دنیای فایل |
یک سایت خوب برای یافتن مطالب مورد نیازتان پاورپوینت حکم اطاعت از موسی (قرآن)
در حال بارگذاری
توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد
پاورپوینت حکم اطاعت از موسی (قرآن) دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است
شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.
لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت حکم اطاعت از موسی (قرآن)،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن پاورپوینت حکم اطاعت از موسی (قرآن) :
حکم اطاعت (قرآن)
آیاتی که در آنها احکام اطاعت بیان شده است عبارتند از:
فهرست مندرجات
۱ – حکم اطاعت از آیین ابراهیم
۱.۱ – اطاعت پیامبر از آیین ابراهیم
۲ – حکم اطاعت از ائمّه
۳ – حکم اطاعت از اسراف‌کنندگان
۴ – حکم اطاعت از اسلام
۵ – حکم اطاعت از اشراف
۶ – حکم اطاعت از اعراض‌کننده حق
۷ – حکم اطاعت از اکثریّت
۸ – حکم اطاعت از انابه‌کنندگان
۹ – حکم اطاعت از انبیا
۹.۱ – حکم اطاعت از انبیای گذشته
۹.۲ – حکم اطاعت جن از انبیاء
۹.۳ – حکم اطاعت پیامبر از انبیاء
۱۰ – حکم اطاعت از اولواالامر
۱۰.۱ – شرط اطاعت از اولواالامر
۱۱ – حکم اطاعت از اهل‌کتاب
۱۱.۱ – حکم اطاعت از هوا و هوس اهل‌کتاب
۱۱.۲ – فلسفه حکم اطاعت از اهل‌کتاب
۱۲ – حکم اطاعت از باطل
۱۳ – حکم اطاعت از بدسیرتان
۱۴ – حکم اطاعت از بهترین سخن
۱۵ – حکم اطاعت از پدر و مادر
۱۵.۱ – حکم اطاعت از والدین در محرمات
۱۵.۲ – حکم اطاعت از والدین در غیرمحرمات
۱۶ – حکم اطاعت از جاهلان
۱۷ – حکم اطاعت از جبّاران
۱۸ – حکم اطاعت از جبرئیل
۱۹ – حکم اطاعت از حق
۲۰ – حکم اطاعت از خدا
۲۰.۱ – حکم اطاعت از خدا بر بنی‌اسرائیل
۲۱ – حکم اطاعت از راه مؤمنان
۲۲ – حکم اطاعت از رهبران گمراه
۲۳ – حکم اطاعت از سالکان راه خدا
۲۴ – حکم اطاعت از سخن‌چینان
۲۵ – حکم اطاعت از سوگندخوران پست
۲۶ – حکم اطاعت از شاعران گمراهگر
۲۷ – حکم اطاعت از حضرت شعیب
۲۸ – حکم اطاعت از شوهر
۲۹ – حکم اطاعت از شیطان
۳۰ – حکم اطاعت از صادقان
۳۱ – حکم اطاعت از حضرت صالح
۳۲ – حکم اطاعت از صراط مستقیم
۳۳ – حکم اطاعت از طاغوت
۳۴ – حکم اطاعت از ظن
۳۵ – حکم اطاعت از عیب‌جویان
۳۶ – حکم اطاعت از حضرت عیسی
۳۷ – حکم اطاعت از غافلان
۳۸ – حکم اطاعت از فرماندهی
۳۹ – حکم اطاعت از قرآن
۴۰ – حکم اطاعت از کافران
۴۱ – حکم اطاعت از گمراهان
۴۲ – حکم اطاعت از گناهکاران
۴۳ – حکم اطاعت از مانعان خیر
۴۴ – حکم اطاعت از مانعان نماز
۴۵ – حکم اطاعت از متجاوزان گناه‌پیشه
۴۶ – حکم اطاعت از حضرت محمّد
۴۷ – حکم اطاعت از مشرکان
۴۸ – حکم اطاعت از مفسدان
۴۹ – حکم اطاعت از مکذّبان
۵۰ – حکم اطاعت از ملائکه
۵۱ – حکم اطاعت از منافقان
۵۲ – حکم اطاعت از حضرت موسی
۵۳ – حکم اطاعت از ناسپاس
۵۴ – حکم اطاعت از نصارا
۵۵ – حکم اطاعت از حضرت نوح
۵۶ – حکم اطاعت از نیاکان
۵۷ – حکم اطاعت از وحی
۵۸ – حکم اطاعت از حضرت هارون
۵۹ – حکم اطاعت از هدایت‌شدگان
۶۰ – حکم اطاعت از هواپرستان
۶۱ – حکم اطاعت از هوای نفس
۶۲ – حکم اطاعت از حضرت هود
۶۳ – حکم اطاعت از حضرت یعقوب
۶۴ – حکم اطاعت از یهود
۶۵ – پانویس
۶۶ – منبع
حکم اطاعت از آیین ابراهیم
وجوب اطاعت از دین ابراهیم علیه‌السلام:
۱. «وَ مَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّهِ إِبْراهِیمَ إِلَّا مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ …؛
[۱] بقره/سوره۲، آیه۱۳۰.
چه کسی جز افراد سفیه و نادان از آئین ابراهیم (با آن پاکی و درخشندگی) رویگردان خواهد شد؟….»
[۲] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۴۶۰.
[۳] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱، ص۴۵۲.
۲. «قُلْ صَدَقَ اللَّهُ فَاتَّبِعُوا مِلَّهَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً …؛
[۴] آل عمران/سوره۳، آیه۹۵.
بگو خدا راست گفته (و اینها در آئین پاک ابراهیم نبوده) بنابراین از آئین ابراهیم پیروی کنید ….»
[۵] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۱۸.
[۶] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۳، ص۵۳۵.
۳. «ثُمَّ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّهَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً …؛
[۷] نحل/سوره۱۶، آیه۱۲۳.
سپس به تو وحی فرستادیم که از آئین ابراهیم، که خالی از هر گونه انحراف بود …پیروی کن.»
[۸] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ص۵۳۰.
[۹] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۱، ص۴۵۰.
اطاعت پیامبر از آیین ابراهیم
پیروى از آیین ابراهیم علیه‌السلام امرى واجب بر پیامبر صلى‌الله‌علیه‌وآله:
«ثُمَّ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّهَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً …؛
[۱۰] نحل/سوره۱۶، آیه۱۲۳.
سپس به تو وحی فرستادیم که از آئین ابراهیم، که خالی از هر گونه انحراف بود …پیروی کن.»
حکم اطاعت از ائمّه
لزوم پیروى از امامان معصوم علیهم السلام:
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِی شَیْ‌ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِیلًا؛
[۱۱] نساء/سوره۴، آیه۵۹.
اى کسانى که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولوا الأمر (اوصیاى پیامبر) را! و هرگاه در چیزى نزاع داشتید، آن را به خدا و پیامبر باز گردانید (و از آنها داورى بطلبید) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید! این (کار) براى شما بهتر، و عاقبت و پایانش نیکوتر است.»
[۱۲] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۴۸۱.
[۱۳] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۴، ص۶۱۶.
بنا بر روایتى از امام باقر و امام صادق علیهماالسلام مراد از «اولواالامر» ائمّه (و امامان) از آل محمّد صلى‌الله‌علیه‌وآله هستند که خداوند اطاعت آنان را به طور مطلق واجب نموده است.
[۱۴] طوسی، محمد بن حسن، التّبیان فی تفسیر القرآن، ج ۳، ص ۲۳۶.
وهمچنین امام باقر علیه‌السلام فرموده است: اولوا الامر، امامان از نسل علی علیه‌السلام و فاطمه علیهاالسلام اند.
[۱۵] عروسیحویزی، عبدعلی بن جمعه، نورالثقلین، ج۱، ص۵۰۴ ۵۰۸.
حکم اطاعت از اسراف‌کنندگان
حرمت اطاعت از اسراف کنندگان:
«وَ لا تُطِیعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِینَ؛
[۱۶] شعراء/سوره۲۶، آیه۱۵۱.
و اطاعت فرمان مسرفان نکنید.»
حکم اطاعت از اسلام
پیامبر صلى‌الله‌علیه‌وآله موظّف به پیروى از شریعت اسلام:
«ثُمَّ جَعَلْناکَ عَلى شَرِیعَهٍ مِنَ الْأَمْرِ فَاتَّبِعْها وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ؛
[۱۷] جاثیه/سوره۴۵، آیه۱۸.
سپس تو را بر شریعت و آئین حقی قرار دادیم از آن پیروی کن و از هوسهای سرکش کسانی که آگاهی ندارند پیروی مکن!»
[۱۸] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۲۵۳-۲۵۴.
[۱۹] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۲۵۳.
