابوحامد اسفراینی (متوفی ۴۰۶) حاضر شد،

[۱۳] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۶، ص۲۰.

اما به سبب صِغَرِ سن از محضر درس او استفاده چندانی نبرد. اولین کسی که به گفته خطیب

[۱۴] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۶، ص۲۵.

از درس فقه او بهره برد و از آن یادداشت برداشت، ابوالحسن احمد بن محمد معروف به ابن‌المَحامِلی، شاگرد اسفراینی بود. در عین حال نخستین استاد حقیقی پاورپوینت خطیب بغدادی در فقه، قاضی ابوالطیب طاهر بن عبداللّه طبری بود که شیخ شافعیان بغداد محسوب می‌شد.

[۱۵] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۰، ص۴۹۲.

خطیب نزد بیش‌تر مشایخ بغداد سماع حدیث کرد، از جمله از سال ۴۰۶ تا ۴۱۲ به مدت شش سال نزد ابن‌رزقویه حدیث آموخت

[۱۶] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۲، ص۲۱۲ـ۲۱۳.

و به صورت اجازه یا سماع، تألیفات پرشمار و مشهور ۲۴ تن از مؤلفان را که بیش‌تر در زمینه حدیث و رجال بوداز وی شنید.

[۱۷] اکرم عمری، مواردالخطیب البغدادی فی تاریخ بغداد، ج۱، ص۳۰، ریاض ۱۴۰۵/۱۹۸۵.

خطیب سپس به ابوبکر احمد بن محمد بن غالب خوارزمی، معروف به بَرْقانی، محدّث و مؤلف مشهور، پیوست و سال‌ها در مصاحبت او احادیث بسیار سماع کرد،

[۱۸] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۶، ص۲۷.

برقانی هم متقابلا احادیث فراوانی از خطیب شنید.

[۱۹] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۶، ص۲۸.

او درباره روش علمی آینده خود از برقانی مشورت و راهنمایی می‌گرفت.

[۲۰] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۲۲.

سفر‌ها

خطیب در ۴۱۲ در بصره بود

[۲۱] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۲، ص۳۱۷.

و در این سفر از شماری از مشایخ آن‌جا اخذ حدیث کرد، از جمله ابوالحسن علی بن قاسم بن حسن شاهد و ابومحمد حسن بن علی سابوری.

[۲۲] محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۲۷۲، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.

در ۴۱۵، به منظور اخذ احادیث بیش‌تر به فکر سفر به مراکز علمی افتاد ولی در این‌که به کدام شهر برود دچار تردید گشت و پس از مشورت با برقانی راهی نیشابور شد

[۲۳] محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۲۷۵، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.

و در رمضان ۴۱۵ به آن‌جا رسید.

[۲۴] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۲۴.

خطیب در مسیر خود تا نیشابور، در برخی شهرها همچون نهروان

[۲۵] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۳، ص۵۸۱.

و دینور

[۲۶] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۹، ص۴۳۲.

سماع حدیث کرد و به ری نیز وارد شد.

[۲۷] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۲، ص۴۱۶.

در این سفر ابن‌القُنّی همراه وی بود.

[۲۸] سمعانی، الانساب، ج۴، ص۵۵۵.

مشایخ

مهمترین مشایخی که خطیب در نیشابور از آن‌ها سماع حدیث کرد و همگی هم از شاگردان ابوالعباس محمد بن یعقوب اَصَم (متوفی ۳۴۶) بودند عبارتند از: ابوالحسن علی بن محمد ترازی، ابوحازم عبدویی، ابوسعید صیرفی، ابوبکر احمد بن حسن حرشی حیری نیشابوری و ابوبکر صیدلانی نیشابوری.

[۲۹] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۷، فهرست مشایخ، ص۱۸۷ـ۳۲۹.

معلوم نیست خطیب دقیقآ چه وقت از نیشابور به بغداد بازگشته‌است، اما از آن‌جا که وی در ۴۱۷یعنی سال وفات مهمترین شیخ نیشابوری‌اش ابوحازم عبدویی در نیشابور نبوده و خبر وفات او را به گفته خودش

[۳۰] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۳، ص۱۴۵.

