پاورپوینت حضرت آیت الله خامنهای
توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد
پاورپوینت حضرت آیت الله خامنهای دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است
شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.
لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت حضرت آیت الله خامنهای،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن پاورپوینت حضرت آیت الله خامنهای :
آیتاللهالعظمی سیدعلی خامنهای
سیدعلی حسینی خامنهای، معروف به آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای فرزند مرحوم حجتالاسلام و المسلمین حاج سیدجواد حسینی خامنهای، از علما و فقهای بزرگ شیعه در عصر حاضر، ولی فقیه و رهبر فعلی جمهوری اسلامی ایران پس از وفات حضرت امام خمینی (رحمهاللهعلیه) میباشد.
فهرست مندرجات
۱ – زندگی پدر رهبر
۲ – منزل پدری
۳ – جد
۴ – پدر
۵ – مادر
۶ – شخصیت علمی و فرهنگی
۶.۱ – تحصیل در مشهد
۶.۲ – حوزه نجف
۶.۳ – حوزه قم
۶.۴ – بازگشت به مشهد
۶.۵ – تدریس درس خارج
۷ – شخصیت ادبی
۸ – آثار
۸.۱ – تالیفها و پژوهش ها
۸.۲ – ترجمهها
۹ – حیات سیاسی و اجتماعی
۹.۱ – دوران مبارزات پیش از انقلاب
۹.۱.۱ – نخستین دستگیری (ایام ۱۵ خرداد)
۹.۱.۲ – دومین بازداشت (سفرهای انقلابی)
۹.۱.۳ – تشکیل جلسه یازده نفره حوزه علمیه قم
۹.۱.۴ – بنیان گذاری جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
۹.۱.۵ – سومین بازداشت
۹.۱.۶ – محکومیت به شش ماه حبس
۹.۱.۷ – سخنرانیها در حسینیه ارشاد و مسجد الجواد تهران
۹.۱.۸ – چهارمین بازداشت
۹.۱.۹ – سه مرتبه بازداشت در سال ۱۳۵۰
۹.۱.۱۰ – ادامه جلسات درس در تهران، مشهد و نیشابور
۹.۱.۱۱ – زندان ششم؛ سختترین دوره حبس
۹.۲ – فعالیتهای منجر به تبعید
۹.۲.۱ – تبعید به ایرانشهر
۹.۲.۲ – تبعید به جیرفت
۹.۲.۳ – بازگشت به مشهد
۹.۲.۴ – سخنرانی عاشورای ۵۷ در حرم امام رضا
۹.۲.۵ – تظاهرات ۹ دی ۵۷ مشهد
۹.۲.۶ – عضویت در شورای انقلاب
۹.۲.۷ – تحصن در مسجد دانشگاه تهران
۹.۳ – فعالیتهای سیاسی در دهه ی اول انقلاب اسلامی
۹.۳.۱ – شورای انقلاب
۹.۳.۲ – معاونت شهید چمران
۹.۳.۳ – سرپرستی سپاه پاسداران
۹.۳.۴ – تاسیس حزب جمهوری اسلامی
۹.۳.۵ – دبیر کلی حزب جمهوری اسلامی
۹.۳.۶ – امامت جمعه ی تهران
۹.۳.۷ – نمایندگی در مجلس شورای اسلامی
۹.۳.۸ – حضور در دفاع مقدس
۹.۳.۹ – نمایندگی امام در شورای عالی دفاع
۹.۳.۱۰ – عملیات شکست حصر آبادان
۹.۳.۱۱ – جنگ، مهمترین موضوع دوران ریاست جمهوری
۹.۴ – فعالیتهای ارشادی در دههی اول انقلاب اسلامی
۹.۴.۱ – توصیه امام به دانشجویان برای رجوع به آیتالله خامنهای
۹.۴.۲ – جلوگیری از انحلال مجلس خبرگان قانون اساسی
۹.۴.۳ – سفر تبلیغی به هند