حکم اطاعت از اشراف
اطاعت از اشراف ثروتمند کافر، مورد نهى و نکوهش خداوند:
«وَ اصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداهِ وَ الْعَشِیِّ یُرِیدُونَ وَجْهَهُ وَ لا تَعْدُ عَیْناکَ عَنْهُمْ تُرِیدُ زِینَهَ الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِکْرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ کانَ أَمْرُهُ فُرُطاً؛
[۲۰] کهف/سوره۱۸، آیه۲۸.
با کسانی باش که پروردگار خود را صبح و عصر می‌خوانند، و تنها ذات او را می‌طلبند، هرگز چشمهای خود را، بخاطر زینتهای دنیا، از آنها برمگیر، و از کسانی که قلبشان را از یاد خود غافل ساختیم اطاعت مکن، همانها که پیروی هوای نفس کردند، و کارهایشان افراطی است.»
[۲۱] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۲، ص۴۱۴.
[۲۲] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ص۴۱۷.
حکم اطاعت از اعراض‌کننده حق
حرمت اطاعت از اعراض کنندگان از حق:
«أَ رَأَیْتَ إِنْ کَذَّبَ وَ تَوَلَّى کَلَّا لا تُطِعْهُ …؛
[۲۳] علق/سوره۹۶، آیه۱۳.
[۲۴] علق/سوره۹۶، آیه۱۹.
به من خبر ده اگر (این طغیانگر) تکذیب حق کند و به آن پشت نماید (چه سرنوشت دردناکی خواهد داشت ؟). چنان نیست که او می‌پندارد، هرگز او را اطاعت مکن ….»
حکم اطاعت از اکثریّت
اطاعت از اکثریّت ناآگاه، مورد نهى خداوند:
«وَ إِنْ تُطِعْ أَکْثَرَ مَنْ فِی الْأَرْضِ یُضِلُّوکَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلَّا یَخْرُصُونَ؛
[۲۵] انعام/سوره۶، آیه۱۱۶.
و اگر اکثر کسانی را که در روی زمین هستند اطاعت کنی تو را از راه خدا گمراه می‌کنند، آنها تنها از گمان پیروی می‌کنند و از تخمین و حدس (واهی).»
[۲۶] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۵، ص۴۱۴.
[۲۷] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۷، ص۴۵۵.
حکم اطاعت از انابه‌کنندگان
مطلوبیّت اطاعت و پیروى از انابه کنندگان پروردگار:
«… وَ اتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنابَ إِلَیَ …؛
[۲۸] لقمان/سوره۳۱، آیه۱۵.
… و پیروی از راه کسانی بنما که به سوی من آمده اند….»
حکم اطاعت از انبیا
لزوم اطاعت از انبیا و پیامبران الهى:
۱. «آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ کُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَ مَلائِکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا …؛
[۲۹] بقره/سوره۲، آیه۲۸۵.
پیامبر، به آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده، ایمان آورده است. (و او، به تمام سخنان خود، کاملا مؤمن می‌باشد). و همه مؤمنان (نیز)، به خدا و فرشتگان او و کتابها و فرستادگانش، ایمان آورده‌اند، (و می‌گویند: ) ما در میان هیچ یک از پیامبران او، فرق نمی‌گذاریم (و به همه ایمان داریم). و (مؤمنان) گفتند: ما شنیدیم و اطاعت کردیم ….»
[۳۰] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۶۷۹.
[۳۱] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۹۸.
۲. «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِیُطاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ …؛
[۳۲] نساء/سوره۴، آیه۶۴.
ما هیچ پیامبری را نفرستادیم، مگر به این منظور که به فرمان خدا ، از وی اطاعت شود…»
۳. «لَقَدْ أَخَذْنا مِیثاقَ بَنِی إِسْرائِیلَ وَ أَرْسَلْنا إِلَیْهِمْ رُسُلًا کُلَّما جاءَهُمْ رَسُولٌ بِما لا تَهْوى أَنْفُسُهُمْ فَرِیقاً کَذَّبُوا وَ فَرِیقاً یَقْتُلُونَ؛
[۳۳] مائده/سوره۵، آیه۷۰.
ما از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم و رسولانی به سوی آنها فرستادیم (ولی) هر زمان پیامبری بر خلاف هوسها و تمایلات آنها می‌آمد عده ای را تکذیب می‌کردند و جمعی را می‌کشتند.»
۴. «یَوْمَ یَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَیَقُولُ ما ذا أُجِبْتُمْ قالُوا لا عِلْمَ لَنا إِنَّکَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُیُوبِ؛
[۳۴] مائده/سوره۵، آیه۱۰۹.
از آن روز بترسید که خداوند پیامبران را جمع می‌کند و به آنها میگوید مردم در برابر دعوت شما چه پاسخی دادند؟ می‌گویند ما چیزی نمی‌دانیم تو خود از تمام پنهانیها آگاهی.»
۵. «أُولئِکَ الَّذِینَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرى لِلْعالَمِینَ یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَ لَمْ یَأْتِکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیاتِی وَ یُنْذِرُونَکُمْ لِقاءَ یَوْمِکُمْ هذا قالُوا شَهِدْنا عَلى أَنْفُسِنا وَ غَرَّتْهُمُ الْحَیاهُ الدُّنْیا وَ شَهِدُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کانُوا کافِرِینَ؛
[۳۵] انعام/سوره۶، آیه۹۰.
[۳۶] انعام/سوره۶، آیه۱۳۰.
آنها کسانی هستند که خداوند هدایتشان کرده پس به هدایت آنان اقتدا کن (و) بگو در برابر این ( رسالت و تبلیغ) پاداشی از شما نمی‌طلبم، این رسالت چیزی جز یک یادآوری برای جهانیان نیست (و آگاه ساختن و بیدار کردن وظیفه من است و در برابر انجام وظیفه مزد معنی ندارد) (در آن روز به آنها میگوید) ای جمعیت جن و انس آیا رسولانی از شما به سوی شما نیامدند که آیات مرا برایتان بازگو می‌کردند و از ملاقات چنین روزی شما را بیم می‌دادند، آنها می‌گویند گواهی میدهیم بر ضد خودمان (آری ما بد کردیم) و زندگی (پر زرق و برق) دنیا آنها را فریب داد، و بر زیان خود گواهی می‌دهند که کافر بودند.»
۶. «وَ تِلْکَ عادٌ جَحَدُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ وَ عَصَوْا رُسُلَهُ وَ اتَّبَعُوا أَمْرَ کُلِّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ؛
[۳۷] هود/سوره۱۱، آیه۵۹.
و این قوم عاد بود که آیات پروردگارشان را انکار کردند و رسولان او را معصیت نمودند و از فرمان هر ستمگر دشمن حق پیروی کردند.»
۷. «وَ أَنْذِرِ النَّاسَ یَوْمَ یَأْتِیهِمُ الْعَذابُ فَیَقُولُ الَّذِینَ ظَلَمُوا رَبَّنا أَخِّرْنا إِلى أَجَلٍ قَرِیبٍ نُجِبْ دَعْوَتَکَ وَ نَتَّبِعِ الرُّسُلَ …؛
[۳۸] ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۴.
و مردم را از روزی که عذاب الهی به سراغشان می‌آید بترسان، آن روز که ظالمان می‌گویند پروردگارا مدت کوتاهی ما را مهلت ده، تا دعوت تو را بپذیریم، و از پیامبران پیروی کنیم….»
۸. «وَ لَوْ أَنَّا أَهْلَکْناهُمْ بِعَذابٍ مِنْ قَبْلِهِ لَقالُوا رَبَّنا لَوْ لا أَرْسَلْتَ إِلَیْنا رَسُولًا فَنَتَّبِعَ آیاتِکَ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزى؛
[۳۹] طه/سوره۲۰، آیه۱۳۴.
و اگر ما آنها را قبل از آن (قبل از نزول قرآن ) با عذابی هلاک میکردیم (در قیامت) میگفتند پروردگارا چرا برای ما پیامبری نفرستادی تا از آیات تو پیروی کنیم پیش از آنکه ذلیل و رسوا شویم.»
۹. «یا أَیُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّیِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً إِنِّی بِما تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ وَ إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّهً واحِدَهً وَ أَنَا رَبُّکُمْ فَاتَّقُونِ؛
[۴۰] مؤمنون/سوره۲۳، آیه۵۱.
[۴۱] مؤمنون/سوره۲۳، آیه۵۲.
ای پیامبران از غذاهای پاکیزه بخورید و عمل صالح انجام دهید که من به آنچه انجام می‌دهید آگاهم• همه شما امت واحدی هستید و من پروردگار شمایم از مخالفت فرمان من بپرهیزید.»
