توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت خدای‌نامه دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت خدای‌نامه،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت خدای‌نامه :

خدای نامه

پاورپوینت خدای‌نامه، مهم‌ترین کتابی که درباره تاریخ ملی ایران در زمان ساسانیان، با تحریرهای گوناگون، مدون شده است.

فهرست مندرجات

۱ – معرفی اجمالی
۲ – کتاب شاهان
۳ – عدم وجود متن اصلی کتاب
۴ – اثری از بندهش
۵ – جایگاه داستان شاهان قدیم در دوره ساسانیان
۶ – پیشینه شاه‌نامه و کتابخانه
۷ – زمان تالیف پاورپوینت خدای‌نامه
۸ – بخش‌های مندرجات پاورپوینت خدای‌نامه
۸.۱ – بخش اول
۸.۲ – بخش دوم
۸.۳ – بخش سوم
۹ – حذف ساسانیان تاریخ دوره اشکانیان
۱۰ – کتاب سرگرم‌کننده
۱۱ – مدونان پاورپوینت خدای‌نامه
۱۲ – منابع مستفاد برای پاورپوینت خدای‌نامه
۱۲.۱ – مجموعه‌های مدون و مکتوب از تاریخ ملی ایران
۱۲.۲ – بایگانی‌های سلطنتی
۱۲.۳ – داستان‌های مستقل درباره شاهان
۱۳ – نسخه‌های مختلف
۱۴ – توجیه نسخه‌های مختلف
۱۵ – اسباب اختلاف پاورپوینت خدای‌نامه
۱۶ – نظریه امیدسالار در مورد اختلاف
۱۷ – نظریه ابن مقفع
۱۸ – طرح کلی کتاب ابن مقفع
۱۹ – مترجمان بعد ابن مقفع پاورپوینت خدای‌نامه
۲۰ – ماهیت ترجمه‌ها
۲۱ – مقابله کردن تراجم برای تالیف
۲۲ – فهرست منابع
۲۳ – پانویس
۲۴ – منبع

معرفی اجمالی

این کتاب، که روایات تاریخی و داستان‌های حماسی ایرانیان از آفرینش جهان و نخستین شهریار تا مرگ یزدگرد سوم ساسانی در آن ثبت شده بود، در نظر ساسانیانِ متأخر، تاریخ رسمی ایران به حساب می‌آمد.

کتاب شاهان

نام این کتاب به زبان پهلوی (فارسی میانه) Xwaday namag بوده است.

[۱] بندهش، گردآورى فرنبغ دادگى، فصل ۳۵الف، بند۷، ترجمه مهرداد بهار.

متشکل از دو واژه xwadayبه معنای سرور، شاه و namagبه معنای نوشته و کتاب

[۲] محمد قزوینی، ج۲، ص۳، پانویس ۱، بیست مقاله، ج۲، ۱۳۱۳ش.

و در مجموع به معنای کتاب شاهان.

[۳] مجمل التواریخ و القصص، ج۱، ص۶۸.

عنوان پاورپوینت خدای‌نامه در بسیاری از کتاب‌های قدیم اسلامی آمده است، از جمله الفهرست ابن ندیم

[۴] ابن ندیم، الفهرست، ص۱۳۲

[۵] ابن ندیم، الفهرست، ص۳۶۴

[۶] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۳۵.

تاریخ حمزه اصفهانی،

[۷] حمزه بن حسن حمزه اصفهانی، کتاب تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلوه و السلام، ج۱، ص۱۵.

[۸] حمزه بن حسن حمزه اصفهانی، کتاب تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلوه و السلام، ج۱، ص۱۹.

[۹] حمزه بن حسن حمزه اصفهانی، کتاب تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلوه و السلام، ج۱، ص۴۳.

التنبیه مسعودی،

[۱۰] مسعودی، التنبیه، ج۱، ص۱۰۶.

البدء و التاریخ مقدسی،

[۱۱] مطهربن طاهر مقدسی، کتاب البدء و التاریخ، ج۵، ص۱۹۷.

السعاده و الاسعاد عامری

[۱۲] محمدبن یوسف عامری، السعاده و الاسعاد فی السیره الانسانیه، ج۱، ص۲۹۶.

[۱۳] السعاده و الاسعاد فی السیره الانسانیه.

[۱۴] محمدبن یوسف عامری، السعاده و الاسعاد فی السیره الانسانیه، ج۱، ص۳۰۰.

