توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت حکم منت در انفاق (قرآن) دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت حکم منت در انفاق (قرآن)،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت حکم منت در انفاق (قرآن) :

حکم انفاق (قرآن)

انفاق، یکی از فضایل اخلاقی که در اسلام به طور مکرر به آن سفارش شده است، در کاربرد رایج قرآن کریم و متون دینی، انفاق اصطلاحاً به اعطای مال یا چیزی دیگر در راه خدا به والدین، خویشاوندان، فقیران و دیگر راههای مورد نیاز گفته می‌شود.

فهرست مندرجات

۱ – انفاق روزیهای خدادادی
۲ – آزادسازی بردگان
۳ – انفاق از زراعت
۴ – انفاق به خویشاوند
۵ – انفاق در راه جهاد
۶ – اعتدال در انفاق
۷ – انفاق به والدین
۸ – انفاق به نیازمندان
۹ – انفاق به خویشاوندان
۱۰ – ریاکاری در انفاق
۱۱ – منت در انفاق
۱۲ – اخلاص در انفاق
۱۳ – انفاق به سائل
۱۴ – انفاق جهت جلوگیری از حق
۱۵ – انفاق از مال ربوی
۱۶ – حرمت رد سائل
۱۷ – انفاق از مال حرام
۱۸ – خودداری از انفاق
۱۹ – ترک انفاق
۲۰ – طرد سائل
۲۱ – انفاق مستحب
۲۲ – انفاق در راه خدا
۲۳ – انفاق به یتیم
۲۴ – انفاق در سختی
۲۵ – انفاق مازاد مؤنه
۲۶ – انفاق اموال مرغوب
۲۷ – انفاق در راه خدا
۲۸ – اختصاص مال به سائل
۲۹ – انفاق از مال ارث
۳۰ – انفاق اموال نامرغوب
۳۱ – انفاق به غیر مسلمانان
۳۲ – انفاق در حال رکوع
۳۳ – انفاق به فاسق و منافق
۳۴ – انفاق آشکار و پنهان
۳۵ – انفاق از سوی کافر
۳۶ – عناوین مرتبط
۳۷ – پانویس
۳۸ – منبع

انفاق روزیهای خدادادی

لزوم انفاق از روزیهاى خدادادى:
وَ إِذا قِیلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقَکُمُ اللَّهُ‌ ….

[۱] یس/سوره۳۶، آیه۴۷.

و هنگامی که به آنها گفته شود از آنچه خدا به شما روزی کرده انفاق کنید …»

آزادسازی بردگان

شایسته بودن انفاق جهت آزادسازی بردگان:
۱. … وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِکَهِ وَ الْکِتابِ وَ النَّبِیِّینَ وَ آتَى الْمالَ عَلى‌ حُبِّهِ‌ … وَ فِی الرِّقابِ‌ ….

[۲] بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.

… بلکه نیکی (و نیکوکار) کسانی هستند که به خدا و روز رستاخیز و فرشتگان و کتاب آسمانی و پیامبران ایمان آورده‌اند، و مال (خود) را با علاقه ای که به آن دارند به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه و سائلان و بردگان انفاق می‌کنند…»

[۳] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱، ص۶۴۹.

[۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۵۹۷.

۲. … وَ الَّذِینَ یَبْتَغُونَ الْکِتابَ مِمَّا مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ فَکاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِیهِمْ خَیْراً وَ آتُوهُمْ مِنْ مالِ اللَّهِ الَّذِی آتاکُمْ‌ ….

[۵] نور/سوره۲۴، آیه۳۳.

…و بردگانی از شما که تقاضای مکاتبه (قرار داد مخصوص برای آزاد شدن) را دارند با آنها قرار داد ببندید، اگر رشد و صلاح در آنها احساس می‌کنید (و بعد از آزادی توانائی زندگی مستقل را دارند) و چیزی از مال خدا که به شما داده است به آنها بدهید…»

[۶] طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۵، ص۱۵۸.

[۷] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۴۶۰.

انفاق از زراعت

وجوب انفاق و پرداخت بخشى از محصولات کشاورزی، هنگام چیدن میوه‌ها و درو کردن غلّات:
«وَ هُوَ الَّذِی أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَعْرُوشاتٍ وَ غَیْرَ مَعْرُوشاتٍ وَ النَّخْلَ وَ الزَّرْعَ مُخْتَلِفاً أُکُلُهُ وَ الزَّیْتُونَ وَ الرُّمَّانَ مُتَشابِهاً وَ غَیْرَ مُتَشابِهٍ کُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذا أَثْمَرَ وَ آتُوا حَقَّهُ یَوْمَ حَصادِهِ‌ ….؛

[۸] انعام/سوره۶، آیه۱۴۱.

او است که باغهای معروش (باغهائی که درختانش روی داربستها قرار می‌گیرند) و باغهای غیر معروش (درختانی که نیاز به داربست ندارند) آفرید، و همچنین نخل و انواع زراعت را که از نظر میوه و طعم با هم متفاوتند و (نیز) درخت زیتون و انار را که از جهتی با هم شبیه و از جهتی تفاوت دارند (برگ و ساختمان ظاهریشان شبیه یکدیگر است در حالی که طعم میوه آنها فوق العاده متفاوت) از میوه آن به هنگامی که به ثمر می‌نشیند بخورید و حق آن را به هنگام درو بپردازید…»

انفاق به خویشاوند

لزوم انفاق به خویشاوندان، مساکین و در راه ماندگان:
۱. وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‌ حَقَّهُ وَ الْمِسْکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذِیراً.؛

[۹] اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.

و حق نزدیکان را بپرداز و (همچنین) مستمند و وامانده در راه را، و هرگز اسراف و تبذیر مکن.»
۲. فَآتِ ذَا الْقُرْبى‌ حَقَّهُ وَ الْمِسْکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ ذلِکَ خَیْرٌ لِلَّذِینَ یُرِیدُونَ وَجْهَ اللَّهِ‌ ….؛

[۱۰] روم/سوره۳۰، آیه۳۸.