۱۰. «وَ یَوْمَ یُنادِیهِمْ فَیَقُولُ ما ذا أَجَبْتُمُ الْمُرْسَلِینَ؛
[۴۲] قصص/سوره۲۸، آیه۶۵.
به خاطر بیاورید روزی را که خداوند آنها را ندا می‌دهد و میگوید: به پیامبران چه پاسخی گفتید؟»
۱۱. «یَوْمَ تُقَلَّبُ وُجُوهُهُمْ فِی النَّارِ یَقُولُونَ یا لَیْتَنا أَطَعْنَا اللَّهَ وَ أَطَعْنَا الرَّسُولَا؛
[۴۳] احزاب/سوره۳۳، آیه۶۶.
در آن روز که صورتهای آنها در آتش ( دوزخ ) دگرگون خواهد شد (از کار خود پشیمان می‌شوند و) می‌گویند‌ای کاش خدا و پیامبر را اطاعت کرده بودیم.»
۱۲. «وَ جاءَ مِنْ أَقْصَا الْمَدِینَهِ رَجُلٌ یَسْعى قالَ یا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِینَ اتَّبِعُوا مَنْ لا یَسْئَلُکُمْ أَجْراً وَ هُمْ مُهْتَدُونَ؛
[۴۴] یس/سوره۳۶، آیه۲۰.
[۴۵] یس/سوره۳۶، آیه۲۱.
مردی (با ایمان) از نقطه دور دست شهر با شتاب فرا رسید، گفت: ای قوم من! از فرستادگان خدا پیروی کنید. از کسانی پیروی کنید که از شما اجری نمی‌خواهند و خود هدایت یافته‌اند.»
حکم اطاعت از انبیای گذشته
وجوب اطاعت و اقتدا به انبیاى گذشته، فرمان خدا به پیامبر اسلام صلى‌الله‌علیه‌وآله:
«أُولئِکَ الَّذِینَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرى لِلْعالَمِینَ؛
[۴۶] انعام/سوره۶، آیه۹۰.
آنها کسانی هستند که خداوند هدایتشان کرده پس به هدایت آنان اقتدا کن (و) بگو در برابر این (رسالت و تبلیغ ) پاداشی از شما نمی‌طلبم، این رسالت چیزی جز یک یادآوری برای جهانیان نیست (و آگاه ساختن و بیدار کردن وظیفه من است و در برابر انجام وظیفه مزد معنی ندارد)»
حکم اطاعت جن از انبیاء
مشترک بودن جنّ و انس، در لزوم اطاعت و پیروى از رسولان الهى:
«یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَ لَمْ یَأْتِکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیاتِی وَ یُنْذِرُونَکُمْ لِقاءَ یَوْمِکُمْ هذا قالُوا شَهِدْنا عَلى أَنْفُسِنا وَ غَرَّتْهُمُ الْحَیاهُ الدُّنْیا وَ شَهِدُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کانُوا کافِرِینَ؛
[۴۷] انعام/سوره۶، آیه۱۳۰.
(در آن روز به آنها میگوید) ای جمعیت جن و انس آیا رسولانی از شما به سوی شما نیامدند که آیات مرا برایتان بازگو می‌کردند و از ملاقات چنین روزی شما را بیم می‌دادند، آنها می‌گویند گواهی میدهیم بر ضد خودمان (آری ما بد کردیم) و زندگی (پر زرق و برق) دنیا آنها را فریب داد، و بر زیان خود گواهی می‌دهند که کافر بودند.»
[۴۸] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۷، ص۴۸۷.
[۴۹] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۵، ص۴۴۳.
حکم اطاعت پیامبر از انبیاء
وجوب اقتداى پیامبر صلى‌الله‌علیه‌وآله به هدایت انبیاى پیشین:
«أُولئِکَ الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ وَ الْحُکْمَ وَ النُّبُوَّهَ فَإِنْ یَکْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَکَّلْنا بِها قَوْماً لَیْسُوا بِها بِکافِرِینَ أُولئِکَ الَّذِینَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ …؛
[۵۰] انعام/سوره۶، آیه۸۹.
[۵۱] انعام/سوره۶، آیه۹۰.
آنها کسانی هستند که کتاب و حکم و نبوت به آنان دادیم و اگر نسبت به آن کفر ورزند (مهم نیست زیرا) کسانی را نگاهبان آن ساخته‌ایم که نسبت به آن کافر نیستند•آنها کسانی هستند که خداوند هدایتشان کرده پس به هدایت آنان اقتدا کن (و) بگو در برابر این (رسالت و تبلیغ) پاداشی از شما نمی‌طلبم. این رسالت چیزی جز یک یادآوری برای جهانیان نیست (و آگاه ساختن و بیدار کردن وظیفه من است و در برابر انجام وظیفه مزد معنی ندارد)»
[۵۲] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۷، ص۳۴۷.
[۵۳] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۵، ص۳۳۳.
حکم اطاعت از اولواالامر
وجوب اطاعت همه جانبه مؤمنان، از اوامر اولواالامر:
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ …؛
[۵۴] نساء/سوره۴، آیه۵۹.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید پیامبر خدا و صاحبان امر را….»
شرط اطاعت از اولواالامر
مشروط بودن اطاعت از اولواالامر به عملکرد آنان، در چارچوب اصول مشخّص شده از جانب خدا و رسول صلى‌الله‌علیه‌وآله:
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِی شَیْ‌ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ …؛
[۵۵] نساء/سوره۴، آیه۵۹.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید پیامبر خدا و صاحبان امر را، و هر گاه در چیزی نزاع کردید آنرا به خدا و پیامبر ارجاع دهید اگر ایمان به خدا و روز رستاخیز دارید….»
[۵۶] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۴۸۱.
[۵۷] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۴، ص۶۱۶.
حکم اطاعت از اهل‌کتاب
حرمت اطاعت مؤمنان، از اهل‌کتاب:
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تُطِیعُوا فَرِیقاً مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ یَرُدُّوکُمْ بَعْدَ إِیمانِکُمْ کافِرِینَ؛
[۵۸] آل عمران/سوره۳، آیه۱۰۰.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر از گروهی از اهل کتاب (که کارشان نفاق افکنی و شعله ور ساختن آتش کینه و عداوت است) اطاعت کنید شما را پس از ایمان به کفر باز می‌گردانند.»
حکم اطاعت از هوا و هوس اهل‌کتاب
پیروى از هوا و هوس اهل‌کتاب، مورد نهی خداوند:
۱. «وَ أَنِ احْکُمْ بَیْنَهُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ وَ احْذَرْهُمْ أَنْ یَفْتِنُوکَ عَنْ بَعْضِ ما أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْکَ …؛
[۵۹] مائده/سوره۵، آیه۴۹.
و باید در میان آنها (اهل کتاب) طبق آنچه خداوند نازل کرده حکم کنی و از هوسهای آنان پیروی مکن و بر حذر باش که مبادا تو را از بعض احکامی که خدا بر تو نازل کرده منحرف سازند….»
۲. «وَ ما تَفَرَّقُوا إِلَّا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ وَ لَوْ لا کَلِمَهٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّکَ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ وَ إِنَّ الَّذِینَ أُورِثُوا الْکِتابَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَفِی شَکٍّ مِنْهُ مُرِیبٍ؛
[۶۰] شوری/سوره۴۲، آیه۱۴.
آنها پراکنده نشدند مگر بعد از علم و آگاهی، و این تفرقه جوئی بخاطر انحراف از حق بود (و عداوت و حسد) و اگر فرمانی از سوی پروردگارت صادر نشده بود که آنها تا سر آمد معینی زنده و آزاد باشند خداوند در میان آنها داوری می‌کرد و کسانی که بعد از آنها وارثان کتاب شدند از آن در شک و تردیدند، شکی تواءم با بدبینی و سوء ظن.»
۳. «فَلِذلِکَ فَادْعُ وَ اسْتَقِمْ کَما أُمِرْتَ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ وَ قُلْ آمَنْتُ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ کِتابٍ وَ أُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَیْنَکُمُ اللَّهُ رَبُّنا وَ رَبُّکُمْ لَنا أَعْمالُنا وَ لَکُمْ أَعْمالُکُمْ لا حُجَّهَ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمُ اللَّهُ یَجْمَعُ بَیْنَنا وَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ؛
[۶۱] شوری/سوره۴۲، آیه۱۵.
تو نیز آنها را به سوی این آئین واحد الهی دعوت کن، و آنچنان که مامور شده‌ای استقامت نما، و از هوا و هوسهای آنان پیروی مکن، و بگو: به هر کتابی که از سوی خدا نازل شده ایمان آورده‌ام، و مامورم در میان شما عدالت کنم، خداوند پروردگار ما و شما است، نتیجه اعمال ما از آن ما است و نتیجه اعمال شما از آن شما، خصومت شخصی در میان ما نیست، و خداوند ما و شما را در یکجا جمع می‌کند، و بازگشت همه به سوی او است.»