[۱۵] محمدبن یوسف عامری، السعاده و الاسعاد فی السیره الانسانیه، ج۱، ص۳۱۷.

[۱۶] محمدبن یوسف عامری، السعاده و الاسعاد فی السیره الانسانیه، ج۱، ص۴۳۲.

[۱۷] محمدبن یوسف عامری، السعاده و الاسعاد فی السیره الانسانیه، ج۱، ص۴۳۵.

و تاریخ بلعمی.

[۱۸] محمدبن محمد بلعمی، تاریخ بلعمی: تکمله و ترجمه تاریخ طبری، ج۱، ص۸۵، به تصحیح محمدتقی بهار.

باتوجه به این‌که مؤلفان اغلب این کتاب‌ها معاصر بودند و هریک در مواضع متفاوتی، از این کتاب نام برده‌اند، معلوم می‌شود هیچ‌یک عنوان آن را از دیگری نگرفته بودند، بلکه این عنوان در آن زمان در میان مؤلفان شناخته شده بوده است.

[۱۹] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۳۴ـ۳۵.

عنوان پاورپوینت خدای‌نامه در زبان عربی عمومآ به سِیَرالملوک (ملوک‌الفرس) و تاریخ ملوک‌الفرس ترجمه شد و ایرانیان عنوان شاه‌نامه را جایگزین آن کردند.

عدم وجود متن اصلی کتاب

متن پهلوی هیچ‌یک از تحریرهای مختلف این کتاب به دست ما نرسیده است، اما تردیدی نیست که تا اوایل قرن چهارم، متن پهلوی بعضی از تحریرهای پاورپوینت خدای‌نامه، لااقل به صورت پراکنده، نزد موبدان زردشتی موجود بوده است

[۲۰] جلال خالقی مطلق، «مأخذ اصلی شاهنامه ابومنصوری» (۱۳۷۱ش)، ج۱، ص۱۷۰.

[۲۱] جلال خالقی مطلق، «در پیرامون منابع فردوسی»،ص۵۱۲ـ ۵۱۳، پاییز ۱۳۷۷.

[۲۲] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۲۵ـ۲۶.

در همین دوره، در فارس دانشمندان زردشتی کتاب‌های پارسیان و شرح نبردهای خود، «اَیادکاراتُ الفُرْس و ایّامهم»، را به سایر زردشتیان می‌آموختند.

[۲۳] اصطخری، المسالک والممالک للاصطخری او مسالک الممالک لیدن، ج۱، ص۱۱۸ و پانویس e.

چنانکه تفضلی

[۲۴] احمد تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش ازاسلام، ج۱، ص۲۷۸، به کوشش ژاله آموزگار.

خاطرنشان کرده است، از سخن ابن حوقل در صوره الأرض

[۲۵] ابن حوقل، صوره الارض، ج۱، ص۳۷۳.

برمی‌آید که این «ایادکارات» کتاب‌های تاریخی بوده‌اند.

اثری از بندهش

از میان کتاب‌های بازمانده به زبان پهلوی، بندهش تنها کتابی است که مؤلفش احتمالا از پاورپوینت خدای‌نامه استفاده کرده است.

[۲۶] بندهش، گردآوری فرنبغ دادگی، ج۱، ص۱۲، ترجمه مهرداد بهار.

از فصل راجع به دوده موبدان معلوم میشود که مؤلف بندهش پاورپوینت خدای‌نامه را در دست داشته است.

[۲۷] بند۷، Bundahisn: Zoroastrische Kosmogonie und Kosmologie, vol1, (ed and tr) Fazlollah Pakzad, Tehran: Centre for the Great Islamic Encyclopaedia, 2005.

به نظر کریستنسن،

[۲۸] آرتور امانوئل کریستنسن، کیانیان، ج۱، ص۷۷ـ ۷۹، ترجمه ذبیح الله صفا.

مؤلف بندهشن پاورپوینت خدای‌نامه را می‌شناخته، اما آن را در دست نداشته و در تدوین بعضی از فصول کتاب (وی فصل آخر را تصریح کرده است) از منابع عربی استفاده کرده است که ترجمه پاورپوینت خدای‌نامه بودند. لیکن با توجه به نوع روایات و نام‌های خاص مندرج در فصول پایانی بندهش، به نظر می‌رسد که مأخذ آن در این فصول (به استثنای فصل آخر)، اوستا و تفاسیر آن بوده است، نه پاورپوینت خدای‌نامه پهلوی یا ترجمه‌های عربی آن.