چون چنین است حق نزدیکان و مسکینان و ابن سبیل را ادا کن این برای آنها که رضای خدا را می‌طلبند بهتر است …»

انفاق در راه جهاد

وجوب انفاق در راه جنگ و جهاد (جهت تقویت جهاد و مجاهدان):
۱. وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلا عُدْوانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِینَ‌ وَ أَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَهِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ.

[۱۱] بقره/سوره۲، آیه۱۹۳.

[۱۲] بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.

و با آنها پیکار کنید! تا فتنه (و بت پرستی ، و سلب آزادی از مردم،) باقی نماند، و دین ، مخصوص خدا گردد. پس اگر (از روش نادرست خود) دست برداشتند، (مزاحم آنها نشوید! زیرا) تعدی جز بر ستمکاران روا نیست•و در راه خدا، انفاق کنید! و (با ترک انفاق)، خود را به دست خود، به هلاکت نیفکنید! و نیکی کنید! که خداوند ، نیکوکاران را دوست می‌دارد.» (با توجه به اینکه این دو آیه پس از آیات جهاد واقع شده است، «فی سبیل الله» می‌تواند به معنای جهاد باشد.)

[۱۳] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۹۳.

[۱۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۵.

۲. وَ قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ‌ … مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً کَثِیرَهً وَ اللَّهُ یَقْبِضُ وَ یَبْصُطُ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ.

[۱۵] بقره/سوره۲، آیه۲۴۴.

[۱۶] بقره/سوره۲، آیه۲۴۵.

و در راه خدا، پیکار کنید! و بدانید خداوند، شنوا و داناست• کیست که به خدا قرض الحسنه ای دهد، (و از اموالی که خدا به او بخشیده، انفاق کند،) تا آن را برای او، چندین برابر کند؟ و خداوند است که (روزی بندگان را) محدود یا گسترده می‌سازد، (و انفاق، هرگز باعث کمبود روزی آنها نمی‌شود). و به سوی او باز می‌گردید (و پاداش خود را خواهید گرفت).»

[۱۷] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۴۳۱.

[۱۸] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۲۲۳.

۳. وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّهٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُمْ وَ آخَرِینَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ یَعْلَمُهُمْ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَیْ‌ءٍ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ‌ ….

[۱۹] انفال/سوره۸، آیه۶۰.

در برابر آنها (دشمنان) آنچه توانائی دارید از نیرو آماده سازید (و همچنین) اسبهای ورزیده (برای میدان نبرد) تا به وسیله آن دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید و (همچنین) گروه دیگری غیر از اینها را که شما نمی‌شناسید و خدا می‌شناسد و هر چه در راه خدا (و تقویت بنیه دفاعی اسلام ) انفاق کنید. به شما باز گردانده می‌شود و به شما ستم نخواهد شد.»

[۲۰] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۹، ص۱۵۱.

[۲۱] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۷، ص۲۲۱.

۴. وَ ما لَکُمْ أَلَّا تُنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لِلَّهِ مِیراثُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا یَسْتَوِی مِنْکُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَهً مِنَ الَّذِینَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا ….

[۲۲] حدید/سوره۵۷، آیه۱۰.

چرا در راه خدا انفاق نکنید در حالی که میراث آسمانها و زمین همه از آن خدا است (و کسی چیزی را با خود نمی‌برد) کسانی که قبل از پیروزی انفاق کردند و (سپس) پیکار نمودند (با کسانی که بعد از پیروزی انفاق کردند) یکسان نیستند آنها بلند مقامترند از کسانی که بعد از فتح انفاق نمودند و جهاد کردند، و خداوند به هر دو وعده نیک داده است، و خدا به آنچه انجام می‌دهید آگاه است.»

[۲۳] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۹، ص۲۶۸.

[۲۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۳۱۸.

[۲۵] فیض کاشانی، فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۱۱۰.

[۲۶] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۳۸۶.

[۲۷] عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۵، ص۲۳۹.

اعتدال در انفاق

لزوم اعتدال در انفاق نمودن، و پرهیز از زیاده‌روى:
۱. وَ أَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَهِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ.

[۲۸] بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.

و در راه خدا، انفاق کنید! و خود را به دست خود، به هلاکت نیفکنید! و نیکی کنید! که خداوند، نیکوکاران را دوست می‌دارد. امام صادق علیه‌السلام فرمود: کسی که همه اموال خویش را در راه خدا انفاق کند، کار خوبی نکرده و مراد از «محسنین» را در آیه مقتصد و میانه رو در زندگی دانسته‌اند.

[۲۹] عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، ج۱، ص۸۷، ح ۲۱۷.

[۳۰] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۹۳، ص۱۶۸، ح ۱۲.

)

[۳۱] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۹۳.

[۳۲] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۵.

[۳۳] فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص۲۳۰.

[۳۴] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۳۴.

۲. … وَ یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ ….

[۳۵] بقره/سوره۲، آیه۲۱۹.

درباره شراب و قمار از تو سؤال می‌کنند، بگو: در آنها گناه و زیان بزرگی است، و منافعی (از نظر مادی) برای مردم در بر دارد، (ولی) گناه آنها از نفعشان بیشتر است. و از تو می‌پرسند چه چیز انفاق کنند؟ بگو: از مازاد نیازمندی خود. این چنین خداوند آیات را برای شما روشن می‌سازد، شاید اندیشه کنید!»

[۳۶] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانین، ج۲، ص۲۹۴.

[۳۷] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۱۱۹.

۳. وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‌ حَقَّهُ‌ … وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذِیراً.

[۳۸] اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.

و حق نزدیکان را بپرداز و (همچنین) مستمند و وامانده در راه را، و هرگز اسراف و تبذیر مکن.»

۴. وَ لا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَهً إِلى‌ عُنُقِکَ وَ لا تَبْسُطْها کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُوراً.

[۳۹] اسراء/سوره۱۷، آیه۲۹.

هرگز دستت را بر گردنت زنجیر مکن (و ترک انفاق و بخشش منما) و بیش از حد آنرا مگشا تا مورد سرزنش قرار گیری و از کار فرو مانی.»

[۴۰] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۳، ص۱۱۴.

[۴۱] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۲، ص۹۰.

[۴۲] فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۳، ص۱۸۸.

[۴۳] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیانفی تفسیر القرآن، ج۶، ص۲۴۴.