در نامه ابوعلی حسن بن علی وَخشی خوانده‌است، به نظر می‌رسد که در ۴۱۶ به بغداد بازگشته باشد.

[۳۱] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۲۵.

در ۴۲۱ خطیب به قصد استفاده از محضر ابونُعیمِ اصفهانی عازم اصفهان شد، در حالیکه حاملِ سفارشنامه شیخ و دوست خود ابوبکر برقانی برای او بود

[۳۲] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص ۳۹۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

از اشارات پاورپوینت خطیب بغدادی

[۳۳] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۲، ص۵۴۴ـ ۵۴۵.

[۳۴] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۴، ص۱۶۰-۱۶۱.

برمی‌آید که از ۴۲۱ تا ماه ربیع الاول ۴۲۲ در اصفهان به سر برده و به احتمال قوی در همین سال به بغداد بازگشته، زیرا در ۴۲۳ در بغداد بوده‌است.

[۳۵] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۲۷.

به نظر می‌رسد پاورپوینت خطیب بغدادی در اصفهان بیشترِ احادیث ابونُعیم اصفهانی را به طریق سماع یا اجازه از او اخذ کرده باشد.

[۳۶] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۲۷.

او در اصفهان به جز ابونعیم از مشایخ دیگری همچون ابوالحسن علی بن یحیی بن جعفر بن عبدکویه، حسین بن ابراهیم بن محمد جمّال و محمد بن عبداللّه بن شهریار سماع حدیث کرد.

[۳۷] محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۲۷۲ـ۲۷۳، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.

[۳۸] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج ۱۷، فهرست مشایخ، ص ۱۸۷ـ۳۲۹.

سفر اصفهان، واپسین سفر علمی خطیب برای کسب حدیث با علوّ اِسناد بود و برای او دستاورد علمی عمده‌ای داشت.

[۳۹] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۲۸.

استقرار در بغداد

ظاهراً خطیب میان سال‌های ۴۲۳ تا ۴۴۰ در بغداد مستقر بوده‌است. از این دوره زندگی وی اطلاعات چندانی در دست نیست،

[۴۰] اکرم عمری، مواردالخطیب البغدادی فی تاریخ بغداد، ج۱، ص۴۲، ریاض ۱۴۰۵/۱۹۸۵.

جز این‌که در ۴۲۳ هنگام عبور اسماعیل بن احمد حیری از بغداد، صحیح محمد بن اسماعیل بخاری را در سه مجلس نزد وی قرائت کرد،

[۴۱] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۷، ص۳۱۸ـ۳۱۹.

همچنین در این دوره بود که تصنیف تاریخ بغداد (تاریخ مدینهالسلام) را آغاز کرد.

[۴۲] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۲۹.

سفر حج

در ۴۴۵ خطیب عازم حج شد و به قصد استفاده از مشایخ شام ، سفر خود را از دمشق آغاز کرد،

[۴۳] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۲۹.

[۴۴] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۱، ص۳۷۵.

اما به سبب نزدیک بودن موسم حج مدت زیادی در دمشق نماند و عازم مکه شد.

[۴۵] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۲۹.

در حج با برخی مشایخ آن‌جا همچون ابوعبداللّه محمد بن سلامه بن جعفر قُضاعی مصری،

[۴۶] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۹، ص۲۹۳.

ابوالقاسم عبدالعزیز بن بُندار بن علی شیرازی و محمد بن احمد اردستانی

[۴۷] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۶، ص۳۲۵و۵۶۶.

دیدار کرد و نیز صحیح بخاری را بر کریمه، دختر احمد مروزیه، قرائت نمود.

[۴۸] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۲۹، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

او پس از اقامت کوتاهی در مکه به شام بازگشت

[۴۹] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۷، ص۱۱۵.

و در جمادی الاولی ۴۴۶ به دمشق رسید

[۵۰] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۱، ص۱۰۷ـ۱۰۸.

و مهمترین شهرهای منطقه شام از جمله صور را دید.

[۵۱] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۲، ص۲۹۷.