جایگاه داستان شاهان قدیم در دوره ساسانیان

در زمان ساسانیان، داستان‌های تاریخی و حماسی ایران نزد عامه معروف بود.

[۲۹] تئودور نولدکه، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ج۱، ص۱۸، ترجمه عباس زریاب، ۱۳۷۸ش.

در چند جای شاه‌نامه فردوسی به خواندنِ «نامه باستان» در زمان ساسانیان اشاره شده، از جمله آمده است که بهرام‌گور در بزم و شکار می‌خواست تا در حضورش نامه باستان بخوانند

[۳۰] ابوالقاسم فردوسی، شاهنامه، دفتر ۶، ص۴۴۲.

[۳۱] ابوالقاسم فردوسی، شاهنامه، دفتر ۶، ص ۴۴۵.

هرمزد چهارم، پدر خسرو پرویز، هنگامی که از پادشاهی عزل و زندانی شد، از پسرش خواست تا پیرمرد دانایی را پیش او بفرستد تا برای او داستان‌های شهریاران را از روی دفتر بخواند.

[۳۲] ابوالقاسم فردوسی، شاهنامه، ج۱، ص۶، دفتر۸.

این روایات نشان می‌دهد که لااقل از زمان بهرام‌گور (ح ۴۲۰ـ ۴۳۸میلادی) داستان‌های شاهان پیشین به صورت مدون و مکتوب وجود داشته است و طبق سنّت، دفترخوانان آن‌ها را می‌خواندند.

[۳۳] جلال خالقی مطلق، «در پیرامون منابع فردوسی»،ص۵۳۸، پاییز ۱۳۷۷.

پیشینه شاه‌نامه و کتابخانه

بنابر مقدمه شاهنامه بایسنغری، نوشته شده در ۸۲۹، نخستین تدوین تاریخ پادشاهان ایران به دستور خسرو انوشیروان (۵۳۱ـ۵۷۹میلادی) فراهم آمد.

[۳۴] محمد امین ریاحی، سرچشمه های فردوسی شناسی، ج۱، ص۳۱۹.

انتساب تألیف پاورپوینت خدای‌نامه به زمان خسرو انوشیروان برای شهرت، علاقه این پادشاه به جمع‌آوری کتب حِکْمی و علمی است و البته هیچ دور نیست که در زمان انوشیروان که دوران تألیف و ترجمه و نهضت ادبی بوده، تدوین جدیدی از پاورپوینت خدای‌نامه به دستور او فراهم آمده باشد. به نظر نولدکه،

[۳۵] تئودور نولدکه، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ج۱، ص۱۷، ترجمه عباس زریاب، ۱۳۷۸ش.

در زمان خسرو انوشیروان گزارشی کلی از تاریخ ایران وجود داشته و تا اندازه‌ای رسمی بوده است. مورخ رومی، آگاثیاس (متوفی ۵۸۲میلادی)، در تاریخ خود گزارشی کوتاه از تاریخ ایران، از اسکندر تا خسرو انوشیروان، به دست داده است که آن را دوست ارمنی‌اش، سرگیوس، در زمان انوشیروان از کتابخانه دربار ساسانی برای او تهیه کرده بود.

[۳۶] علیرضا شاپور شهبازی، «خدای نامه در متن یونانی» ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۵۸۰ـ۵۸۶.

این گزارش شرح کوتاهی درباره مدت فرمانروایی هر پادشاه و رویدادهای بسیار مهم زمان آن‌هاست. این‌که گزارش آگاثیاس صورت ملخصی از پاورپوینت خدای‌نامه باشد،

[۳۷] علیرضا شاپور شهبازی، «خدای نامه در متن یونانی» ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۵۷۹ـ۵۸۱.

به سادگی پذیرفتنی نیست، زیرا چنان‌که امیدسالار

[۳۸] ذیل مادّه، دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت.

یادآور شده، این گزارش بیش از آن‌که تلخیصی از پاورپوینت خدای‌نامه باشد، برگرفته از دفاتر رسمی وقایع و بایگانی‌های دیوانی است. خالقی مطلق

[۳۹] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۳۹.