۹.۴.۴ – مقابله با لیبرالها و بنی صدر
۹.۴.۵ – ترور نافرجام توسط منافقین
۹.۵ – دوران ریاست جمهوری
۹.۵.۱ – دور اول
۹.۵.۲ – دوره ی دوم ریاست جمهوری
۹.۵.۳ – فعالیتهای سیاسی و فرهنگی در دوران ریاست جمهوری
۹.۵.۳.۱ – ترمیم تشکیلات انقلاب فرهنگی
۹.۵.۳.۲ – فعال کردن دستگاه سیاست خارجی
۹.۵.۳.۳ – بازدیدها، دیدار و سفرهای استانی
۹.۵.۳.۴ – نامه امام خمینی به آیتالله خامنه ای
۹.۵.۳.۵ – اولین رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام
۹.۵.۳.۶ – محول شدن ماموریتهای متعدد از سوی امام
۹.۵.۳.۷ – حضور در شورای بازنگری قانون اساسی
۹.۶ – دوران رهبری
۹.۶.۱ – زمینههای اصلی نظر امام راحل بر رهبری آیتالله خامنهای
۹.۶.۲ – برخی نگرانیها که در پی بیماری امام خمینی
۱۰ – فهرست منابع
۱۱ – پانویس
۱۲ – منبع
زندگی پدر رهبر
سیدعلی حسینی خامنهای، معروف به آیتالله العظمی سیدعلی خامنهای فرزند مرحوم حجتالاسلام و المسلمین حاج سیدجواد حسینی خامنهای، در فروردین ماه سال ۱۳۱۸ شمسی برابر با ۱۳۵۸ قمری در مشهد مقدس چشم به جهان گشود. او دومین پسر خانواده بود. زندگی مرحوم سید جواد خامنهای هم مانند بیشتر روحانیون و مدرسان علوم دینی، بسیار ساده:«پدرم روحانی معروفی بود، اما خیلی پارسا و گوشه گیر زندگی ما به سختی میگذشت. من یادم هست شبهایی اتفاق میافتاد که در منزل ما شام نبود. مادرم با زحمت برای ما شام تهیه میکرد. آن شام هم نان و کشمش بود.»
منزل پدری
خانهای که خانواده ی سید جواد در آن زندگی میکردند در یکی از محلههای فقیرنشین مشهد بود:«منزل پدری من که در آن متولد شدهام، تا چهار پنج سالگی من، یک خانه ی ۶۰-۷۰ متری در محله ی فقیرنشین مشهد بود که فقط یک اتاق داشت و یک زیرزمین تاریک و خفهای! هنگامی که برای پدرم میهمان میآمد -و معمولاً پدر بنا بر این که روحانی و محل مراجعه مردم بود، میهمان داشت- همه ی ما باید به زیرزمین میرفتیم تا مهمان برود. بعد عدهای که به پدر ارادتی داشتند، زمین کوچکی را کنار این منزل خریده به آن اضافه کردند و ما دارای سه اتاق شدیم.»
جد
جد اعلای ایشان سیدمحمد حسینی تفرشی نسب به سادات افطسی میرساند. شجره وی به سلطان العلماء احمد، معروف به سلطان سیداحمد میرسد که با پنج واسطه از اخلاف امام سجاد علیهالسّلام؛ است. جدش سیدحسین خامنهای (تولد حدود ۱۲۵۹ق/ درگذشت ۲۰ ربیع الثانی ۱۳۲۵ق) در خامنه به دنیا آمد و در نجف نزد اساتید بزرگی چون سیدحسین کوه کمری، فاضل ایروانی، فاضل شربیانی، میرزا باقر شکی و میرزا محمدحسن شیرازی تلمذ کرد و پس از طی مدارج علوم دینی در حوزه ی علمیه ی نجف اشرف، در زمره ی فقها و مدرسان آن حوزه قرار گرفت. او در سال ۱۳۱۶ق به تبریز آمد
[۱] آقابزرگ طهرانی، ج۲، ص۶۴۰.