سپس اندکی بعد به بغداد بازگشت، چنانکه در دوم محرّم ۴۴۷ در بغداد بر جنازه شیخ خود علی بن محسِّن تنوخی ( خاندان تنوخی ) نماز خواند.

[۵۲] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۳۱.

[۵۳] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۳، ص۶۰۵.

رابطه با حکام

دوران زندگانی خطیب مقارن با خلافت دو خلیفه عباسی، القادرباللّه (حک: ۳۸۱ـ۴۲۲) و القائم بامراللّه (حک: ۴۲۲ـ۴۶۷)، بود که درواقع حکومت صوری و ظاهری داشتند و قدرت واقعی در دست آل بویه و سپس سلجوقیان بود.

[۵۴] محمود طحان، الحافظ الخطیب البغدادی و اثره فی علوم الحدیث، ج۱، ص۲۰ـ۲۴، (ریاض) ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

پاورپوینت خطیب بغدادی در دوران اقامت در بغداد با ابن‌مَسلَمه، وزیر القائم بامراللّه، مناسبات استواری برقرار کرده بود و ابن مسلمه نیز قدردانِ شأن و منزلت علمی وی بود، چنان که در بسیاری از امور به او رجوع می‌کرد و حتی مقرر کرده بود که قُصّاص و وُعاظ پیش از بیان هر حدیثی آن را بر خطیب عرضه کنند و نظر او را درباره آن جویا شوند

[۵۵] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۲۹، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

[۵۶] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص ۳۸۶، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

یک بار هم ابن مسلمه نامه‌ای را به خطیب احاله کرد که یهودیان آن را به پیامبراکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم نسبت داده بودند، نامه متضمن برداشته شدن جِزیه از اهل خیبر بود و او ساختگی و جعلی بودنِ آن را به اثبات رساند.

[۵۷] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۲۹، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

پاورپوینت خطیب بغدادی

[۵۸] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۳، ص۳۲۶ـ۳۲۸.

زندگی نامه ابن مسلمه را به عنوان کسی که از او حدیث نقل کرده، آورده و به وثاقت و حسن اعتقاد و فراوانی خرد او تصریح کرده‌است. ابن مسلمه در هنگام اشغال بغداد به دست ارسلان مظفر بساسیری کشته شد.

[۵۹] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۳، ص۳۲۷.

مذهب

خطیب در این اوضاع، هم به سبب از دست دادن حامی خود و نیز رفتار دشمنانه حنبلیان متعصب با وی، به علت تغییر مذهب از حنبلی به شافعی

[۶۰] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۳۳.

[۶۱] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۳۲، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

[۶۲] صفدی، الوافی، ج۷، ص۱۲۸.

پنهان شد. او با وجود از میان رفتن بساسیری و آرام گرفتن اوضاع و احوال بغداد تصمیم گرفت به دمشق برود و در آن‌جا حلقه درس حدیث خود را تشکیل دهد،

[۶۳] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۳۳.

از همین‌رو در نیمه صفر ۴۵۱ از بغداد خارج شد

[۶۴] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۱، ص۵۱.

و در جمادی الاولی همان سال در دمشق بود.

[۶۵] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۴، ص۱۷۹.

خطیب در این سال‌ها در مسجدجامع دمشق به روایت احادیث و کتاب‌های خود و دیگر کتاب‌هایی که به همراه خود آورده بود پرداخت. به نوشته خطیب تبریزی که در این ایام در درس او حاضر می‌شد، او دارای حلقه بزرگی از شاگردان بوده‌است.

[۶۶] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص ۳۹۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

تبعید

خطیب مدت زیادی در دمشق که در این ایام تحت سیطره فاطمیان اداره می‌شد به تدریس ادامه داد، هرچند این کار مطلوب آنان نبود.

[۶۷] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۳۴.

سرانجام شخصی به نام حسین بن علی دمشقی، مشهور به دَمَنشی، وی را نزد امیرالجیوش، والی دمشق، متهم به ناصبی بودن و روایت فضائل صحابه و بنی عباس کرد.

[۶۸] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۰، ص۷۰۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.