هم نشان داده است که این گزارش نمی‌تواند صورت خلاصه شده‌ای از روایات مفصّل بوده باشد. وی این گزارش را برابر «کتاب السِّیَرالصغیر» مذکور در تاریخ حمزه اصفهانی

[۴۰] حمزه بن حسن حمزه اصفهانی، کتاب تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلوه و السلام، ج۱، ص۱۷.

دانسته است.
چنانکه نولدکه

[۴۱] تئودور نولدکه، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ج۱، ص۱۶، ترجمه عباس زریاب، ۱۳۷۸ش.

[۴۲] Theodor Noldeke, The Iranian national epic, or, the Shahnamah, translated from the German by Leonid Th Bogdanov, Philadelphia 1979، ج۱، ص۲۳.

دریافته است، تا زمان مرگ خسروپرویز (۶۲۸ میلادی) گزارش همه منابع بازمانده از تحریرهای مختلف پاورپوینت خدای‌نامه تقریبآ تا حد زیادی با یکدیگر مطابقت دارند، اما پس از این پادشاه این تطابق به چشم نمی‌خورد. بنابر این دلیل، و نیز با اعتماد بر قول نویسنده مقدمه شاهنامه بایسنغری که نوشته است اخبار پاورپوینت خدای‌نامه تا انتهای سلطنت خسروپرویز بود،

[۴۳] محمد امین ریاحی، سرچشمه های فردوسی شناسی، ج۱، ص۳۱۹.

می‌توان پذیرفت که در زمان این پادشاه و شاید به دستور او تدوینی رسمی و مفصّل از پاورپوینت خدای‌نامه صورت گرفته بوده است. این امر را قرینه دیگری که شهبازی

[۴۴] Alireza Shapur Shahbazi, “On the Xwaday namag”, in Acta Iranica, vol30 (1990)، ج۱، ص۲۱۴.

به آن توجه نموده است تأیید می‌کند: در مقدمه شاهنامه ابومنصوری،

[۴۵] «مقدمه شاهنامه ابومنصوری»، در قزوینی، ج۱، ص۳۶، بیست مقاله، ج۲.

که مأخذ اصلی آن یکی از تحریرهای پاورپوینت خدای‌نامه بوده، در ذکر حدود کشور ایران آمده است که ایران‌شهر از رود آموی است تا رود مصر. تنها زمانی که ایران‌شهر در دوره ساسانی از سوی مغرب تا رود نیل و از سوی مشرق تا رود جیحون گسترده بود، میان سال‌های ۶۱۵ تا ۶۲۲ میلادی است که سرداران خسروپرویز مصر را فتح کردند. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که تدوین مجدد پاورپوینت خدای‌نامه به دستور خسروپرویز در حدود سال ۶۲۰ میلادی صورت پذیرفته است.

زمان تالیف پاورپوینت خدای‌نامه

پاورپوینت خدای‌نامه‌ای که بعدها تحریرهای مختلفش به زبان عربی ترجمه شد، پاورپوینت خدای‌نامه‌ای است که در زمان یزدگرد سوم (۶۳۲ـ۶۵۱ میلادی) بازنگری و تدوین شد.

[۴۶] Theodor Noldeke, The Iranian national epic, or, the Shahnamah, translated from the German by Leonid Th Bogdanov, Philadelphia 1979، ج۱، ص۲۴.

با این حال، برخی رویدادهای عمده دوره پادشاهی یزدگرد باید پس از شکست نظامی ایران از مسلمانان تألیف شده باشد. خالقی‌ مطلق

[۴۷] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۳۱.

احتمال داده است مؤلف بخش پادشاهی یزدگرد کسانی چون «فرخان موبدان موبد یزدگرد شهریار» یا «رامین بنده یزدگرد شهریار» بوده‌اند که نامشان در مقدمه شاه‌نامه ابومنصوری

[۴۸] «مقدمه شاهنامه ابومنصوری»، در قزوینی، ج۱، ص۴۰، بیست مقاله، ج۲.

آمده است. اینان احتمالا در پایان برخی از تحریرهای پاورپوینت خدای‌نامه مطالبی درباره سال‌های پایانی ساسانیان افزوده بودند. شهبازی

[۴۹] Alireza Shapur Shahbazi, “On the Xwaday namag”, in Acta Iranica, vol30 (1990)، ج۱، ص۲۱۴ـ۲۱۵.