فلسفه حکم اطاعت از اهل‌کتاب
اطاعت از اهل‌کتاب، امرى حرام و موجب کفر و شرک:
۱. «قُلْ یا أَهْلَ الْکِتابِ تَعالَوْا إِلى کَلِمَهٍ سَواءٍ بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمْ … وَ لا یَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ …؛
[۶۲] آل عمران/سوره۳، آیه۶۴.
بگو: ای اهل کتاب! بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است، که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزی را همتای او قرار ندهیم، و بعضی از ما، بعض دیگر را – غیر از خدای یگانه – به خدایی نپذیرد….»
در روایتى امام صادق علیه‌السلام مى‌فرماید: اهل‌کتاب، احبار و راهبان را پرستش نکردند و لکن آنان حلال الهى را حرام و حرام الهى را حلال دانستند و آنان اطاعت نمودند و همین است مقصود از اتّخاذ احبار و راهبان به عنوان ارباب براى خویش.
[۶۳] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۷۶۷.
۲. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تُطِیعُوا فَرِیقاً مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ یَرُدُّوکُمْ بَعْدَ إِیمانِکُمْ کافِرِینَ؛
[۶۴] آل عمران/سوره۳، آیه۱۰۰.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر از گروهی از اهل کتاب (که کارشان نفاق افکنی و شعله ور ساختن آتش کینه و عداوت است) اطاعت کنید شما را پس از ایمان به کفر باز می‌گردانند.»
۳. «اتَّخَذُوا أَحْبارَهُمْ وَ رُهْبانَهُمْ أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ الْمَسِیحَ ابْنَ مَرْیَمَ وَ ما أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا إِلهاً واحِداً لا إِلهَ إِلَّا هُوَ سُبْحانَهُ عَمَّا یُشْرِکُونَ؛
[۶۵] توبه/سوره۹، آیه۳۱.
(آنها) دانشمندان و راهبان (تارکان دنیا) را معبودهائی در برابر خدا قرار دادند و (همچنین) مسیح فرزند مریم را، در حالی که جز به عبادت معبود واحدی که هیچ معبودی جز او نیست دستور نداشتند، پاک و منزه است از آنچه شریک وی قرار می‌دهند.»
حکم اطاعت از باطل
حرمت پیروى از راههاى باطل:
«وَ أَنَّ هذا صِراطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ …؛
[۶۶] انعام/سوره۶، آیه۱۵۳.
و اینکه این راه مستقیم من است از آن پیروی کنید و از راههای مختلف (و انحرافی) پیروی نکنید که شما را از راه حق دور می‌سازد….»
حکم اطاعت از بدسیرتان
نهى خداوند، از اطاعت انسانهاى بداخلاق و بدسیرت:
«وَ لا تُطِعْ کُلَّ حَلَّافٍ مَهِینٍ عُتُلٍّ بَعْدَ ذلِکَ زَنِیمٍ؛
[۶۷] قلم/سوره۶۸، آیه۱۰.
[۶۸] قلم/سوره۶۸، آیه۱۳.
و اطاعت از کسی که بسیار سوگند یاد می‌کند و پست است مکن. علاوه بر اینها کینه توز و پرخور و خشن و بدنام است.»
حکم اطاعت از بهترین سخن
گوش‌سپارى به سخنان و پیروى از بهترین آنها، مطلوب و مورد توصیه خداوند:
«… فَبَشِّرْ عِبادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِکَ الَّذِینَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ أُولئِکَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ؛
[۶۹] زمر/سوره۳۹، آیه۱۷.
[۷۰] زمر/سوره۳۹، آیه۱۸.
کسانی که از عبادت طاغوت اجتناب کردند و به سوی خداوند بازگشتند بشارت از آن آنها است، بنابراین بندگان مرا بشارت ده. کسانی که سخنان را می‌شنوند و از نیکوترین آنها پیروی می‌کنند، آنها کسانی هستند که خدا هدایتشان کرده، و آنها خردمندانند. »
حکم اطاعت از پدر و مادر
حکم اطاعت از فرامین والدین با توجه به آیات قرآن عبارتند از:
حکم اطاعت از والدین در محرمات
عدم جواز اطاعت از پدر، در صورت مخالفت با فرمان خداوند:
۱. «وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حُسْناً وَ إِنْ جاهَداکَ لِتُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما …؛
[۷۱] عنکبوت/سوره۲۹، آیه۸.
ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند، و اگر آنها تلاش کنند که برای من شریکی قائل شوی که به آن علم نداری، از آنها اطاعت مکن….»
[۷۲] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۶، ص۱۵۳.
[۷۳] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۶، ص۲۱۵.
۲. «وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلى وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فِی عامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لِی وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ وَ إِنْ جاهَداکَ عَلى أَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً …؛
[۷۴] لقمان/سوره۳۱، آیه۱۴.
[۷۵] لقمان/سوره۳۱، آیه۱۵.
و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم، مادرش او را با زحمت روی زحمت حمل کرد، (و به هنگام بارداری هر روز رنج و ناراحتی تازه‌ای را متحمل می‌شد) و دوران شیرخوارگی او در دو سال پایان می‌یابد (آری به او توصیه کردم) که شکر برای من و برای پدر و مادرت بجا آور که بازگشت همه شما به سوی من است•و هرگاه آنها تلاش کنند که موجودی را شریک من قرار دهی که از آن آگاهی نداری (بلکه می‌دانی باطل است) از آنها اطاعت مکن، ولی با آنها در دنیا به طرز شایسته‌ای رفتار کن….»
حکم اطاعت از والدین در غیرمحرمات
وجوب اطاعت و پیروى از فرامین پدر و مادر، در غیر محرّمات:
۱. «وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حُسْناً وَ إِنْ جاهَداکَ لِتُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما …؛
[۷۶] عنکبوت/سوره۲۹، آیه۸.
ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند، و اگر آنها تلاش کنند که برای من شریکی قائل شوی که به آن علم نداری، از آنها اطاعت مکن….»
۲. «وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلى وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فِی عامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لِی وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ وَ إِنْ جاهَداکَ عَلى أَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً …؛
[۷۷] لقمان/سوره۳۱، آیه۱۴.
[۷۸] لقمان/سوره۳۱، آیه۱۵.
و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم، مادرش او را با زحمت روی زحمت حمل کرد، (و به هنگام بارداری هر روز رنج و ناراحتی تازه‌ای را متحمل می‌شد) و دوران شیرخوارگی او در دو سال پایان می‌یابد (آری به او توصیه کردم) که شکر برای من و برای پدر و مادرت بجا آور که بازگشت همه شما به سوی من است•و هرگاه آنها تلاش کنند که موجودی را شریک من قرار دهی که از آن آگاهی نداری (بلکه می‌دانی باطل است) از آنها اطاعت مکن، ولی با آنها در دنیا به طرز شایسته‌ای رفتار کن….»
[۷۹] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۶، ص۳۲۲.
[۸۰] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۳۹.
حکم اطاعت از جاهلان
حرمت اطاعت از جاهلان:
۱. «وَ إِذا قِیلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلى ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَى الرَّسُولِ قالُوا حَسْبُنا ما وَجَدْنا عَلَیْهِ آباءَنا أَ وَ لَوْ کانَ آباؤُهُمْ لا یَعْلَمُونَ شَیْئاً وَ لا یَهْتَدُونَ؛
[۸۱] مائده/سوره۵، آیه۱۰۴.
و هنگامی که به آنها گفته شود، به سوی آنچه خدا نازل کرده و به سوی پیامبر بیائید می‌گویند آنچه را از پدران خود یافته‌ایم ما را بس است!، آیا نه چنین است که پدران آنها چیزی نمی‌دانستند و هدایت نیافته بودند؟!»
۲. «قالَ قَدْ أُجِیبَتْ دَعْوَتُکُما فَاسْتَقِیما وَ لا تَتَّبِعانِّ سَبِیلَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ؛
[۸۲] یونس/سوره۱۰، آیه۸۹.
فرمود: دعای شما پذیرفته شد، استقامت بخرج دهید و از راه (و رسم) کسانی که نمی‌دانند تبعیت نکنید.»
۳. «ثُمَّ جَعَلْناکَ عَلى شَرِیعَهٍ مِنَ الْأَمْرِ فَاتَّبِعْها وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ؛
[۸۳] جاثیه/سوره۴۵، آیه۱۸.