اگر دوست خطیب، شریف ابوالقاسم علی بن ابراهیم علوی از او حمایت نکرده بود بیم کشته شدن وی می‌رفت

[۶۹] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۳۴ـ۳۵.

[۷۰] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص ۳۹۳، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

از اینرو والی دمشق به تبعید وی از دمشق بسنده کرد

[۷۱] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج۱، ص ۳۹۳، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

البته برای سعایت دَمَشقی از خطیب دلایل دیگری نیز ذکر شده‌است

[۷۲] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج۱، ص ۳۹۳، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

[۷۳] عبدالرحیم بن حسن اسنوی، طبقات الشافعیه، ج۱، ص۹۹، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

در هر حال وی در ۱۸ صفر ۴۵۹ دمشق را به مقصد صور ترک کرد.

[۷۴] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۳۵.

خطیب در صور به عِزالدوله پیوست و از حمایت وی برخوردار شد،

[۷۵] ابن‌نقطه، التقییدلمعرفه رواهالسنن و المسانید، ج۱، ص۱۵۴، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

از آن‌جا گهگاه برای زیارت به قدس می‌رفت و باز به صور برمی‌گشت

[۷۶] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص ۳۸۴، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

در سال ۴۶۲ خطیب تصمیم گرفت به بغداد برگردد

[۷۷] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۳۰، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

[۷۸] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج۱، ص ۳۸۴، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

در این سفر عبدالمُحسن بن محمد شیحی او را همراهی می‌کرد.

[۷۹] محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۲۷۹، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.

[۸۰] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۳۵.

آن دو نخست عازم طرابلس شدند، سپس به حلب رفتند و در این دو شهر اندکی توقف کردند و آنگاه به بغداد وارد شدند

[۸۱] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج۱، ص ۳۸۴، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

خطیب در حُجره‌ای در درب السلسله در کنار مدرسه نظامیه ساکن شد

[۸۲] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۳۴، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

و باقی عمر خود را به روایت تاریخ بغداد برای شاگردان و طلاب حدیث پرداخت.

[۸۳] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص ۳۸۴، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

[۸۴] ابن‌نقطه، التقییدلمعرفه رواهالسنن و المسانید، ج۱، ص۱۵۵، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

فرزندان

از پاورپوینت خطیب بغدادی فرزندی باقی نماند، هر چند ازدواج کرده و صاحب فرزند شده بود.

[۸۵] محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۲۸۵، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.

[۸۶] محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۱، ص۱۲۶، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.

گویا خواهر و برادر و خویشاوند نزدیک دیگری نیز نداشته‌است، زیرا از خلیفه القائم بامراللّه اجازه خواست که اموالش را در حیات خود میان کسانی که می‌خواهد تقسیم کند.

[۸۷] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۳۶.

[۸۸] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۳۴، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

وفات

در نیمه رمضان ۴۶۳ خطیب بیمار شد و از آغاز ذیحجه حالش رو به وخامت گذاشت. در این حال ابن خیرون، شاگرد و دوستش، را وصی خود کرد و کتاب‌هایش را به او سپرد و وصیت کرد تا اموالش را میان اهل علم و حدیث توزیع کند

[۸۹] ابن‌عساکر، تبیین کذبالمفتری فیما نسب الی الامام ابی الحسن الاشعری، ج۱، ص۲۶۹، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.

[۹۰] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص ۳۹۶، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

وی در ذیحجه ۴۶۳ وفات کرد و در باب حرب در کنار بشرحافی به خاک سپرده شد.

[۹۱] ابن‌عساکر، تبیین کذبالمفتری فیما نسب الی الامام ابی الحسن الاشعری، ج۱، ص۲۶۹، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.

[۹۲] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۳۴، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

[۹۳] ابن‌نقطه، التقییدلمعرفه رواهالسنن و المسانید، ج۱، ص۱۵۴، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

عقیده کلامی

خطیب به لحاظ عقیده کلامی، متمایل به مذهب ابوالحسن اشعری بود

[۹۴] ابن‌عساکر، تبیین کذبالمفتری فیما نسب الی الامام ابی الحسن الاشعری، ج۱، ص۲۷۱، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.