این احتمال را مطرح ساخته است که داستان پادشاهی یزدگرد را کشیشان مسیحی به پاورپوینت خدای‌نامه اضافه کرده باشند. در هر صورت، در دوره پادشاهانی چون اردشیر اول، بهرام گور، خسرو انوشیروان و خسروپرویز که تألیف آثار بیشتری را به آن نسبت داده‌اند، احتمال تدوین‌های نویی از پاورپوینت خدای‌نامه نیز بیش‌تر می‌نماید.

[۵۰] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۶۳.

بخش‌های مندرجات پاورپوینت خدای‌نامه

در خداینامه تفاوتی میان پادشاهان اساطیری و پادشاهان کاملا تاریخی نبوده است و مورخانی که از این مأخذ استفاده کرده‌اند، این را نمی‌دانسته‌اند.

[۵۱] تئودور نولدکه، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ج۱، ص۱۷، ترجمه عباس زریاب، ۱۳۷۸ش.

مندرجات پاورپوینت خدای‌نامه از نظر منشأ پیدایی روایات به سه بخش تقسیم شدنی است:

بخش اول

از آفرینش جهان و ظهور نخستین پادشاه تا جنگ بزرگ کیخسرو و افراسیاب، که سرشت و پیشینه اساطیری دارد. این بخش با آفرینش جهان شروع می‌شده است، اما داستان آفرینش به دلیل تطابق نداشتن با اعتقادات دوره اسلامی، در برخی از برگردان‌های عربی پاورپوینت خدای‌نامه، از جمله ترجمه ابن مقفّع، ترجمه نشده بوده است.

[۵۲] حمزه بن حسن حمزه اصفهانی، کتاب تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلوه و السلام، ج۱، ص۴۳.

ظاهرآ این بخش جز در آغاز، یعنی داستان آفرینش جهان و پدید آمدن نخستین انسان یا پادشاه، اختلاف چندانی در اخبار نداشته است.

بخش دوم

از لهراسپ تا حمله اسکندر که ریشه در روایات و داستان‌های تاریخی زردشتی دارد. روایات این بخش نیز حقیقت تاریخی ندارند و این‌که انعکاس ضعیفی از آخرین شاهان هخامنشی در آن‌ها باشد، مورد تردید است.

[۵۳] تئودور نولدکه، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ج۱، ص۱۸، ترجمه عباس زریاب، ۱۳۷۸ش.

بخش سوم

از اسکندر تا مرگ یزدگرد سوم که منشأ آن درنهایت سنّت تاریخ‌نویسی ساسانیان است. این بخش که قسمت اعظم آن تاریخ و داستان‌های منسوب به شاهان ساسانی را در برمی گرفت، مفصّل‌ترین بخش خدای نامه بوده است. از این بخش، داستان اسکندر که از میانه پادشاهی داراب آغاز می‌گردد، به گونه‌ای که در شاه‌نامه فردوسی آمده در پاورپوینت خدای‌نامه نبوده است.

[۵۴] Theodor Noldeke, The Iranian national epic, or, the Shahnamah, translated from the German by Leonid Th Bogdanov, Philadelphia 1979، ج۱، ص۲۹ـ۳۰.

[۵۵] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۳۰.

خالقی مطلق احتمال داده که داستان اسکندر در پاورپوینت خدای‌نامه‌های زردشتی نبوده است، اما در پاورپوینت خدای‌نامه‌های شاهی، پس از این‌که یک اصل و نسب ایرانی برای او ساخته شد، داستان‌های اسکندر هم داخل روایت گردید.

[۵۶] دانشنامه ایران و اسلام، زیرنظر احسان یارشاطر، ج۸، ص۱۰۷۵.

حذف ساسانیان تاریخ دوره اشکانیان

صرفنظر از آمیختگی روایات مربوط به برخی از شاهان و پهلوانان اشکانی با تاریخ ملی ایران، از دوره اشکانیان چیزی جز ذکر اسامی بعضی شاهان و دوره شاهی ایشان در این کتاب نیامده بوده است، زیرا ساسانیان روایات و اخبار اشکانیان را از پاورپوینت خدای‌نامه حذف کرده بودند.

[۵۷] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۵۸.

با این حال، چنانکه خالقی مطلق نشان داده است،

[۵۸] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۶۴ـ۶۷.

اشکانیان نیز کتاب‌هایی در تاریخ شاهان خود آمیخته با داستان (طبق سنّت تاریخ نویسى در ایران) داشته‌اند که باقی نمانده است.