سپس تو را بر شریعت و آئین حقی قرار دادیم از آن پیروی کن و از هوسهای سرکش کسانی که آگاهی ندارند پیروی مکن!»
[۸۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۲۵۳-۲۵۴.
[۸۵] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۲۵۳.
حکم اطاعت از جبّاران
حرمت اطاعت از جبّاران و سرکشان:
«وَ تِلْکَ عادٌ جَحَدُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ وَ عَصَوْا رُسُلَهُ وَ اتَّبَعُوا أَمْرَ کُلِّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ وَ أُتْبِعُوا فِی هذِهِ الدُّنْیا لَعْنَهً وَ یَوْمَ الْقِیامَهِ أَلا إِنَّ عاداً کَفَرُوا رَبَّهُمْ أَلا بُعْداً لِعادٍ قَوْمِ هُودٍ؛
[۸۶] هود/سوره۱۱، آیه۵۹.
[۸۷] هود/سوره۱۱، آیه۶۰.
و این قوم عاد بود که آیات پروردگارشان را انکار کردند و رسولان او را معصیت نمودند و از فرمان هر ستمگر دشمن حق پیروی کردند. بدنبال آنها در این جهان لعنت (و نام ننگین) ماند و در قیامت (گفته میشود) بدانید عاد نسبت به پروردگارشان کفر ورزیدند، دور باد عاد، قوم هود، (از رحمت خدا و خیر و سعادت).»
حکم اطاعت از جبرئیل
پیامبر صلى‌الله‌علیه‌وآله مأمور پیروى از جبرئیل، در قرائت قرآن:
«فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ؛
[۸۸] قیامت/سوره۷۵، آیه۱۸.
و هنگامی که ما آن را خواندیم از آن پیروی کن.»
مقصود از «قرآنه» قرائت و منظور از «قرأناه» قرائت جبرئیل به امر الهى است.
[۸۹] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۶۰۰.
حکم اطاعت از حق
لزوم پیروى از حق مطلوب:
«وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ کَفَّرَ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ بالَهُمْ ذلِکَ بِأَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا اتَّبَعُوا الْباطِلَ وَ أَنَّ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّبَعُوا الْحَقَّ مِنْ رَبِّهِمْ …؛
[۹۰] محمّد/سوره۴۷، آیه۲.
[۹۱] محمّد/سوره۴۷، آیه۳.
و کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند به آنچه بر محمد صلى‌الله‌علیه‌وآله نازل شده، و همه حق است و از سوی پروردگار، نیز ایمان آوردند خداوند گناهانشان را می‌بخشد و کارشان را اصلاح می‌کند. این به خاطر آن است که کافران از باطل پیروی کردند و مؤ منان از حقی که از سوی پروردگارشان بود….»
حکم اطاعت از خدا
وجوب اطاعت از فرمانهاى خدا:
۱. «وَ إِذْ أَخَذْنا مِیثاقَکُمْ وَ رَفَعْنا فَوْقَکُمُ الطُّورَ خُذُوا ما آتَیْناکُمْ بِقُوَّهٍ وَ اسْمَعُوا قالُوا سَمِعْنا وَ عَصَیْنا وَ أُشْرِبُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَما یَأْمُرُکُمْ بِهِ إِیمانُکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ؛
[۹۲] بقره/سوره۲، آیه۹۳.
(و نیز) از شما پیمان گرفتیم، و کوه طور را بالای سر شما برافراشتیم (و به شما گفتیم) این دستوراتی را که به شما داده‌ایم محکم بگیرید و درست بشنوید، شما گفتید شنیدیم و مخالفت کردیم! و دلهای آنها با محبت گوساله بر اثر کفر آبیاری شد، بگو چه فرمان بدی ایمان شما به شما می‌دهد اگر ایمان دارید!»
۲. «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی …؛
[۹۳] بقره/سوره۲، آیه۱۸۶.
و هنگامی که بندگان من از تو درباره من سؤال کنند بگو) من نزدیکم! دعای دعا کننده را به هنگامی که مرا می‌خواند پاسخ می‌گویم، پس آنها باید دعوت مرا بپذیرند….»
۳. «… وَ قُومُوا لِلَّهِ قانِتِینَ؛
[۹۴] بقره/سوره۲، آیه۲۳۸.
…و از روی خضوع و اطاعت، برای خدا بپاخیزید.»
۴. «قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ …؛
[۹۵] آل عمران/سوره۳، آیه۳۲.
بگو: از خدا اطاعت کنید….»
۵.«وَ أَطِیعُوا اللَّهَ …؛
[۹۶] آل عمران/سوره۳، آیه۱۳۲.
[۹۷] انفال/سوره۸، آیه۴۶.
[۹۸] مجادله/سوره۵۸، آیه۱۳.
و از خدا اطاعت کنید…»
۶. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ … فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِی شَیْ‌ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ … إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ …؛
[۹۹] نساء/سوره۴، آیه۵۹.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را …و هر گاه در چیزی نزاع کردید آنرا به خدا …ارجاع دهید اگر ایمان به خدا و روز رستاخیز دارید….»
۷. «وَ أَطِیعُوا اللَّهَ … ذلِکَ أَدْنى أَنْ یَأْتُوا بِالشَّهادَهِ عَلى وَجْهِها أَوْ یَخافُوا أَنْ تُرَدَّ أَیْمانٌ بَعْدَ أَیْمانِهِمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اسْمَعُوا …؛
[۱۰۰] مائده/سوره۵، آیه۹۲.
[۱۰۱] مائده/سوره۵، آیه۱۰۸.
و اطاعت خدا کنید… این کار بیشتر سبب میشود که به حق گواهی دهند (و از خدا بترسند) و یا (از مردم) بترسند که (دروغشان فاش گردد و) سوگندهائی جای سوگندهای آنها را بگیرد، و از (مخالفت) خدا بپرهیزید و گوش فرا دهید ….»
۸.«… وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ؛
[۱۰۲] انفال/سوره۸، آیه۱.
…و اطاعت خدا و پیامبرش را کنید اگر ایمان دارید.»
۹. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ … یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ …؛
[۱۰۳] انفال/سوره۸، آیه۲۰.
[۱۰۴] انفال/سوره۸، آیه۲۴.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید اطاعت خدا را کنید …ای کسانی که ایمان آورده‌اید دعوت خدا …را اجابت کنید ….»
۱۰. «قُلْ هَلْ مِنْ شُرَکائِکُمْ مَنْ یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ قُلِ اللَّهُ یَهْدِی لِلْحَقِّ أَ فَمَنْ یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لا یَهِدِّی إِلَّا أَنْ یُهْدى فَما لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ؛
[۱۰۵] یونس/سوره۱۰، آیه۳۵.
بگو آیا هیچیک از معبودهای شما به سوی حق هدایت می‌کند؟ – بگو تنها خدا به حق هدایت می‌کند آیا کسی که هدایت به حق می‌کند برای پیروی شایسته تر است یا آن کس که خود هدایت نمی‌شود مگر هدایتش کنند، شما را چه میشود؟ چگونه داوری می‌کنید؟»
۱۱. «لِلَّذِینَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمُ الْحُسْنى وَ الَّذِینَ لَمْ یَسْتَجِیبُوا لَهُ لَوْ أَنَّ لَهُمْ ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً وَ مِثْلَهُ مَعَهُ لَافْتَدَوْا بِهِ أُولئِکَ لَهُمْ سُوءُ الْحِسابِ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمِهادُ؛
[۱۰۶] رعد/سوره۱۳، آیه۱۸.
برای آنها که اجابت دعوت پروردگارشان را کردند (سرانجام و پاداش و) نتیجه نیک است، و آنها که اجابت دعوت او را نکردند (آنچنان در وحشت عذاب الهی فرو میروند که) اگر تمام آنچه روی زمین است، و همانندش، از آن آنها باشد همگی را برای رهائی از عذاب می‌دهند (ولی از آنها پذیرفته نخواهد شد) برای آنها حساب بدی است و جایگاهشان جهنم و چه بد جایگاهی است!»
۱۲. «وَ لِکُلِّ أُمَّهٍ جَعَلْنا مَنْسَکاً لِیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَهِ الْأَنْعامِ فَإِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِینَ؛
[۱۰۷] حج/سوره۲۲، آیه۳۴.
برای هر امتی قربانگاهی قرار دادیم تا نام خدا را (به هنگام قربانی ) بر چهار پایانی که به آنها روزی داده‌ایم ببرند، و خدای شما معبود واحدی است در برابر فرمان او تسلیم شوید و بشارت ده متواضعان و تسلیم شوندگان را.»
۱۳.«إِنَّما کانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِینَ إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُمْ أَنْ یَقُولُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا … قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ …؛
[۱۰۸] نور/سوره۲۴، آیه۵۱.