و مدرس مدرسه ی طالبیه و امام جماعت مسجد جامع آن شهر شد
[۲] گلشن ابرار، ج۲، ص۹۷۱.
. دارای افکار بلند سیاسی و اجتماعی و از علمای طرف دار مشروطه بود و همواره مردم را به حمایت و پاسداری از نهضت مشروطه تشویق میکرد
[۳] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، مصاحبه با آیتالله خامنهای، ش ب ۱۲۲۵.
. برخی از آثار علمی ایشان از جمله حاشیه بر کتابهای ریاض المسائل، قوانین الاصول، مکاسب شیخ انصاری ، فوائدالاصول و شرح لمعه وقف کتابخانه ی حسینیه ی شوشتری نجف شد
[۴] آقابزرگ طهرانی، ج۲، ص۶۴۰.
. شیخ محمد خیابانی، روحانی مبارز و مجاهد عصر مشروطه، شاگرد و داماد وی بود
[۵] کسروی، ص۹۲.
. سیدمحمد خامنهای (۱۲۹۳ نجف/شعبان ۱۳۵۳ق نجف) مشهور به پیغمبر
[۶] بهبودی، ص۱۲.
؛ عموی آیتالله خامنهای از شاگردان آخوند خراسانی ، شریعت اصفهانی و دیگر بزرگان نجف بود، و فردی آگاه به مسائل زمان و از رجال طرف دار مشروطه به شمار میرفت
[۷] آقابزرگ طهرانی، ج۶، ص۱۳، مقدمه.
.
پدر
پدرش سیدجواد خامنهای (۲۰جمادی الثانی ۱۳۱۳نجف، ۱۶ آذر۱۲۷۴/۱۴ تیر ۱۳۶۵) از علما و مجتهدان عصر خود بود که در نجف متولد شد و در کودکی همراه خانواده اش به تبریز آمد. پس از اتمام دوره ی سطح، در حدود ۱۳۳۶ق به مشهد مهاجرت کرد
[۸] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۲۵.
و در فقه و اصول از محضر بزرگانی چون حاجآقا حسین قمی، میرزا محمد آقازاده خراسانی (کفائی)؛ میرزا مهدی اصفهانی و حاج فاضل خراسانی و در فلسفه از محضر آقابزرگ حکیم شهیدی و شیخ اسدالله یزدی بهره مند گردید
[۹] شریف رازی، ج۷، ص۱۲۷ ۱۲۹.
[۱۰] زنگنه قاسم آبادی، ج۱، ص۱۳۲.
. سپس در ۱۳۴۵ق به نجف رفت و از حوزه ی درس میرزا محمدحسین نائینی ، سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاءالدین عراقی کسب فیض کرد و از سه نفر مذکور اجازه ی اجتهاد گرفت
[۱۱] زنگنه قاسم آبادی، ج۳، ص۱۳۲.
[۱۲] شریف رازی، ج۷، ص۱۲۷.
[۱۳] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۲۵.
. او در پی تصمیم بازگشت به ایران راهی مشهد شد و برای همیشه در آن شهر اقامت گزید و ضمن تدریس، امامت مسجد صدیقیهای بازار مشهد (مسجد آذربایجانیها) را عهده دار گردید
[۱۴] بهبودی، ص۱۵.
. او همچنین از امامان جماعت مسجد جامع گوهرشاد نیز بود
[۱۵] زنگنه قاسم آبادی، ج۱، ص۷۷.
. وی علاقه ی زیادی به مطالعه داشت. مباحثات علمی روزانه وی با هم ردیفان از جمله حاج میرزا حسین عبائی، حاج سید علی اکبر خوئی، حاج میرزا حبیب ملکی و… تا دهها سال ادامه داشت. همچنین فردی پرهیزگار و بی توجه به امور دنیوی بود و زندگی زاهدانهای داشت
[۱۶] گلشن ابرار، ج۲، ص۹۷۲.