کتاب سرگرم‌کننده

اخبار ساسانیان، شامل اسامی شاهان، مدت پادشاهی و شرح رویدادهای زمان هریک از ایشان بوده است. علاوه بر این، داستان‌های مستقل و منسوب به زمان هر پادشاه در تحریرهای مختلف پاورپوینت خدای‌نامه افزوده شده بوده است.

[۵۹] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۳۹.

[۶۰] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۴۰ـ۵۱.

روایات و اخبار پاورپوینت خدای‌نامه، به صورتی که به دست ما رسیده، تمامآ متعلق به زمان ساسانیان و زیر تأثیر جهان‌بینی دوران ایشان است. عقاید دو طبقه بزرگان (نجبا) و روحانیان که با یکدیگر در ارتباط نزدیک بودند و در امور کشور نفوذ بسیار داشتند، در همه جای این کتاب نمایان است.

[۶۱] Theodor Noldeke, The Iranian national epic, or, the Shahnamah, translated from the German by Leonid Th Bogdanov, Philadelphia 1979، ج۱، ص۲۴.

این نکته نیز شایسته توجه است که اهمیت پاورپوینت خدای‌نامه و هدف اصلی از خواندن آن (حتی در بخش‌های تاریخی) برای شاهان بعدی، سرگرم شدن، کسب عبرت از سرگذشت پیشینیان، اطلاع از گفتار و کردار شاهان گذشته و تکرار آن بوده است.

مدونان پاورپوینت خدای‌نامه

بنابر نامه تنسر،

[۶۲] نامه تنسر به گشنسپ، ج۱، ص۵۷.

یکی از طبقات مختلف دبیران در دوران ساسانی کُتّاب سِیَر بوده‌اند. اینان که دبیران دربار، دبیران روحانیان بلندپایه و دبیران بزرگان و اشراف بودند، در حقیقت تدوین‌کنندگان تحریرهای مختلف پاورپوینت خدای‌نامه به حساب می‌آیند. این دبیران در تدوین پاورپوینت خدای‌نامه از منابعی که در ادامه می‌آید استفاده کرده‌اند و احتمالا با توجه به طبقه‌ای که برای آن فعالیت می‌کردند (دربار، روحانیان، بزرگان)، به میزان متفاوتی از این منابع بهره می‌بردند:

منابع مستفاد برای پاورپوینت خدای‌نامه

مجموعه‌های مدون و مکتوب از تاریخ ملی ایران

این مجموعه‌ها احتمالا در زمان نخستین پادشاهان ساسانی که سعی در ایجاد انسجام ملی داشتند و جزو کسانی بودند که دستور جمع‌آوری اوستا را دادند،

[۶۳] احمد تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش ازاسلام، ج۱، ص۱۳۳، به کوشش ژاله آموزگار.

با استناد به اوستا و تفاسیر آن و برخی کتاب‌های پهلوی که در آن‌ها سنّت‌های تاریخ‌نویسی زردشتی انعکاس یافته بود، گردآوری و تدوین شده بودند.

[۶۴] Alireza Shapur Shahbazi, “On the Xwaday namag”, in Acta Iranica, vol30 (1990)، ج۱، ص۲۱۵ـ۲۱۶.

وجود چنین مجموعه‌هایی در زمان اشکانیان نیز تقریبآ مسلّم است. بنابراین می‌توان حدس زد که ساسانیان از مجموعه‌های ایشان نیز در تدوین بخش‌های قدیم‌تر تاریخ ملی ایران استفاده نمودند.

بایگانی‌های سلطنتی

از میان این مدارک سلطنتی، مؤلفان پاورپوینت خدای‌نامه بیش از همه از سالنامه‌ها و دفاتر رسمی وقایع استفاده کردند.

[۶۵] Alireza Shapur Shahbazi, “On the Xwaday namag”, in Acta Iranica, vol30 (1990)، ج۱، ص۲۰۹.

به احتمال زیاد، صورت‌های ملخصی از مجموعه‌های سابق‌الذکر نیز که شامل اخبار شاهان پیشدادی و کیانی بود و آن‌ها را به منزله تاریخ گذشته ایران می‌دانستند، با تغییراتی داخل این دفاتر وقایع شده بوده است.