۵. وَ الَّذِینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواماً.

[۴۴] فرقان/سوره۲۵، آیه۶۷.

آنها کسانی هستند که هر گاه انفاق کنند نه اسراف می‌کنند و نه سختگیری، بلکه در میان ایندو حد اعتدالی دارند.»

[۴۵] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۵، ص۳۳۲.

[۴۶] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۱۵۱- ۱۵۲.

[۴۷] فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۴، ص۲۳.

[۴۸] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۳۱۱.

انفاق به والدین

اولویّت پدر و مادر در انفاق:
یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَیْرٍ فَلِلْوالِدَیْنِ‌ ….

[۴۹] بقره/سوره۲، آیه۲۱۵.

از تو سؤ ال می‌کنند چه چیز انفاق کنند؟ بگو: «هر خیر و نیکی (و سرمایه سودمند مادی و معنوی) که انفاق می‌کنید، باید برای پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و مستمندان و درماندگان در راه باشد.» و هر کار خیری که انجام دهید، خداوند از آن آگاه است. (لازم نیست تظاهر کنید، او می‌داند).»

[۵۰] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۱۰۳.

[۵۱] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۲۳۹.

[۵۲] فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص۲۴۶.

[۵۳] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۹.

[۵۴] عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۱، ص۲۱۰.

[۵۵] سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۱، ص۵۸۵.

انفاق به نیازمندان

لزوم تأمین نیازمندان، از راه انفاق به آنان:
۱. لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِکَهِ وَ الْکِتابِ وَ النَّبِیِّینَ وَ آتَى الْمالَ عَلى‌ حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبى‌ وَ الْیَتامى‌ وَ الْمَساکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ وَ السَّائِلِینَ وَ فِی الرِّقابِ‌ ….

[۵۶] بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.

نیکی (تنها) این نیست (که به هنگام نماز ) صورت خود را به سوی مشرق و مغرب کنید (و تمام گفتگوی شما از مساءله قبله و تغییر قبله باشد و همه وقت خود را مصروف آن سازید) بلکه نیکی (و نیکوکار) کسانی هستند که به خدا و روز رستاخیز و فرشتگان و کتاب آسمانی و پیامبران ایمان آورده‌اند، و مال (خود) را با علاقهای که به آن دارند به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه و سائلان و بردگان انفاق می‌کنند، نماز را بر پا میدارند، و زکات را می‌پردازند و به عهد خود به هنگامی که عهد بستند وفا می‌کنند، در برابر محرومیتها و بیماریها، و در میدان جنگ استقامت به خرج می‌دهند، اینها کسانی هستند که راست می‌گویند (و گفتار و رفتار و اعتقادشان هماهنگ است و اینها هستند پرهیزگاران.»

[۵۷] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱، ص۶۴۹.

[۵۸] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۵۹۷.

۲. یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَیْرٍ فَلِلْوالِدَیْنِ وَ الْأَقْرَبِینَ وَ الْیَتامى‌ وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ.

[۵۹] بقره/سوره۲، آیه۲۱۵.

از تو سؤ ال می‌کنند چه چیز انفاق کنند؟ بگو: «هر خیر و نیکی (و سرمایه سودمند مادی و معنوی) که انفاق می‌کنید، باید برای پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و مستمندان و درماندگان در راه باشد.» و هر کار خیری که انجام دهید، خداوند از آن آگاه است. (لازم نیست تظاهر کنید، او می‌داند).»

[۶۰] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۱۰۳.

[۶۱] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۲۳۹.

[۶۲] فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص۲۴۶.

[۶۳] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۹.

[۶۴] عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نورالثقلین ج۱، ص۲۱۰.

[۶۵] سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۱، ص۵۸۵.

۳. لِلْفُقَراءِ الَّذِینَ أُحْصِرُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ لا یَسْتَطِیعُونَ ضَرْباً فِی الْأَرْضِ یَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِیاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِیماهُمْ لا یَسْئَلُونَ النَّاسَ إِلْحافاً وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ.

[۶۶] بقره/سوره۲، آیه۲۷۳.

(انفاق شما، مخصوصا باید) برای نیازمندانی باشد که در راه خدا، در تنگنا قرار گرفته‌اند، (و توجه به آیین خدا، آنها را از وطنهای خویش آواره ساخته، و شرکت در میدان جهاد ، به آنها اجازه نمی‌دهد تا برای تامین هزینه زندگی، دست به کسب و تجارتی بزنند،) نمی‌توانند مسافرتی کنند (و سرمایه‌ای به دست آورند،) و از شدت خویشتن داری، افراد ناآگاه آنها را بینیاز می‌پندارند، اما آنها را از چهره هایشان می‌شناسی، و هرگز با اصرار چیزی از مردم نمی‌خواهند. (این است مشخصات آنها! ) و هر چیز خوبی در راه خدا انفاق کنید، خداوند از آن آگاه است.»

[۶۷] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۶۱۲.

[۶۸] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۵۵.

۴. وَ إِذا حَضَرَ الْقِسْمَهَ أُولُوا الْقُرْبى‌ وَ الْیَتامى‌ وَ الْمَساکِینُ فَارْزُقُوهُمْ مِنْهُ‌ ….

[۶۹] نساء/سوره۴، آیه۸.

و اگر به هنگام تقسیم (ارث) خویشاوندان (و طبقه‌ای که ارث نمی‌برند) و یتیمان و مستمندان حضور داشته باشند، چیزی از آن اموال را به آنها بدهید و با آنها به طرز شایسته سخن بگویید!»

[۷۰] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۴، ص۳۱۵.

[۷۱] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۳۱۱.

۵. وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‌ حَقَّهُ وَ الْمِسْکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذِیراً.

[۷۲] اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.

و حق نزدیکان را بپرداز و (همچنین) مستمند و وامانده در راه را، و هرگز اسراف و تبذیر مکن.»

[۷۳] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۳، ص۱۱۱.

[۷۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۲، ص۸۶.

۶. وَ لا یَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْکُمْ وَ السَّعَهِ أَنْ یُؤْتُوا أُولِی الْقُرْبى‌ وَ الْمَساکِینَ وَ الْمُهاجِرِینَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ‌ ….