[۹۵] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص ۳۸۵، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

[۹۶] صفدی، الوافی، ج۷، ص۱۳۰.

ذهبی

[۹۷] محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۲۸۴، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.

نیز نمونه‌ای از عقاید وی را در باب چگونگی صفات الهی مبتنی بر مذهب اشعری نقل کرده‌است. از حیث مذهب فقهی، وی در دوره‌ای از زندگانی خود بر مذهب حنبلی بود، اما سپس به دلیل آزاری که از حنبلیان به اتهام متمایل شدن به اهل بدعت متحمل گردید به مذهب شافعی گروید.

[۹۸] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۳۲، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

آنچه حنبلی بودن وی را در قسمتی از عمرش تأیید می‌کند این است که در ۴۲۸ حنبلیان را در نماز بر جنازه یکی از فقیهان بزرگشان، یعنی ابوعلی هاشمی، امامت کرده‌است. در حالی که در ۴۳۴ بر جنازه عمر بن ابراهیم زُهْری، فقیه بزرگ شافعی، به امامت نماز خوانده‌است. بنابراین به نظر می‌رسد تحول مذهبی وی میان سال‌های ۴۲۸ تا ۴۳۴ اتفاق افتاده باشد.

[۹۹] اکرم عمری، مواردالخطیب البغدادی فی تاریخ بغداد، ج۱، ص۴۸، ریاض ۱۴۰۵/۱۹۸۵.

خطیب همچون بسیاری از علمای اهل سنّت ، احادیث و مطالبی در فضائل اهل بیت علیهم السلام نقل کرده‌است،

[۱۰۰] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، ص۴۵۸ـ ۴۷۵.

با این حال وی نسبت به برخی از بزرگان شیعه مانند شیخ مفید اظهار خصومت نموده‌است.

[۱۰۱] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۴، ص۳۷۴ـ۳۷۵.

[۱۰۲] شوشتری، قاموس الرجال، ج۹، ص۵۵۵.

خصائص

پاورپوینت خطیب بغدادی را به داشتن هیبت و وقار

[۱۰۳] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص ۳۹۱،چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

فصاحت،

[۱۰۴] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۳۱، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

حُسنِ قرائت،

[۱۰۵] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۳۱، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

خط خوش

[۱۰۶] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص ۳۹۱، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

[۱۰۷] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۰، ص۱۸۵، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.

و فتوت

[۱۰۸] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص ۳۹۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

ستوده‌اند. خطیب همچنین اهل ادب بود و شعر نیکو می‌سرود

[۱۰۹] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۳۱، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

و پاره‌ای از اشعار وی در منابع نقل شده‌است

[۱۱۰] ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق،ج ۵، ص ۳۷، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵۱۴۲۱/ ۱۹۹۵۲۰۰۱.

[۱۱۱] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۳۱، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

[۱۱۲] صفدی، الوافی، ج۷، ص۱۳۱ـ۱۳۲.

از او دو کتاب ادبی به نام‌های کتاب التطفیل (نجف ۱۳۸۶) و البُخلاء (بغداد ۱۳۸۴) نیز باقی‌مانده‌است.

منزلت علمی

بیشتر کسانی که شرح حال خطیب را نوشته‌اند بر منزلت والای علمی وی به ویژه در قلمرو حدیث تأکید کرده‌اند. برقانی، از نخستین مشایخ حدیثی وی، در نام‌های که به ابونُعَیم اصفهانی نوشته و پاورپوینت خطیب بغدادی جوان را به او معرفی کرده بر فهم درست و دانش فراوان وی در علم حدیث تأکید کرده‌است

[۱۱۳] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص ۳۹۵،چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

سمعانی

[۱۱۴] سمعانی، الانساب، ج۲، ص۳۸۴.

او را پیشوا و حافظ بلامنازع عصر خود دانسته‌است. ابواسحاق شیرازی، پاورپوینت خطیب بغدادی را در معرفت و حفظ حدیث همتراز دارقُطنی و همتایان او دانسته

[۱۱۵] ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۵، ص۳۶، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵۱۴۲۱/ ۱۹۹۵۲۰۰۱.