داستان‌های مستقل درباره شاهان

از مهم‌ترین منابع پاورپوینت خدای‌نامه داستان‌های منسوب به زمان شاهان مختلف، به‌ویژه پادشاهان ساسانی است که بیش‌تر آن‌ها قبلا جداگانه نوشته شده بوده و بعدها به پاورپوینت خدای‌نامه افزوده گردیده است.

[۶۶] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۳۹.

به نظر خالقی مطلق،

[۶۷] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۵۱.

در ادبیات پهلوی رساله‌ها و کتاب‌های متعددِ جداگانه و مستقلی وجود داشته‌اند که بعدها هنگام راه یافتن به تحریرهای مختلف پاورپوینت خدای‌نامه و ترجمه‌های عربی و فارسی آن کوتاه و کوتاه‌تر شده‌اند. وی همه این داستان‌ها را مشخص و فهرست‌وار بررسی نموده است.

[۶۸] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۳۹ـ۵۷.

نسخه‌های مختلف

پاورپوینت خدای‌نامه ساسانی تحریرهای مختلفی داشته است که در برخی جزئیات با یکدیگر متفاوت بوده‌اند. تعدد تحریرهای مختلف خدای نامه پهلوی به چند دلیل اثبات می‌شود: یکی، وجود اختلاف روایات در منابع دوره اسلامی

[۶۹] تئودور نولدکه، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ج۱، ص۲۱، ترجمه عباس زریاب، ۱۳۷۸ش.

دیگر این‌که از طریق تاریخ حمزه اصفهانی

[۷۰] حمزه بن حسن حمزه اصفهانی، کتاب تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلوه و السلام، ج۱، ص۱۹.

می‌دانیم که بهرام‌ بن مردان‌شاه، موبد ولایت شاپور در فارس، بیست‌واندی نسخه از کتاب پاورپوینت خدای‌نامه را جمع‌آوری کرده بود تا از روی آن‌ها سنوات تاریخی شاهان ساسانی را اصلاح کند. از آن‌جا که این شخص موبدی زردشتی بود، حتمآ اساس کارش نیز بر متون پهلوی استوار بوده است. بنابراین، اختلافی که مورخانی چون موسی بن عیسی کسروی

[۷۱] حمزه بن حسن حمزه اصفهانی، کتاب تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلوه و السلام، ج۱، ص۱۵.

درباره نسخه‌های پاورپوینت خدای‌نامه یادآور شده‌اند، صرفآ معلول ترجمه نبوده است.

[۷۲] دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، ذیل مادّه.

اگرچه تردیدی نیست که این اختلافات در ترجمه‌های بعدی به مراتب بیش‌تر شده‌اند.

توجیه نسخه‌های مختلف

جز این، با توجه به معروفیت ابن مقفّع به فصاحت و بلاغت، اگر او پاورپوینت خدای‌نامه را به عربی، ترجمه کرده بوده و این کتاب به نثر شیوای او موجود بوده است، دیگر چه لزومی داشته که این‌همه مترجم دوباره به ترجمه همان پاورپوینت خدای‌نامه‌ای بپردازند که ابن مقفّع ترجمه کرده بوده است. توجیه منطقی این است که این مترجمان پاورپوینت خدای‌نامه‌های گوناگونی را به عربی برگردانده باشند که اگر نه در کلیات، در جزئیات با یکدیگر فرق داشته‌اند.

[۷۳] دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، ذیل مادّه.

اسباب اختلاف پاورپوینت خدای‌نامه

وجود تحریرهای مختلف پاورپوینت خدای‌نامه چند سبب دارد. نخستین و مهم‌ترین آن، گرایش طبقاتی مؤلفان پاورپوینت خدای‌نامه و کسانی است که این کتاب برای ایشان نوشته می‌شده است. در بعضی از پاورپوینت خدای‌نامه‌ها که دبیران شاهی نقش بیشتری در تدوین آن داشتند، وقایع سیاسی و اجتماعی اهمیت بیشتری داشت. اما در تحریرهایی که موبدان و روحانیان در تدوین آن‌ها شرکت داشتند، با دیدی دینی به حوادث نگریسته می‌شد. احتمالا خاندان‌های بزرگ ساسانی نیز در تنظیم داستان‌های پهلوانی نقش مهمی ایفا کرده‌اند.

[۷۴] احمد تفضلی، تاریخ ادبیات ایران پیش ازاسلام، ج۱، ص۲۷۳، به کوشش ژاله آموزگار.