.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی با آنکه فرزندانش به مقامات عالی سیاسی و اجرایی رسیدند، همچنان به زندگی زاهدانه ی خود ادامه داد. به دلیل بهره مندی از کمالات انسانی همواره مورد وثوق مردم بود. در رواق پشت ضریح مطهر امام رضا علیهالسّلام به خاک سپرده شد
[۱۷] زنگنه قاسم آبادی، ج۱، ص۷۷.
. امام خمینی در پیام تسلیتی به آیتالله خامنهای به مناسبت فوت پدرش، آیتالله سیدجواد خامنهای را عالمی با تقوا و متعهد برشمرد
[۱۸] صحیفه ی امام، ج۲۰، ص۷۱.
.
مادر
بانو میردامادی (۱۲۹۳ش ۱۳۶۸ش)؛ مادر آیتالله خامنهای بانویی زاهد، متشرع، آشنا با آیات قرآن ، احادیث ، تاریخ و ادبیات بود. او در جریان مبارزه با رژیم پهلوی با فرزندان مبارزش، به ویژه آیتالله سیدعلی خامنهای همگام بوده است
[۱۹] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب ۱۲۲۶.
.
آیت الله خامنهای درباره مادرشان میگویند:«مادرم خانم بسیار فهمیده، باسواد، کتابخوان، دارای ذوق شعری و هنری، حافظ شناس – البته حافظ شناس که میگویم، نه به معنای علمی و اینها، به معنای مانوس بودن با دیوان حافظ – و با قرآن کاملاً آشنا بود و صدای خوشی هم داشت.
ما وقتی بچه بودیم، همه مینشستیم و مادرم قرآن میخواند؛ خیلی هم قرآن را شیرین و قشنگ میخواند. ما بچهها دورش جمع میشدیم و برایمان به مناسبت، آیههایی را که در مورد زندگی پیامبران است، میگفت. من خودم اولین بار، زندگی حضرت موسی ، زندگی حضرت ابراهیم و بعضی پیامبران دیگر را از مادرم – به این مناسبت – شنیدم. قرآن که میخواند، به آیاتی که نام پیامبران در آن است میرسید، بنا میکرد به شرح دادن.»
آیت الله سیدهاشم نجف آبادی (میردامادی) (۱۳۰۳ق ۱۳۸۰ ق)؛ جد مادری آیتالله خامنهای (از خاندان میرداماد فیلسوف مشهور عصر صفویه ) از شاگردان آخوندخراسانی و میرزا محمدحسین نائینی، از علما و مفسران قرآن و از ائمه ی جماعت مسجد گوهرشاد بود
[۲۰] آقابزرگ طهرانی، ج۲، ص۵۵۹.
و در عین حال به امر به معروف و نهی از منکر اهتمام ویژهای داشت و در پی اعتراض به کشتار مردم در مسجد گوهرشاد در دوره ی حکومت رضاشاه، به سمنان تبعید شد
[۲۱] تاریخ علمای خراسان، ص۳۰۸؛ قاسم پور، ص۶۰.
. آیتالله خامنهای از سوی مادر به محمد دیباج فرزند امام جعفر صادق علیهالسّلام نسب میرساند
[۲۲] زنگنه قاسم آبادی، ج۱، ص۴۵۸.
.
شخصیت علمی و فرهنگی
سیدعلی خامنهای تحصیل را در چهار سالگی از مکتب خانه و با فراگیری قرآن کریم شروع کرد.
تحصیل در مشهد
دوره ی دبستان را در نخستین مدرسه ی اسلامی مشهد، دارالتعلیم دیانتی، گذراند
[۲۳] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۲۵.
. در همین ایام، یادگیری قرائت و تجوید قرآن را نزد برخی قاریان قرآن مشهد آغاز کرد
[۲۴] بهبودی، ص۴۹.
.