[۷۵] نور/سوره۲۴، آیه۲۲.

آنها که دارای برتری (مالی) و وسعت زندگی هستند نباید سوگند یاد کنند که از انفاق نسبت به نزدیکان و مستمندان و مهاجران در راه خدا دریغ نمایند، آنها باید عفو کنند و صرفنظر نمایند، آیا دوست نمی‌دارید خداوند شما را ببخشد؟ و خداوند غفور و رحیم است.»

[۷۶] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۵، ص۱۳۴.

[۷۷] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۴۱۵.

۷. فَآتِ ذَا الْقُرْبى‌ حَقَّهُ وَ الْمِسْکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ‌ ….

[۷۸] روم/سوره۳۰، آیه۳۸.

چون چنین است حق نزدیکان و مسکینان و ابن سبیل را ادا کن این برای آنها که رضای خدا را می‌طلبند بهتر است و چنین کسانی رستگارانند.»

[۷۹] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۶، ص۲۷۶.

[۸۰] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۶، ص۴۴۱.

۸. إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَ عُیُونٍ‌ آخِذِینَ ما آتاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ کانُوا قَبْلَ ذلِکَ مُحْسِنِینَ‌ وَ فِی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ.

[۸۱] ذاریات/سوره۵۱، آیه۱۵.

[۸۲] ذاریات/سوره۵۱، آیه۱۶.

[۸۳] ذاریات/سوره۵۱، آیه۱۹.

پرهیزگاران در باغهای بهشت و در میان چشمه‌ها قرار دارند• و آنچه پروردگارشان به آنها مرحمت کرده دریافت می‌دارند زیرا آنها پیش از آن (در سرای دنیا ) از نیکوکاران بودند• و در اموال آنها حقی برای سائل و محروم بود.»

[۸۴] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۵۵۳.

[۸۵] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۳۲۰.

۹. وَ الَّذِینَ فِی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ‌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ.

[۸۶] معارج/سوره۷۰، آیه۲۴.

[۸۷] معارج/سوره۷۰، آیه۲۵.

و آنها که در اموالشان حق معلومی است• برای تقاضا کنندگان و محرومان.»

[۸۸] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۲۱.

[۸۹] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۳۱.

انفاق به خویشاوندان

لزوم انفاق به خویشاوندان نیازمند:
۱. … وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِکَهِ وَ الْکِتابِ وَ النَّبِیِّینَ وَ آتَى الْمالَ عَلى‌ حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبى‌ ….

[۹۰] بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.

نیکی (تنها) این نیست (که به هنگام نماز) صورت خود را به سوی مشرق و مغرب کنید (و تمام گفتگوی شما از مساءله قبله و تغییر قبله باشد و همه وقت خود را مصروف آن سازید) بلکه نیکی (و نیکوکار) کسانی هستند که به خدا و روز رستاخیز و فرشتگان و کتاب آسمانی و پیامبران ایمان آورده‌اند، و مال (خود) را با علاقه ای که به آن دارند به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه و سائلان و بردگان انفاق می‌کنند، نماز را بر پا میدارند، و زکات را می‌پردازند و به عهد خود به هنگامی که عهد بستند وفا می‌کنند، در برابر محرومیتها و بیماریها، و در میدان جنگ استقامت به خرج می‌دهند، اینها کسانی هستند که راست می‌گویند و گفتار و رفتار و اعتقادشان هماهنگ است و اینها هستند پرهیزگاران.»

۲. یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَیْرٍ فَلِلْوالِدَیْنِ وَ الْأَقْرَبِینَ‌ … وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ.

[۹۱] بقره/سوره۲، آیه۲۱۵.

از تو سؤال می‌کنند چه چیز انفاق کنند؟ بگو: «هر خیر و نیکی (و سرمایه سودمند مادی و معنوی) که انفاق می‌کنید، باید برای پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و مستمندان و درماندگان در راه باشد.» و هر کار خیری که انجام دهید، خداوند از آن آگاه است. (لازم نیست تظاهر کنید، او می‌داند).»

۳. إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبى‌ ….

[۹۲] نحل/سوره۱۶، آیه۹۰.

خداوند فرمان به عدل و احسان و بخشش به نزدیکان میدهد، و از فحشاء و منکر و ظلم و ستم نهی میکند، خداوند به شما اندرز میدهد شاید متذکر شوید.»

[۹۳] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ص۴۷۶.

[۹۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۱، ص۳۶۶.

۴. وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‌ حَقَّهُ‌ ….

[۹۵] اسراء/سوره۱۷، آیه۲۶.

و حق نزدیکان را بپرداز و (همچنین) مستمند و وامانده در راه را، و هرگز اسراف و تبذیر مکن.»

۵. وَ لا یَأْتَلِ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْکُمْ وَ السَّعَهِ أَنْ یُؤْتُوا أُولِی الْقُرْبى‌ ….

[۹۶] نور/سوره۲۴، آیه۲۲.

آنها که دارای برتری (مالی) و وسعت زندگی هستند نباید سوگند یاد کنند که از انفاق نسبت به نزدیکان و مستمندان و مهاجران در راه خدا دریغ نمایند، آنها باید عفو کنند و صرفنظر نمایند، آیا دوست نمی‌دارید خداوند شما را ببخشد؟ و خداوند غفور و رحیم است.»

۶. فَآتِ ذَا الْقُرْبى‌ حَقَّهُ‌ ….

[۹۷] روم/سوره۳۰، آیه۳۸.

چون چنین است حق نزدیکان و مسکینان و ابن سبیل را ادا کن این برای آنها که رضای خدا را می‌طلبند بهتر است و چنین کسانی رستگارانند.»

ریاکاری در انفاق

لزوم پرهیز از ریاکاری، در انفاق:
۱. یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى‌ کَالَّذِی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَیْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً لا یَقْدِرُونَ عَلى‌ شَیْ‌ءٍ مِمَّا کَسَبُوا ….

[۹۸] بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.