[۱۰۹] نور/سوره۲۴، آیه۵۴.
مؤمنان هنگامی که به سوی خدا و رسولش دعوت شوند تا میان آنان داوری کند سخنشان تنها این است که می‌گویند شنیدیم و اطاعت کردیم بگو اطاعت خدا را کنید….»
۱۴.«اسْتَجِیبُوا لِرَبِّکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ یَوْمٌ لا مَرَدَّ لَهُ مِنَ اللَّهِ ما لَکُمْ مِنْ مَلْجَإٍ یَوْمَئِذٍ وَ ما لَکُمْ مِنْ نَکِیرٍ؛
[۱۱۰] شوری/سوره۴۲، آیه۴۷.
اجابت کنید دعوت پروردگار خود را پیش از آنکه روزی فرا رسد که دیگر بازگشتی برای آن در برابر اراده خدا نیست، و در آن روز نه پناهگاهی دارید و نه مدافعی.»
۱۵. «… وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقِیمٌ؛
[۱۱۱] زخرف/سوره۴۳، آیه۶۱.
…و از من پیروی کنید که این راه مستقیم است.»
۱۶. «ثُمَّ جَعَلْناکَ عَلى شَرِیعَهٍ مِنَ الْأَمْرِ فَاتَّبِعْها …؛
[۱۱۲] جاثیه/سوره۴۵، آیه۱۸.
سپس تو را بر شریعت و آئین حقی قرار دادیم از آن پیروی کن و از هوسهای سرکش کسانی که آگاهی ندارند پیروی مکن!»
[۱۱۳] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۲۵۳.
[۱۱۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۲۵۴.
۱۷. «طاعَهٌ وَ قَوْلٌ مَعْرُوفٌ فَإِذا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَکانَ خَیْراً لَهُمْ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ …؛
[۱۱۵] محمد/سوره۴۷، آیه۲۱.
[۱۱۶] محمد/سوره۴۷، آیه۳۳.
اما اگر آنها اطاعت کنند و سخن سنجیده و شایسته بگویند برای آنها بهتر است، و اگر آنها هنگامی که فرمان جهاد قطعیت پیدا می‌کند به خدا راست گویند (و از در صدق و صفا درآیند) برای آنها بهتر است. ای کسانی که ایمان آورده‌اید اطاعت کنید خدارا ….»
۱۸. «وَ أَطِیعُوا اللَّهَ … فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ اسْمَعُوا وَ أَطِیعُوا …؛
[۱۱۷] تغابن/سوره۶۴، آیه۱۲.
[۱۱۸] تغابن/سوره۶۴، آیه۱۶.
واطاعت خدا را کنید…بنابراین تا آنجا که در توان دارید تقوای الهی پیشه کنید، و گوش دهید و اطاعت نمائید….»
حکم اطاعت از خدا بر بنی‌اسرائیل
وجوب اطاعت و فرمانبرداری خدا و موسى علیه‌السلام بر بنى‌اسرائیل:
«وَ إِذْ أَخَذْنا مِیثاقَکُمْ وَ رَفَعْنا فَوْقَکُمُ الطُّورَ خُذُوا ما آتَیْناکُمْ بِقُوَّهٍ وَ اسْمَعُوا قالُوا سَمِعْنا وَ عَصَیْنا وَ أُشْرِبُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَما یَأْمُرُکُمْ بِهِ إِیمانُکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ؛
[۱۱۹] بقره/سوره۲، آیه۹۳.
(و نیز) از شما پیمان گرفتیم، و کوه طور را بالای سر شما برافراشتیم (و به شما گفتیم) این دستوراتی را که به شما داده‌ایم محکم بگیرید و درست بشنوید، شما گفتید شنیدیم و مخالفت کردیم! و دلهای آنها با محبت گوساله بر اثر کفر آبیاری شد، بگو چه فرمان بدی ایمان شما به شما می‌دهد اگر ایمان دارید!»
حکم اطاعت از راه مؤمنان
لزوم اطاعت و پیروى از راه مؤمنان:
«وَ مَنْ … وَ یَتَّبِعْ غَیْرَ سَبِیلِ الْمُؤْمِنِینَ نُوَلِّهِ ما تَوَلَّى وَ نُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصِیراً؛
[۱۲۰] نساء/سوره۴، آیه۱۱۵.
و هر کس …(راهى) غیر راه مؤمنان در پیش گیرد وى را بدانچه روى خود را بدان سو کرده واگذاریم و به دوزخش کشانیم و چه بازگشتگاه بدى است»
حکم اطاعت از رهبران گمراه
پیروى از رهبران گمراه، امرى حرام و در پى دارنده عذاب آخرتى:
۱. «إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ وَ قالَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنا کَرَّهً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ کَما تَبَرَّؤُا مِنَّا کَذلِکَ یُرِیهِمُ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ حَسَراتٍ عَلَیْهِمْ وَ ما هُمْ بِخارِجِینَ مِنَ النَّارِ؛
[۱۲۱] بقره/سوره۲، آیه۱۶۶.
[۱۲۲] بقره/سوره۲، آیه۱۶۷.
در آن هنگام رهبران (و معبودهای انسانی و شیطانی) از پیروان خود بیزاری می‌جویند و کیفر خدا را مشاهده می‌کنند و دستشان از همه جا کوتاه میشود. و (در این موقع) پیروان می‌گویند کاش بار دیگر ما به دنیا برمیگشتیم تا از این پیشوایان گمراه بیزاری جوئیم آنچنان که آنها (امروز از ما بیزاری جستند (آری) این چنین خداوند اعمال آنها را بصورت حسرت زائی به آنها نشان می‌دهد و هرگز از آتش (دوزخ) خارج نخواهند شد.»
۲. «إِلى فِرْعَوْنَ وَ مَلَائِهِ فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَ ما أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِیدٍ یَقْدُمُ قَوْمَهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَ بِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ وَ أُتْبِعُوا فِی هذِهِ لَعْنَهً وَ یَوْمَ الْقِیامَهِ بِئْسَ الرِّفْدُ الْمَرْفُودُ؛
[۱۲۳] هود/سوره۱۱، آیه۹۷ – ۹۹.
به سوی فرعون و اطرافیانش، اما آنها از فرمان فرعون پیروی کردند در حالی که فرمان فرعون مایه رشد و نجات نبود. او در پیشاپیش قومش روز قیامت خواهد بود و آنها را (بجای چشمه‌های زلال بهشت) وارد آتش می‌کند و چه بد است که آتش آبگاه انسان باشد. آنها در این جهان و روز قیامت از رحمت خدا دور خواهند بود و چه بد عطائی به آنها داده میشود.»
۳. «وَ قالُوا رَبَّنا إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا وَ کُبَراءَنا فَأَضَلُّونَا السَّبِیلَا رَبَّنا آتِهِمْ ضِعْفَیْنِ مِنَ الْعَذابِ وَ الْعَنْهُمْ لَعْناً کَبِیراً؛
[۱۲۴] احزاب/سوره۳۳، آیه۶۷.
[۱۲۵] احزاب/سوره۳۳، آیه۶۸.
و می‌گویند: پروردگارا! ما از رؤسا و بزرگان خود اطاعت کردیم و ما را گمراه ساختند•پروردگارا! آنها را از عذاب، دو چندان ده، و آنها را لعن بزرگی فرما.»
[۱۲۶] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۶، ص۵۲۱.
[۱۲۷] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۴۴۰.
۴. «قالَ نُوحٌ رَبِّ إِنَّهُمْ عَصَوْنِی وَ اتَّبَعُوا مَنْ لَمْ یَزِدْهُ مالُهُ وَ وَلَدُهُ إِلَّا خَساراً وَ قَدْ أَضَلُّوا کَثِیراً وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا ضَلالًا مِمَّا خَطِیئاتِهِمْ أُغْرِقُوا فَأُدْخِلُوا ناراً فَلَمْ یَجِدُوا لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْصاراً؛
[۱۲۸] نوح/سوره۷۱، آیه۲۱.
[۱۲۹] نوح/سوره۷۱، آیه۲۴.
[۱۳۰] نوح/سوره۷۱، آیه۲۵.
نوح (بعد از یأس از هدایت آنها) عرض کرد پروردگارا! آنها نافرمانی من کردند، و از کسانی پیروی نمودند که اموال و فرزندانشان چیزی جز زیانکاری بر آنها نیفزوده و آنها گروه بسیاری را گمراه کردند خداوندا! ظالمان را جز ضلالت میفزا! (آری سر انجام) همگی به خاطر گناهانشان غرق شدند، و در آتش دوزخ وارد گشتند، و جز خدا یاورانی برای خود نیافتند!»