هم زمان با تحصیل در کلاس پنجم دبستان، تحصیلات مقدماتی حوزوی را نیز آغاز کرد. شوق وافر او به تحصیلات حوزوی و تشویق والدین سبب شد که وی پس از اتمام دوره ی دبستان، وارد دنیای طلبگی شود و تحصیل علوم دینی را در مدرسه ی سلیمان خان ادامه دهد. وی بخشی از مقدمات را نیز نزد پدر طی کرد. سپس به مدرسه ی نواب رفت و دوره ی سطح را در آن به پایان برد. هم زمان با تحصیلات حوزوی دوره ی دبیرستان را تا سال دوم متوسطه ادامه داد
[۲۵] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۲۶.
.
وی معالم الاصول را نزد آیتالله سیدجلیل حسینی سیستانی و شرح لمعه را نزد پدر و میرزا احمد مدرس یزدی فرا گرفت. رسائل، مکاسب و کفایه را نیز نزد پدر و آیتالله حاج شیخ هاشم قزوینی آموخت. در سال ۱۳۳۴ش، در درس خارج فقه آیتالله سید محمدهادی میلانی حاضر شد.
حوزه نجف
وی در ۱۳۳۶ش طی سفر کوتاهی همراه خانواده به نجف اشرف مشرف شد و در دروس مدرسان بنام حوزه ی علمیه ی نجف، از جمله آیات سید محسن حکیم ، سید ابوالقاسم خویی ، سید محمود شاهرودی ، میرزا باقر زنجانی و میرزا حسن بجنوردی حضور یافت، ولی به دلیل عدم تمایل پدر برای اقامت در آن شهر به مشهد بازگشت
[۲۶] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۲۶.
و به مدت یک سال دیگر در درس آیتالله میلانی حاضر شد. سپس در سال ۱۳۳۷ش به شوق ادامه تحصیل عازم حوزه ی علمیه ی قم شد
[۲۷] بهبودی، ص۷۸.
. در همین سال و پیش از عزیمت به قم ، آیتالله محمدهادی میلانی به وی اجازه ی روایت داده بود
[۲۸] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۳۲.
.
حوزه قم
سید علی خامنهای، در قم نزد بزرگانی چون آیات حاج آقا حسین بروجردی ، امام خمینی ، حاج شیخ مرتضی حائری یزدی ، سیدمحمد محقق داماد و علامه طباطبایی تلمذ نمود
[۲۹] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۲۷.
. در مدت اقامت در قم اکثر وقت خود را به تحقیق، مطالعه و تدریس میگذراند.
بازگشت به مشهد
آیت الله خامنهای در ۱۳۴۳ش به دلیل عارضه ی بینایی پدر و کمک به وی به ضرورت از قم به مشهد بازگشت و بار دیگر در جلسات درس آیتالله میلانی حضور یافت که تا سال ۱۳۴۹ ادامه داشت. او از ابتدای حضور در مشهد، به تدریس سطوح عالی فقه و اصول (رسائل، مکاسب و کفایه) و برگزاری جلسات تفسیر برای عموم همت گماشت. در این جلسات جمعیت کثیری از قشر جوان به ویژه دانشجویان حضور پیدا میکردند
[۳۰] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۲۸.
. در جلسات تفسیر خود، مهمترین پایههای فکری اسلام و اندیشه اسلامی را از خلال آیات قرآن استخراج و بیان مینمود و به تعمیق بنیانهای اندیشه مبارزه و براندازی حکومت طاغوت میپرداخت به صورتی که شرکت کننده در درس تفسیر او به این نتیجه ضروری و طبیعی میرسید که حکومتی بر پایه اسلام و معارف دین باید در کشور تحقق یابد. یکی از اهداف اصلی او از تفسیر، انتقال مبانی انقلاب اسلامی به جامعه بود از سال ۱۳۴۷ درس تخصصی تفسیر را نیز برای طلاب علوم دینی شروع کرد که این دروس و جلسات تفسیر تا سال ۱۳۵۶ و قبل از دستگیری و تبعید به ایرانشهر ادامه داشت
[۳۱] حسینی، طرح کلی اندیشه ی اسلامی، اکثر صفحات.