ای کسانی که ایمان آورده اید! بخششهای خود را با منت و آزار، باطل نسازید! همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند، و به خدا و روز رستاخیز ، ایمان نمی‌آورد، (کار او) همچون قطعه سنگی است که بر آن، (قشر نازکی از) خاک باشد، (و بذرهایی در آن افشانده شود،) و رگبار باران به آن برسد، (و همه خاکها و بذرها را بشوید،) و آن را صاف (و خالی از خاک و بذر ) رها کند. آنها از کاری که انجام داده‌اند، چیزی به دست نمی‌آورند، و خداوند، جمعیت کافران را هدایت نمیکند.»

[۹۹] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۲۴.

[۱۰۰] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۵۹۷.

[۱۰۱] فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص۲۹۶.

[۱۰۲] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۸۴.

[۱۰۳] عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۱، ص۲۸۴.

[۱۰۴] سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۲، ص۴۴.

۲. ها أَنْتُمْ هؤُلاءِ تُدْعَوْنَ لِتُنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَمِنْکُمْ مَنْ یَبْخَلُ وَ مَنْ یَبْخَلْ فَإِنَّما یَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ وَ اللَّهُ الْغَنِیُّ وَ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا یَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیْرَکُمْ ثُمَّ لا یَکُونُوا أَمْثالَکُمْ.

[۱۰۵] محمد/سوره۴۷، آیه۳۸.

آری شما همان جمعیتی هستید که دعوت برای انفاق در راه خدا می‌شوید و بعضی از شما بخل می‌ورزند، و هر کس بخل کند نسبت به خود بخل کرده است، و خداوند بینیاز است و شما همه نیازمندید و هرگاه سرپیچی کنید خداوند گروه دیگری را بجای شما می‌آورد که مانند شما نخواهند بود.» این آیه به منزله استشهادی است برای بیان آیه قبلی، گویا فرموده : اگر خدا همه اموال شما را طلب کند، شما دچار بخل خواهید شد، به شهادت اینکه خود شما وقتی دعوت می‌شوید که در راه خدا انفاق کنید – با اینکه انفاق پاره‌ای از مال است – بعضی از شما بخل می‌ورزد، پس از این وضع روشن می‌شود که اگر خدا همه اموال شما را طلب کند بخل خواهید ورزید.

[۱۰۶] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۳۷۴.

به تعبیر دیگر مساءله انفاق در اینجا بیشتر ناظر به انفاق برای جهاد است و تعبیر به فی سبیل الله نیز تناسب با همین معنی دارد، و واضح است که هر گونه کمک به پیشرفت امر جهاد ضامن حفظ موجودیت و استقلال و شرف یک جامعه است.

[۱۰۷] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۴۹۶.

[۱۰۸] فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۵، ص۳۱.

[۱۰۹] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۱۸۰.

منت در انفاق

لزوم پرهیز از اذیّت کردن و م نّت گذاشتن در انفاق:
الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ثُمَّ لا یُتْبِعُونَ ما أَنْفَقُوا مَنًّا وَ لا أَذىً لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ‌ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى‌ کَالَّذِی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَیْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً لا یَقْدِرُونَ عَلى‌ شَیْ‌ءٍ مِمَّا کَسَبُوا ….

[۱۱۰] بقره/سوره۲، آیه۲۶۲.

[۱۱۱] بقره/سوره۲، آیه۲۶۴.

کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، سپس به دنبال انفاقی که کرده‌اند، منت نمیگذارند و آزاری نمیرسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است، و نه ترسی دارند، و نه غمگین می‌شوند•…•ای کسانی که ایمان آورده اید! بخششهای خود را با منت و آزار، باطل نسازید! همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند، و به خدا و روز رستاخیز ، ایمان نمی‌آورد، (کار او) همچون قطعه سنگی است که بر آن، (قشر نازکی از) خاک باشد، (و بذرهایی در آن افشانده شود،) و رگبار باران به آن برسد، (و همه خاکها و بذرها را بشوید،) و آن را صاف (و خالی از خاک و بذر ) رها کند. آنها از کاری که انجام داده‌اند، چیزی به دست نمی‌آورند، و خداوند، جمعیت کافران را هدایت نمیکند.»

[۱۱۲] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۵۹۶.

[۱۱۳] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۱۷.

[۱۱۴] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۸۱.

[۱۱۵] فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص۲۹۵.

[۱۱۶] عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۱، ص۲۸۳.

اخلاص در انفاق

لزوم اخلاص و قصد تقرّب به خدا، در انفاق مال:
۱. وَ أَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ‌ ….

[۱۱۷] بقره/سوره۲، آیه۱۹۵.

و در راه خدا، انفاق کنید! …»

[۱۱۸] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۹۳.

[۱۱۹] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۵.

۲. مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّهٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فِی کُلِّ سُنْبُلَهٍ مِائَهُ حَبَّهٍ … الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ثُمَّ لا یُتْبِعُونَ ما أَنْفَقُوا مَنًّا وَ لا أَذىً لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ.

[۱۲۰] بقره/سوره۲، آیه۲۶۱.

[۱۲۱] بقره/سوره۲، آیه۲۶۲.

کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، همانند بذری هستند که هفت خوشه برویاند، که در هر خوشه، یکصد دانه باشد، و خداوند آن را برای هر کس بخواهد (و شایستگی داشته باشد)، دو یا چند برابر می‌کند، و خدا (از نظر قدرت و رحمت،) وسیع، و (به همه چیز) داناست• کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، سپس به دنبال انفاقی که کرده‌اند، منت نمیگذارند و آزاری نمیرسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است، و نه ترسی دارند، و نه غمگین می‌شوند.»

۳. وَ مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ تَثْبِیتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ کَمَثَلِ جَنَّهٍ بِرَبْوَهٍ أَصابَها وابِلٌ فَآتَتْ أُکُلَها ضِعْفَیْنِ فَإِنْ لَمْ یُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌ‌ ….

[۱۲۲] بقره/سوره۲، آیه۲۶۵.

و (کار) کسانی که اموال خود را برای خشنودی خدا، و تثبیت (ملکات انسانی در) روح خود، انفاق می‌کنند، همچون باغی است که در نقطه بلندی باشد، و بارانهای درشت به آن برسد، (و از هوای آزاد و نور آفتاب ، به حد کافی بهره گیرد،) و میوه خود را دو چندان دهد (که همیشه شاداب و با طراوت است)، و اگر باران سنگین بر آن نبارد (دست کم‌) باران سبک (بر آن ببارد) …»

۴. لَیْسَ عَلَیْکَ هُداهُمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَلِأَنْفُسِکُمْ وَ ما تُنْفِقُونَ إِلَّا ابْتِغاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ.