حکم اطاعت از سالکان راه خدا
لزوم پیروى از طریق سالکان راه خدا:
«وَ إِنْ جاهَداکَ عَلى أَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً وَ اتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنابَ إِلَیَّ ثُمَّ إِلَیَ …؛
[۱۳۱] آیه۱۵.
و هرگاه آنها تلاش کنند که موجودی را شریک من قرار دهی که از آن آگاهی نداری (بلکه می‌دانی باطل است) از آنها اطاعت مکن، ولی با آنها در دنیا به طرز شایسته ای رفتار کن، و پیروی از راه کسانی بنما که به سوی من آمده اند، سپس بازگشت همه شما به سوی من است….»
مقصود از «من أناب إلىّ» پیامبر صلى‌الله‌علیه‌وآله و مؤمنان است.
[۱۳۲] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۴۹۵.
حکم اطاعت از سخن‌چینان
حرمت اطاعت از سخن‌چینان:
«وَ لا تُطِعْ … هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِیمٍ؛
[۱۳۳] قلم/سوره۶۸، آیه۱۰.
[۱۳۴] قلم/سوره۶۸، آیه۱۱.
و اطاعت مکن از… کسی که بسیار عیبجو و سخن چین است.»
حکم اطاعت از سوگندخوران پست
حرمت اطاعت از سوگند خوران پست:
«وَ لا تُطِعْ کُلَّ حَلَّافٍ مَهِینٍ؛
[۱۳۵] قلم/سوره۶۸، آیه۱۰.
و اطاعت از کسی که بسیار سوگند یاد می‌کند و پست است مکن»
حکم اطاعت از شاعران گمراهگر
ممنوع بودن پیروى از شاعران گمراه‌کننده و بى‌هدف:
«وَ الشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ أَ لَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِی کُلِّ وادٍ یَهِیمُونَ وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ ما لا یَفْعَلُونَ؛
[۱۳۶] شعراء/سوره۲۶، آیات۲۲۴-۲۲۶.
(پیامبر شاعر نیست) شعرا کسانی هستند که گمراهان از آنان پیروی می‌کنند!آیا نمی‌بینی آنها در هر وادی سر گردانند. و سخنانی می‌گویند که عمل نمی‌کنند!»
حکم اطاعت از حضرت شعیب
وجوب اطاعت قوم شعیب، از آن حضرت:
«إِذْ قالَ لَهُمْ شُعَیْبٌ أَ لا تَتَّقُونَ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُونِ؛
[۱۳۷] شعراء/سوره۲۶، آیه۱۷۷.
[۱۳۸] شعراء/سوره۲۶، آیه۱۷۹.
هنگامی که شعیب به آنها گفت، آیا تقوی پیشه نمی‌کنید؟ تقوی الهی پیشه کنید و مرا اطاعت نمائید.»
[۱۳۹] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۳۳۱.
[۱۴۰] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۵، ص۴۴۰.
حکم اطاعت از شوهر
وجوب اطاعت زن از شوهر، در چارچوب قوانین الهى:
«الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلْغَیْبِ بِما حَفِظَ اللَّهُ وَ اللَّاتِی تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلًا …؛
[۱۴۱] نساء/سوره۴، آیه۳۴.
مردان، سرپرست و خدمتگزار زنانند، بخاطر برتریهایی که (از نظر نظام اجتماع) خداوند برای بعضی نسبت به بعضی دیگر قرار داده است و به خاطر انفاقهایی که از اموالشان (در مورد زنان) می‌کنند، و زنان صالح آنها هستند که متواضعند، و در غیاب ( همسر خود) اسرار و حقوق او را، در مقابل حقوقی که خدا برای آنان قرار داده، می‌کنند. و (اما) آن دسته از زنان را که از طغیان و مخالفتشان بیم دارید، پند و اندرز دهید! و (اگر مؤثر واقع نشد،) در بستر از آنها دوری نمایید! و (اگر آنهم مؤثر نشد و هیچ راهی برای وادار کردن آنها به انجام وظایفشان جز شدت عمل، برای وادار کردن آنها به انجام وظایفشان نبود،) آنها را ترک کنید! و اگر از شما پیروی کردند به آنها تعدی نکنید….»
[۱۴۲] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۴، ص۵۴۳.
[۱۴۳] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۴۱۱.
حکم اطاعت از شیطان
حرمت پیروى از شیطان:
۱. «یا أَیُّهَا النَّاسُ … وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ …؛
[۱۴۴] بقره/سوره۲، آیه۱۶۸.
ای مردم … از گامهای شیطان پیروی نکنید….»
[۱۴۵] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۵۶۹.
[۱۴۶] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱، ص۶۳۳.
۲. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا … وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ …؛
[۱۴۷] بقره/سوره۲، آیه۲۰۸.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! … و از گامهای شیطان، پیروی نکنید….»
۳. «وَ لا تَأْکُلُوا مِمَّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ وَ إِنَّ الشَّیاطِینَ لَیُوحُونَ إِلى أَوْلِیائِهِمْ لِیُجادِلُوکُمْ وَ إِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّکُمْ لَمُشْرِکُونَ؛
[۱۴۸] انعام/سوره۶، آیه۱۲۱.
و از آنچه نام خدا بر آن برده نشده نخورید و این کار گناه است، و شیاطین به دوستان خود مطالبی مخفیانه القا می‌کنند تا با شما به مجادله برخیزند و اگر از آنها اطاعت کنید شما هم مشرک خواهید بود!»
[۱۴۹] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۷، ص۴۵۹.
[۱۵۰] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۵، ص۴۲۲.
۴. «… وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ …؛
[۱۵۱] انعام/سوره۶، آیه۱۴۲.
… و از گامهای شیطان پیروی ننمائید….»
۵. «وَ قالَ الشَّیْطانُ لَمَّا قُضِیَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَکُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُکُمْ فَأَخْلَفْتُکُمْ وَ ما کانَ لِی عَلَیْکُمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی …؛
[۱۵۲] ابراهیم/سوره۱۴، آیه۲۲.
و شیطان هنگامی که کار تمام میشود میگوید خداوند به شما وعده حق داد و من هم به شما وعده ( باطل ) دادم و تخلف کردم، من بر شما تسلطی نداشتم جز اینکه دعوتتان کردم و شما پذیرفتید….»
[۱۵۳] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ص۶۳.
[۱۵۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۰، ص۳۲۶.
۶. «قالَ یا إِبْلِیسُ … إِنَّ عِبادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطانٌ إِلَّا مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْغاوِینَ وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِینَ؛
[۱۵۵] حجر/سوره۱۵، آیه۳۲.
[۱۵۶] حجر/سوره۱۵، آیه۴۲.
[۱۵۷] حجر/سوره۱۵، آیه۴۳.
(خداوند) فرمود ای ابلیس … که بر بندگانم تسلط نخواهی یافت مگر گمراهانی که از تو پیروی می‌کنند و جهنم میعادگاه همه آنها است.»
۷. «یا أَبَتِ لا تَعْبُدِ الشَّیْطانَ …؛
[۱۵۸] مریم/سوره۱۹، آیه۴۴.
ای پدر! شیطان را پرستش مکن…»
[۱۵۹] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۴، ص۷۶.
[۱۶۰] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۷۸.
۸. «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُجادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّبِعُ کُلَّ شَیْطانٍ مَرِیدٍ کُتِبَ عَلَیْهِ أَنَّهُ مَنْ تَوَلَّاهُ فَأَنَّهُ یُضِلُّهُ وَ یَهْدِیهِ إِلى عَذابِ السَّعِیرِ؛
[۱۶۱] حج/سوره۲۲، آیه۳.
[۱۶۲] حج/سوره۲۲، آیه۴.
گروهی از مردم بدون هیچ علم و دانشی به مجادله درباره خدا برمی خیزند و از هر شیطان سر کشی پیروی می‌کنند. بر او نوشته شده که هر کس ولایتش را بر گردن نهد بطور مسلم گمراهش می‌سازد و به آتش سوزان راهنمائیش می‌کند.»
[۱۶۳] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۴، ص۴۸۳.
[۱۶۴] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۱۲.
۹. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ …؛
[۱۶۵] نور/سوره۲۴، آیه۲۱.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید از گامهای شیطان پیروی نکنید ….»
حکم اطاعت از صادقان
وجوب اطاعت از مؤمنان صادق:
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ؛
[۱۶۶] توبه/سوره۹، آیه۱۱۹.
ای کسانی که ایمان آورده اید از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید.»
در روایتى از امام صادق علیه‌السلام مقصود از «کونوا مع الصّادقین» در آیه به اطاعت از آنان تفسیر شده است.
[۱۶۷] عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیّاشی، ج ۲، ص ۱۱۷، ح ۱۵۶.