. جلسات تفسیر در سالیانی از دوره ریاست جمهوری و پس از آن ادامه داشت.
تدریس درس خارج
ایشان از سال ۱۳۶۹ش تدریس خارج فقه را آغاز کرد و تاکنون به تدریس ابواب جهاد، قصاص، مکاسب محرمه و صلاه مسافر پرداختهاند.
شخصیت ادبی
آیت الله خامنهای با حوزه ی شعر و ادبیات مانوس هستند و همواره به مطالعه رمان و داستان علاقمند بودهاند و بسیاری از رمانها و داستانهای معتبر دنیا را مطالعه کردهاند. این علاقه با مطالعه رمانها و آثار ادبی نویسندگان بزرگ جهان و تاریخ و فرهنگ ملل شرق و غرب تداوم پیدا کرد. حتی به نقد کتابهای ادبی و شعر هم میپردازند. با بسیاری از شاعران، نویسندگان و روشنفکران زمانه در ارتباط بود.
در ایامی که در مشهد حضور داشت در برخی از انجمنهای ادبی که با حضور شعرای بزرگ تشکیل میشد شرکت میکرد. در انجمنهای ادبی به نقد شعر میپرداخت. خود نیز اشعاری سروده و در سالهای اخیر تخلص «امین» را برگزیده است. مطالعه ی کتب تاریخی بخش دیگری از برنامه ی مطالعاتی دائمی ایشان است و به مباحث و موضوعات تاریخ معاصر احاطه دارند.
[۳۲] تداوم آفتاب، ص۲۱.
آثار
آیت الله خامنهای تحقیق و تالیف را از دوران طلبگی آغاز کرد و تقریرات دروس اساتید خود را نگاشت
[۳۳] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۲۸.
و قبل از پیروزی انقلاب به ترجمه و تالیف چند اثر نیز همت گماشت.
تالیفها و پژوهش ها
۱. چهار کتاب اصلی علم رجال
۲. طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن
۳. پیشوای صادق
۴. از ژرفای نماز
۵. صبر
۶. روح توحید نفی عبودیت غیرخدا
۷. گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه قم
ترجمهها
۱- آینده در قلمرو اسلام ، نوشته ی سیدقطب
۲- صلح امام حسن:پرشکوهترین نرمش قهرمانانه ی تاریخ، نوشته شیخ راضی آل یاسین
۳- تفسیر فی ظلال القرآن، نوشته سیدقطب
۴- مسلمانان در نهضت آزادی هندوستان، نوشته عبدالمنعم النمر
۵- ادعانامه علیه تمدن غرب (ترجمه و تحقیقات)
علاوه بر آن، بسیاری از آراء و اندیشههای ایشان که در گفتار و نوشتار ایشان و در قالب پیام، سخنرانی، خطبه، مصاحبه منعکس شده است به صورت کتاب و نرم افزار با عناوین گوناگون و به صورت موضوعی منتشر گردیده و برخی از آنها نیز به زبانهای دیگر ترجمه شده است. همچنین، پایان نامهها، رسالهها، مقالات و کتابهای گوناگونی ناظر به افکار و اندیشههای ایشان تالیف و تدوین شده است. نیز، بخشی از مجموعه بیانات و مکتوبات ایشان در دوره رهبری با عنوان «حدیث ولایت» منتشر گردیده است.
حیات سیاسی و اجتماعی
دوران مبارزات پیش از انقلاب
پیشینه ی فعالیتهای سیاسی مذهبی خاندان آیتالله خامنهای، در او زمینه ی تربیتی برای مبارزه ی سیاسی مذهبی فراهم آورده بود. نقطه ی آغازین ورود به فعالیتهای سیاسی، دیدار او با سیدمجتبی نواب صفوی (میرلوحی) در مشهد بود که به بیان خود او اولین بارقههای انقلابی را در وی پدید آورد
[۳۴] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۲۶.