[۷۵] Alireza Shapur Shahbazi, “On the Xwaday namag”, in Acta Iranica, vol30 (1990)، ج۱، ص۲۱۵ـ۲۱۸.

به نظر خالقی مطلق،

[۷۶] دانشنامه ایران و اسلام، زیرنظر احسان یارشاطر، ج۸، ص۱۰۷۵.

در زمان ساسانیان دو گروه پاورپوینت خدای‌نامه موجود بوده است. گروهی خدای نامه‌های سلطنتی بوده‌اند که اینها را دبیران و مورخان درباری تدوین کرده بودند و گروهی پاورپوینت خدای‌نامه‌های دینی که موبدان و علمای دینی نوشته بودند.
سبب دیگر، اضافاتی است که از دیگر کتاب‌های پهلوی در برخی از نسخ پاورپوینت خدای‌نامه وارد شده بوده است.

[۷۷] تئودور نولدکه، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ج۱، ص۲۰، ترجمه عباس زریاب، ۱۳۷۸ش.

به اعتبار همین مسئله، احتمالا دوگونه پاورپوینت خدای‌نامه موجود بوده است: پاورپوینت خدای‌نامه بزرگ و پاورپوینت خدای‌نامه کوچک، که حمزه اصفهانی

[۷۸] حمزه بن حسن حمزه اصفهانی، کتاب تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلوه و السلام، ج۱، ص۱۷.

از آن‌ها به کتاب السِیَرالکبیر و کتاب السِیَرالصغیر یاد کرده است. در پاورپوینت خدای‌نامه بزرگ، رویدادها شرح داده شده بوده و به ویژه داستان‌های منسوب به زمان هر پادشاه، که بیش‌تر آن‌ها قبلا جداگانه نگارش یافته بودند، بدان افزوده شده بوده است.

[۷۹] جلال خالقی مطلق، «از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه (۱۳۸۶ش)، ج۱، ص۳۹.

نظریه امیدسالار در مورد اختلاف

به نظر امیدسالار،

[۸۰] دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، ج۸، ص۱۰۷۵.

پاورپوینت خدای‌نامه اسم کتاب مشخصی نبوده است، بلکه مانند لفظ شاهنامه اسمی عام و در واقع یک نوع ادبی بوده است و به کتبی اطلاق می‌شده که حاوی داستان‌های پهلوانی و سیره شاهان ایران بوده‌اند.
پاورپوینت خدای‌نامه پهلوی طی قرون دوم تا چهارم هجری چندین‌بار به زبان عربی و فارسی ترجمه شد. امروزه هیچ‌یک از این ترجمه‌ها باقی نمانده است. با بررسی منقولات بازمانده از این ترجمه‌ها در منابع بعدی، معلوم می‌شود که تقریبآ همه اینها نه ترجمه صرف از پاورپوینت خدای‌نامه، که در واقع نوعی گردآوری و ترجمه و تألیف بوده‌اند. از طرف دیگر، متن این ترجمه‌ها با یکدیگر نیز تفاوت‌های کوچک و بزرگی داشته‌اند. قدیم‌ترین و مشهورترین این ترجمه‌ها که مأخذ اصلی مورخان بعدی قرار گرفته، ترجمه ابن مقفّع است.

نظریه ابن مقفع

ابومحمد عبداللّه بن مقفّع بعضی از کتاب‌های پهلوی، از جمله پاورپوینت خدای‌نامه، را به عربی ترجمه نمود. ذکر ترجمه ابن مقفّع در کتاب‌های الفهرست

[۸۱] ابن ندیم، الفهرست، ص۱۳۲

[۸۲] ابن ندیم، الفهرست، ص۳۶۴

تاریخ حمزه اصفهانی،

[۸۳] حمزه بن حسن حمزه اصفهانی، کتاب تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلوه و السلام، ج۱، ص۹.

[۸۴] حمزه بن حسن حمزه اصفهانی، کتاب تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلوه و السلام، ج۱، ص۴۳.

آثارالباقیه ابوریحان بیرونی

[۸۵] ابوریحان بیرونی، الآثارالباقیه، ج۱، ص۹۹.

و مقدمه شاهنامه ابومنصوری

[۸۶] «مقدمه شاهنامه ابومنصوری»، در قزوینی، ج۱، ص۳۸، بیست مقاله، ج۲.

آمده است. ترجمه ابن مقفّع که در چ