[۱۲۳] بقره/سوره۲، آیه۲۷۲.

هدایت آنها (به طور اجبار،) بر تو نیست، (بنابراین، ترک انفاق به غیر مسلمانان، برای اجبار به اسلام، صحیح نیست،) ولی خداوند، هر که را بخواهد (و شایسته بداند)، هدایت می‌کند. و آنچه را از خوبیها و اموال انفاق می‌کنید، برای خودتان است، (ولی) جز برای رضای خدا، انفاق نکنید! و آنچه از خوبیها انفاق می‌کنید، (پاداش آن) به طور کامل به شما داده می‌شود، و به شما ستم نخواهد شد.»

[۱۲۴] انفال/سوره۸، آیه۶۰.

در برابر آنها (دشمنان) آنچه توانائی دارید از نیرو آماده سازید (و همچنین) اسبهای ورزیده (برای میدان نبرد) تا به وسیله آن دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید و (همچنین) گروه دیگری غیر از اینها را که شما نمی‌شناسید و خدا می‌شناسد و هر چه در راه خدا (و تقویت بنیه دفاعی اسلام ) انفاق کنید، به شما باز گردانده می‌شود …»

[۱۲۵] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۹، ص۱۵۱.

[۱۲۶] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۷، ص۲۲۱.

۵. وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّهٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُمْ وَ آخَرِینَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ یَعْلَمُهُمْ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَیْ‌ءٍ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ‌ ….

[۱۲۷] انفال/سوره۸، آیه۶۰.

در برابر آنها (دشمنان) آنچه توانائی دارید از نیرو آماده سازید (و همچنین) اسبهای ورزیده (برای میدان نبرد) تا به وسیله آن دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید و (همچنین) گروه دیگری غیر از اینها را که شما نمی‌شناسید و خدا می‌شناسد و هر چه در راه خدا (و تقویت بنیه دفاعی اسلام ) انفاق کنید، به شما باز گردانده می‌شود …»

[۱۲۸] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۹، ص۱۵۱.

[۱۲۹] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۷، ص۲۲۱.

۶. وَ مِنَ الْأَعْرابِ مَنْ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ یَتَّخِذُ ما یُنْفِقُ قُرُباتٍ عِنْدَ اللَّهِ وَ صَلَواتِ الرَّسُولِ أَلا إِنَّها قُرْبَهٌ لَهُمْ‌ ….

[۱۳۰] توبه/سوره۹، آیه۹۹.

گروه (دیگری) از عربهای بادیه نشین ایمان بخدا و روز رستاخیز دارند، و آنچه را انفاق می‌کنند مایه تقرب نزد خدا، و دعاهای پیامبر میدانند، آگاه باشید اینها مایه تقرب آنها است…»

۷. وَ الَّذِینَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ‌ … وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِیَهً وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَهِ السَّیِّئَهَ أُولئِکَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ.

[۱۳۱] رعد/سوره۱۳، آیه۲۲.

و آنها که بخاطر ذات (پاک) پروردگارشان شکیبائی می‌کنند…و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم، در پنهان و آشکار، انفاق می‌کنند، و با حسنات، سیئات را از میان می‌برند، پایان نیک سرای دیگر از آن آنهاست.»

۸. وَ الَّذِینَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاهَ … وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ.

[۱۳۲] شوری/سوره۴۲، آیه۳۸.

و آنها که دعوت پروردگارشان را اجابت کرده، و نماز را برپا داشته، و کارهایشان به طریق مشورت در میان آنها صورت می‌گیرد، و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند.»

۹. وَ ما لَکُمْ أَلَّا تُنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ‌ … لا یَسْتَوِی مِنْکُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَهً مِنَ الَّذِینَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا ….

[۱۳۳] حدید/سوره۵۷، آیه۱۰.

چرا در راه خدا انفاق نکنید …(و کسی چیزی را با خود نمی‌برد) کسانی که قبل از پیروزی انفاق کردند و (سپس) پیکار نمودند (با کسانی که بعد از پیروزی انفاق کردند) یکسان نیستند آنها بلند مقامترند از کسانی که بعد از فتح انفاق نمودند و جهاد کردند…»

[۱۳۴] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۹، ص۲۶۸.

[۱۳۵] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۳۱۸.

[۱۳۶] فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۱۱۰.

[۱۳۷] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۳۸۶.

[۱۳۸] عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نور الثقلین، ج۵، ص۲۳۹.

انفاق به سائل

لزوم انفاق به سائل:
لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلائِکَهِ وَ الْکِتابِ وَ النَّبِیِّینَ وَ آتَى الْمالَ عَلى‌ حُبِّهِ‌ … وَ السَّائِلِینَ‌ … أُولئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ.

[۱۳۹] بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.

نیکی (تنها) این نیست (که به هنگام نماز) صورت خود را به سوی مشرق و مغرب کنید (و تمام گفتگوی شما از مساءله قبله و تغییر قبله باشد و همه وقت خود را مصروف آن سازید) بلکه نیکی (و نیکوکار) کسانی هستند که به خدا و روز رستاخیز و فرشتگان و کتاب آسمانی و پیامبران ایمان آورده‌اند، و مال (خود) را با علاقه ای که به آن دارند به … سائلان… انفاق می‌کنند… اینها کسانی هستند که راست می‌گویند (و گفتار و رفتار و اعتقادشان هماهنگ است و اینها هستند پرهیزگاران.»

[۱۴۰] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۵۹۷.

[۱۴۱] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱، ص۶۴۹.

انفاق جهت جلوگیری از حق

حرمت انفاق جهت جلوگیرى از راه حق و گسترش دین:
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ لِیَصُدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ فَسَیُنْفِقُونَها ثُمَّ تَکُونُ عَلَیْهِمْ حَسْرَهً ثُمَّ یُغْلَبُونَ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِلى‌ جَهَنَّمَ یُحْشَرُونَ.