حکم اطاعت از حضرت صالح
وجوب اطاعت قوم ثمود از صالح علیه‌السلام:
«کَذَّبَتْ ثَمُودُ الْمُرْسَلِینَ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُونِ وَ لا تُطِیعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِینَ الَّذِینَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ وَ لا یُصْلِحُونَ؛
[۱۶۸] شعراء/سوره۲۶، آیه۱۴۱.
[۱۶۹] شعراء/سوره۲۶، آیه۱۵۰ – ۱۵۲.
قوم ثمود رسولان (خدا) را تکذیب کردند. از خدا بترسید و مرا اطاعت کنید. و اطاعت فرمان مسرفان نکنید. همانها که در زمین فساد می‌کنند و اصلاح نمی‌کنند.»
[۱۷۰] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۳۰۳.
[۱۷۱] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۵، ص۴۲۸.
حکم اطاعت از صراط مستقیم
لزوم اطاعت و پیروى از صراط مستقیم:
«وَ أَنَّ هذا صِراطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ …؛
[۱۷۲] انعام/سوره۶، آیه۱۵۳.
و اینکه این راه مستقیم من است از آن پیروی کنید….»
حکم اطاعت از طاغوت
اطاعت از طاغوت، امرى حرام و درپى‌دارنده بدترین کیفر:
«قُلْ هَلْ أُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذلِکَ مَثُوبَهً عِنْدَ اللَّهِ مَنْ لَعَنَهُ اللَّهُ وَ غَضِبَ عَلَیْهِ وَ جَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَهَ وَ الْخَنازِیرَ وَ عَبَدَ الطَّاغُوتَ أُولئِکَ شَرٌّ مَکاناً وَ أَضَلُّ عَنْ سَواءِ السَّبِیلِ؛
[۱۷۳] مائده/سوره۵، آیه۶۰.
بگو: آیا شما را از کسانی که جایگاه و پاداششان بدتر از این است با خبر کنم!! کسانی که خداوند آنها را از رحمت خود دور ساخته و مورد خشم قرار داده (و مسخ کرده) و از آنها میمونها و خوکهائی قرار داده و پرستش بت کرده اند موقعیت و محل آنها بدتر است و از راه راست گمراهترند.»
حکم اطاعت از ظن
حرمت اطاعت از ظن و گمانهاى تخمینى
[۱۷۴] برای توضیح بیشتر به حکم ظن (قرآن) رجوع شود.
:
۱. «وَ إِنْ تُطِعْ أَکْثَرَ مَنْ فِی الْأَرْضِ یُضِلُّوکَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلَّا یَخْرُصُونَ؛
[۱۷۵] انعام/سوره۶، آیه۱۱۶.
و اگر اکثر کسانی را که در روی زمین هستند اطاعت کنی تو را از راه خدا گمراه می‌کنند، آنها تنها از گمان پیروی می‌کنند و از تخمین و حدس (واهی).»
۲. «سَیَقُولُ الَّذِینَ أَشْرَکُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَکْنا وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ شَیْ‌ءٍ کَذلِکَ کَذَّبَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ حَتَّى ذاقُوا بَأْسَنا قُلْ هَلْ عِنْدَکُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنا إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا تَخْرُصُونَ؛
[۱۷۶] انعام/سوره۶، آیه۱۴۸.
به زودی مشرکان (برای تبرئه خویش) می‌گویند اگر خدا می‌خواست نه ما مشرک می‌شدیم و نه پدران ما، و نه چیزی را تحریم میکردیم، کسانی که پیش از آنها بودند نیز همین گونه دروغ میگفتند و سرانجام (طعم) کیفر ما را چشیدند، بگو آیا دلیل قاطعی (بر این موضوع) دارید؟ پس به ما ارائه دهید، شما فقط از پندارهای بی اساس پیروی می‌کنید و تخمینهای نابجا می‌زنید.»
[۱۷۷] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۷، ص۵۰۴.
[۱۷۸] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۶، ص۲۳- ۲۴.
۳. «وَ ما یَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلَّا ظَنًّا إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِما یَفْعَلُونَ؛
[۱۷۹] یونس/سوره۱۰، آیه۳۶.
و بیشتر آنها جز از گمان (و پندارهای بی اساس) پیروی نمی‌کنند (در حالی که) گمان هرگز انسان را از حق بی نیاز نمی‌سازد (و به حق نمی‌رساند) خداوند به آنچه انجام می‌دهند آگاه است.»
۴. «… وَ ما یَتَّبِعُ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ شُرَکاءَ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلَّا یَخْرُصُونَ؛
[۱۸۰] یونس/سوره۱۰، آیه۶۶.
… و آنها که غیر خدا را شریک او می‌خوانند از منطق و دلیلی پیروی نمی‌کنند، آنها فقط از پندار بیاساس پیروی می‌کنند و آنها فقط دروغ می‌گویند!»
حکم اطاعت از عیب‌جویان
حرمت اطاعت از عیب‌جویان:
«وَ لا تُطِعْ کُلَ … هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِیمٍ؛
[۱۸۱] قلم/سوره۶۸، آیه۱۰.
[۱۸۲] قلم/سوره۶۸، آیه۱۱.
و اطاعت مکن از… کسی که بسیار عیبجو و سخن چین است.»
حکم اطاعت از حضرت عیسى
وجوب اطاعت بنى‌اسرائیل از عیسی علیه‌السلام:
۱. «وَ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیَّ مِنَ التَّوْراهِ وَ لِأُحِلَّ لَکُمْ بَعْضَ الَّذِی حُرِّمَ عَلَیْکُمْ وَ جِئْتُکُمْ بِآیَهٍ مِنْ رَبِّکُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُونِ؛
[۱۸۳] آل عمران/سوره۳، آیه۵۰.
و آنچه را پیش از من از تورات بوده، تصدیق می‌کنم، و (آمده‌ام) تا پاره‌ای از چیزهایی را که (بر اثر ظلم و گناه،) بر شما حرام شده، (مانند گوشت بعضی از چهار پایان و ماهیها،) حلال کنم، و نشانهای از طرف پروردگار شما، برایتان آورده‌ام، پس از خدا بترسید، و مرا اطاعت کنید!»
[۱۸۴] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۳، ص۳۱۶.
[۱۸۵] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۵۶۱.
۲. «وَ لَمَّا جاءَ عِیسى بِالْبَیِّناتِ قالَ قَدْ جِئْتُکُمْ بِالْحِکْمَهِ وَ لِأُبَیِّنَ لَکُمْ بَعْضَ الَّذِی تَخْتَلِفُونَ فِیهِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُونِ؛
[۱۸۶] زخرف/سوره۴۳، آیه۶۳.
هنگامی که عیسی با دلائل روشن به سراغ آنها آمد گفت من برای شما حکمت آورده‌ام و آمده‌ام تا پاره‌ای از اموری را که در آن اختلاف دارید تبیین کنم، تقوای الهی پیشه کنید و از من اطاعت نمائید.»
[۱۸۷] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۱۷۷.
[۱۸۸] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۱۰۳.
حکم اطاعت از غافلان
حرمت اطاعت از غافلان یاد و ذکر خداوند:
«وَ اصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداهِ وَ الْعَشِیِ … وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِکْرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ کانَ أَمْرُهُ فُرُطاً؛
[۱۸۹] کهف/سوره۱۸، آیه۲۸.
با کسانی باش که پروردگار خود را صبح و عصر می‌خوانند، … و از کسانی که قلبشان را از یاد خود غافل ساختیم اطاعت مکن، همانها که پیروی هوای نفس کردند، و کارهایشان افراطی است.»
[۱۹۰] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۲، ص۴۱۴.
[۱۹۱] طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۳، ص۴۱۷.
حکم اطاعت از فرماندهى
لزوم اطاعت از فرماندهی جنگ، در میادین نبرد:
«أَ لَمْ تَرَ إِلَى الْمَلَإِ مِنْ بَنِی إِسْرائِیلَ مِنْ بَعْدِ مُوسى إِذْ قالُوا لِنَبِیٍّ لَهُمُ ابْعَثْ لَنا مَلِکاً نُقاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ قالَ هَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتالُ أَلَّا تُقاتِلُوا قالُوا وَ ما لَنا أَلَّا نُقاتِلَ فِی سَبِیلِ
- لینک دانلود فایل بلافاصله بعد از پرداخت وجه به نمایش در خواهد آمد.
- همچنین لینک دانلود به ایمیل شما ارسال خواهد شد به همین دلیل ایمیل خود را به دقت وارد نمایید.
- ممکن است ایمیل ارسالی به پوشه اسپم یا Bulk ایمیل شما ارسال شده باشد.
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