وابن‌نقطه

[۱۱۶] ابن‌نقطه، التقییدلمعرفه رواهالسنن و المسانید، ج۱، ص۱۵۴، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

محدّثان متأخر را ریزه خوار وی تلقی کرده‌است. از حیث حفظ احادیث از او با عناوینی همچون «خاتمهُالحفاظ» و «اَحْفَظُ اهل عصره»

[۱۱۷] محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۲۷۰ـ۲۷۱، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.

و در ردیف حافظان بزرگ قدیم مانند یحیی بن مَعین و علی بن مَدینی و ابن ابی خیثمه

[۱۱۸] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص ۳۹۱، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

یاد شده‌است. ابن‌ماکولا که خود صاحب نظر در حدیث و رجال است، در تهذیب مستمر الاوهام علی ذوی المعرفه و اولی الافهام،

[۱۱۹] ابن‌ماکولا، تهذیب مستمرالاوهام علی ذوی المعرفه و اولی الافهام، ج۱، ص۵۷، چاپ کسروی حسن، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.

خطیب را پس از دارقطنی، در میان محدّثان بغداد مهمترین فرد و جانشین وی دانسته‌است. تبحر و وسعت اطلاع وی در حوزه حدیث ، رجال و علوم وابسته به آن‌ها به اندازه‌ای بود که ابن‌جوزی، از جمله منتقدان او، معتقد بود که علم حدیث به وی ختم شده‌است.

[۱۲۰] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۶، ص۱۳۰.

سُبْکی

[۱۲۱] عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیه الکبری، ج۴، ص۳۰، چاپ عبدالفتاح محمد حلو و محمود محمد طناحی، جیزه، مصر ۱۴۱۳/۱۹۹۲.

وی را از فقهای بزرگ شمرده، اما بشار عواد معروف در مقدمه خود بر تاریخ مدینهالسلام

[۱۲۲] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص۴۶.

بر آن است که وی هیچگاه به عنوان فقیه شهرت نیافت و در هیچ مکانی فقه تدریس نکرد.

عیوب

در کنار آنچه در باب منزلت والای علمی وی گفته شده‌است، در شرح حال او خرده‌گیری‌های اخلاقی و علمی نیز در حق وی دیده می‌شود، از جمله آن‌که بنابر گزارشی خطیب اهل باده‌گُساری بوده‌است.

[۱۲۳] یاقوت حموی، معجم الادباء،ج ۱، ص۳۹۰۳۹۱،چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.

ابن‌جوزی

[۱۲۴] ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۶، ص۱۳۳، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

پاورپوینت خطیب بغدادی را دارای دو عیب عمده اخلاقی و روش‌شناختی دانسته‌است: یکی تعصب در مخالفت با احمد بن حنبل و حنبلیان و دیگری جرح و تعدیل راویان به شیوه عوام محدّثان. ابن‌جوزی سه کتاب در رد پاورپوینت خطیب بغدادی نوشته‌است: السهمُ المصیبُ فی الردِّ علی الخطیب؛ التحقیق فی احادیثِ التعلیق؛ و الانتصارُ لِشَیخالسُنهِ ابیعبداللّه محمدِ بن نقطهالحنبلی.

[۱۲۵] محمود طحان، الحافظ الخطیب البغدادی و اثره فی علوم الحدیث، ج۱، ص۱۰۵، (ریاض) ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

همچنین خطیب متهم شده‌است که در شرح حال ابوحنیفه در تاریخ مدینهالسلام

[۱۲۶] پاورپوینت خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینه السلام، ج۱۵، ص۴۴۴ـ۵۸۴.

تمامی مطالبی را که در مذمت وی گفته شده آورده و آن‌ها را بر مناقب و فضائل او ترجیح داده‌است.

[۱۲۷] محمود طحان، الحافظ الخطیب البغدادی و اثره فی علوم الحدیث، ج۱، ص۱۰۶،