[۱۴۲] انفال/سوره۸، آیه۳۶.

آنها که کافر شدند اموالشان را برای بازداشتن مردم از راه خدا انفاق می‌کنند، آنها این اموال را (که برای بدست آوردن آن زحمت کشیده‌اند در این راه) انفاق می‌نمایند اما مایه حسرت و اندوهشان خواهد شد و سپس شکست خواهند خورد. و (در جهان دیگر این) کافران همگی به سوی دوزخ می‌روند.

انفاق از مال ربوی

انفاق از مال رَبَوى مصداقى از اموال خبیث و مورد تحریم خداوند:
یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَیِّباتِ ما کَسَبْتُمْ‌ …وَ لا تَیَمَّمُوا الْخَبِیثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ‌ …

[۱۴۳] بقره/سوره۲، آیه۲۶۷.

ای کسانی که ایمان آورده اید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت ) به دست آورده اید…و برای انفاق، به سراغ قسمتهای ناپاک نروید…»

[۱۴۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۳۲.

[۱۴۵] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۶۰۳.

امام باقر علیه‌السلام فرمود: مردم تازه مسلمان از مال ربوی صدقه می‌دادند، خداوند آنان را از این کار نهی کرد.

[۱۴۶] عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۴۹، ح ۴۹۲.

[۱۴۷] حسینی بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۴۶، ح ۷.

حرمت رد سائل

حرمت ردّ کردن محتاجان و انفاق نکردن به آنان:
وَ أَمَّا السَّائِلَ فَلا تَنْهَ.

[۱۴۸] ضحی/سوره۹۳، آیه۱۰.

و سؤال کننده را از خود مران.»

انفاق از مال حرام

حرمت انفاق از مال حرام:
… أَنْفِقُوا مِنْ طَیِّباتِ ما کَسَبْتُمْ‌ … وَ لا تَیَمَّمُوا الْخَبِیثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ‌ … .

[۱۴۹] بقره/سوره۲، آیه۲۶۷.

…از قسمتهای پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت ) به دست آورده اید…و برای انفاق، به سراغ قسمتهای ناپاک نروید…»

[۱۵۰] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۳۲.

[۱۵۱] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۶۰۳.

بنا بر احتمالی، مقصود از خبیث، حرام است.

[۱۵۲] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۹۱.

خودداری از انفاق

حرمت خودداری از انفاق در راه خدا:
۱. یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ کَثِیراً مِنَ الْأَحْبارِ وَ الرُّهْبانِ لَیَأْکُلُونَ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَ الَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّهَ وَ لا یُنْفِقُونَها فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِیمٍ.

[۱۵۳] توبه/سوره۹، آیه۳۴.

ای کسانی که ایمان آورده‌اید بسیاری از علما (ی اهل کتاب) و راهبان، اموال مردم را به باطل می‌خورند و (آنان را) از راه خدا باز می‌دارند، و آنها را که طلا و نقره را گنجینه (و ذخیره و پنهان) می‌سازند، و در راه خدا انفاق نمی‌کنند، به مجازات دردناک بشارت ده.»

[۱۵۴] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۹، ص۳۳۰.

[۱۵۵] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۷، ص۳۹۰.

وعده عذاب در ذیل آیه، دال بر حرمت خودداری از انفاق است.

۲. ها أَنْتُمْ هؤُلاءِ تُدْعَوْنَ لِتُنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَمِنْکُمْ مَنْ یَبْخَلُ وَ مَنْ یَبْخَلْ فَإِنَّما یَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ وَ اللَّهُ الْغَنِیُّ وَ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا یَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیْرَکُمْ ثُمَّ لا یَکُونُوا أَمْثالَکُمْ.

[۱۵۶] محمد/سوره۴۷، آیه۳۸.

آری شما همان جمعیتی هستید که دعوت برای انفاق در راه خدا می‌شوید و بعضی از شما بخل می‌ورزند، و هر کس بخل کند نسبت به خود بخل کرده است، و خداوند بینیاز است و شما همه نیازمندید و هرگاه سرپیچی کنید خداوند گروه دیگری را بجای شما می‌آورد که مانند شما نخواهند بود.»

[۱۵۷] طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۳۷۴.

[۱۵۸] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۴۹۶.

تهدید و هشدار در ذیل آیه، دال بر حرمت خودداری از انفاق است.

ترک انفاق

حرمت ترک انفاق، از سوى متمکّنان جامعه:
۱. یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ کَثِیراً مِنَ الْأَحْبارِ وَ الرُّهْبانِ لَیَأْکُلُونَ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَ الَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّهَ وَ لا یُنْفِقُونَها فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِیمٍ.

[۱۵۹] توبه/سوره۹، آیه۳۴.

ای کسانی که ایمان آورده‌اید بسیاری از علما (ی اهل کتاب) و راهبان، اموال مردم را به باطل می‌خورند و (آنان را) از راه خدا باز می‌دارند، و آنها را که طلا و نقره را گنجینه (و ذخیره و پنهان) می‌سازند، و در راه خدا انفاق نمی‌کنند، به مجازات دردناک بشارت ده.»

۲. إِنَّ قارُونَ کانَ مِنْ قَوْمِ مُوسى‌ فَبَغى‌ عَلَیْهِمْ وَ آتَیْناهُ مِنَ الْکُنُوزِ ما إِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَهِ أُولِی الْقُوَّهِ إِذْ قالَ لَهُ قَوْمُهُ لا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْفَرِحِینَ‌ وَ ابْتَغِ فِیما آتاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَهَ وَ لا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیا وَ أَحْسِنْ کَما أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ وَ لا تَبْغِ الْفَسادَ فِی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ‌ فَخَسَفْنا بِهِ وَ بِدارِهِ الْأَرْضَ فَما کانَ لَهُ مِنْ فِئَهٍ یَنْصُرُونَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ ما کانَ مِنَ المُنْتَصِرِینَ.

[۱۶۰] قصص/سوره۲۸، آیه۷۶.

[۱۶۱] قصص/سوره۲۸، آیه۷۷.

[۱۶۲] قصص/سوره۲۸، آیه۸۱.

قارون از قوم موسی بود اما بر آنها ستم کرد، ما آنقدر از گنجها به او داده بودیم که حمل صندوقهای آن برای یک گروه زورمند مشکل بود، به خاطر بیاور هنگامی را که قومش به او گفتند: این همه شادی مغرورانه مکن که خداوند شادی کنندگان مغرور را دوست نمی‌دارد• و در آنچه خدا به تو داده سرای آخرت را جستجو کن، بهره ات را از دنیا منما، و همانگونه که خدا به تو نیکی کرده است نیکی کن و هرگز فساد در زمین منما که خدا مفسدان را دوست ندارد•… • سپس ما، او و خانه اش را در زمین فرو بردیم، و گروهی نداشت که او را در برابر عذاب الهی یاری کنند، و خود نیز نمی‌توانست خویشتن را یاری دهد.»

۳. إِنَّا بَلَوْناهُمْ کَما بَلَوْنا أَصْحابَ الْجَنَّهِ إِذْ أَقْسَمُوا لَیَصْرِمُنَّها مُصْبِحِینَ‌ وَ لا یَسْتَثْنُونَ‌ فَطافَ عَلَیْها طائِفٌ مِنْ رَبِّکَ وَ هُمْ نائِمُونَ‌ فَأَصْبَحَتْ کَالصَّرِیمِ‌ فَتَنادَوْا مُصْبِحِینَ‌ أَنِ اغْدُوا عَلى‌ حَرْثِکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صارِمِینَ‌ فَانْطَلَقُوا وَ هُمْ یَتَخافَتُونَ‌ أَنْ لا یَدْخُلَنَّهَا الْیَوْمَ عَلَیْکُمْ مِسْکِینٌ‌ کَذلِکَ الْعَذابُ وَ لَعَذابُ الْآخِرَهِ أَکْبَرُ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ.

[۱۶۳] قلم/سوره۶۸، آیه۱۷ – ۲۴.

[۱۶۴] قلم/سوره۶۸، آیه۳۳.

ما آنها را آزمودیم همانگونه که صاحبان باغ را آزمایش کردیم، هنگامی که سوگند یاد کردند که میوه‌های باغ را صبحگاهان (دور از انظار مستمندان) بچینند• و هیچ از آن استثنا نکنند• اما عذابی فراگیر (شبانه) بر تمام باغ آنها فرود آمد در حالی که همه در خواب بودند• و آن باغ سرسبز همچون شب سیاه و ظلمانی شد• صبحگاهان یکدیگر را صدا زدند• که به سوی کشتزار و باغ خود حرکت کنید اگر قصد چیدن میوه‌ها را دارید• آنها حرکت کردند در حالی که آهسته با هم می‌گفتند• مواظب باشید امروز حتی یک فقیر وارد بر شما نشود!•…•اینگونه است عذاب خداوند (در دنیا) و عذاب آخرت از آن هم بزرگتر است اگر می‌دانستند.»

طرد سائل

نهى خداوند از رفتار خشونت‌آمیز با نیازمندان سائل و طرد آنان:
وَ أَمَّا السَّائِلَ فَلا تَنْهَرْ.

[۱۶۵] ضحی/سوره۹۳، آیه۱۰.

و سؤال کننده را از خود مران.»

انفاق مستحب

استحباب انفاق، انفاق به دیگران، از مال خویش، جزء مستحبات به شمار میرود.

انفاق در راه خدا

استحباب انفاق به دیگران، از مال خویش:
۱. الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاهَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ‌ أُولئِکَ عَلى‌ هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.

[۱۶۶] بقره/سوره۲، آیه۳.

[۱۶۷] بقره/سوره۲، آیه۵.

(پرهیزکاران) آنها هستند که به غیب (آنچه از حس پوشیده و پنهان است) ایمان می‌آورند، و نماز را بر پا می‌دارند و از تمام نعمتها و مواهبی که به آنها روزی دادهایم انفاق می‌کنند•… • آنان را خداوند هدایت کرده، و آنهارستگارانند.»

۲. یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَیِّباتِ ما کَسَبْتُمْ وَ مِمَّا أَخْرَجْنا لَکُمْ مِنَ‌ …

[۱۶۸] بقره/سوره۲، آیه۲۶۷.

ای کسانی که ایمان آورده اید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت ) به دست آوردهاید، و از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته ایم (از منابع و معادن و درختان و گیاهان)، انفاق کنید! و برای انفاق، به سراغ قسمتهای ناپاک نروید در حالی که خود شما، (به هنگام پذیرش اموال،) حاضر نیستید آنها را بپذیرید، مگر از روی اغماض و کراهت! و بدانید خداوند، بینیاز و شایسته ستایش است.»

[۱۶۹] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۳۲.

[۱۷۰] طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۶۰۳َ.

برخی گفته‌اند: آیه یاد شده مربوط به صدقه مستحبی و برخی دیگر گفته‌اند: آیه شامل انفاق واجب و مستحبی می‌شود.

[۱۷۱] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۹۱.

۳. وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ نَفَقَهٍ أَوْ نَذَرْتُمْ مِنْ نَذْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُهُ وَ ما لِلظَّالِمِینَ مِنْ أَنْصارٍ.

[۱۷۲] بقره/سوره۲، آیه۲۷۰.

و هر چیز را که انفاق می‌کنید، یا (اموالی را که) نذر کرده اید (در راه خدا انفاق کنید)، خداوند آنها را می‌داند. و ستمگران یاوری ندارند.»

۴. لَیْسَ عَلَیْکَ هُداهُمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَلِأَنْفُسِکُمْ وَ ما تُنْفِقُونَ إِلَّا ابْتِغاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ.

[۱۷۳] بقره/سوره۲، آیه۲۷۲.

هدایت آنها (به طور اجبار،) بر تو نیست، (بنابراین، ترک انفاق به غیر مسلمانان، برای اجبار به اسلام، صحیح نیست،) ولی خداوند، هر که را بخواهد (و شایسته بداند)، هدایت می‌کند. و آنچه را از خوبیها و اموال انفاق می‌کنید، برای خودتان است، (ولی) جز برای رضای خدا، انفاق نکنید! و آنچه از خوبیها انفاق می‌کنید، (پاداش آن) به طور کامل به شما داده می‌شود، و به