. نخستین دیدار وی با امام خمینی رحمهاللهعلیه در سال ۱۳۳۶ش صورت گرفت اما چهره ی سیاسی امام خمینی برای اولین بار در جریان لایحه ی انجمنهای ایالتی و ولایتی برای ایشان مکشوف شد
[۳۵] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۲۸.
.
آیت الله خامنهای با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی در سال ۱۳۴۱ش وارد عرصههای گوناگون مبارزه با طاغوت شد. جزو نخستین افرادی بود که همگامی و فعالیت مبارزاتی را در دوره ی قبل از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ آغاز کرد
[۳۶] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۱۹
. در بهمن ۱۳۴۱، پس از همه پرسی لایحه ی انجمنهای ایالتی و ولایتی، آیتالله خامنهای و برادرش سیدمحمد مامور رساندن گزارش آیتالله محمدهادی میلانی به امام خمینی در قالب نامه در مورد واکنش مردم مشهد به این همه پرسی شدند
[۳۷] جلالی، مشهد در بامداد نهضت اسلامی، ۱۴۸.
.
نخستین دستگیری (ایام ۱۵ خرداد)
در سال ۱۳۴۲ و در آستانه ی ماه محرم ، امام خمینی وی را مامور ساخت پیامهایی را به آیتالله میلانی و علما، روحانیون و هیاتهای مذهبی خراسان در جهت تداوم نهضت و آگاه سازی مردم در قبال تبلیغات رژیم پهلوی انتقال دهد
[۳۸] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، مصاحبه با آیتالله خامنهای، ش ب ۱۲۲۹ و ۱۲۳۱.
. امام خمینی در این پیامها خط مشی مبارزه را ترسیم کرده و از علما و روحانیون خواسته بود به منظور تبیین جنایات رژیم پهلوی، ذکر واقعه ی مدرسه ی فیضیه از روز هفتم محرم در منابر خوانده شود
[۳۹] باقری، ص۱۲-۱۳.
. آیتالله خامنهای خود نیز برای محقق ساختن هدف و اجرای خط مشی امام خمینی راهی بیرجند که تحت نفوذ خاندان علم بود شد و در منابر و مجالس آن شهر درباره ی حادثه ی مدرسه ی فیضیه و سلطه ی اسرائیل بر جوامع اسلامی سخنرانی کرد
[۴۰] بهبودی، ص۱۲۹-۱۳۴.
. به دنبال این سخنرانیها، وی در ۱۲ خرداد ۱۳۴۲/۷ محرم ۱۳۸۳ مقارن با هفتم ماه محرم، دستگیر و در مشهد زندانی شد
[۴۱] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۶۱۴.
[۴۲] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۳۱.
[۴۳] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۳۳۲.
. پس از آزادی وی، آیتالله محمدهادی میلانی از او دیدن کرد
[۴۴] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۳۳.
. آیتالله خامنهای پس از آن با حضور در جلساتی که در منزل آیتالله میلانی به منظور تداوم نهضت اسلامی در غیاب امام خمینی که در حصر به سر میبرد تشکیل میشد، فعالیتهای سیاسی اش را تداوم بخشید
[۴۵] جلالی، ص۲۰۵.
. اندکی پس از آن به حوزه ی علمیه ی قم بازگشت و با کمک و همکاری برخی روحانیون مبارز به سازمان دهی مجدد فعالیتهای سیاسی از طریق جلسات مشورتی و تبلیغات پرداخت
[۴۶] بهبودی، ص۱۵۶-۱۵۷.
. او از جمله روحانیونی بود که در ۱۱ دی ۱۳۴۲ تلگرامی به آیتالله سید محمود طالقانی ، مهدی بازرگان و یدالله سحابی، که در حمایت از امام خمینی زندانی شده بودند، فرستاد
[۴۷] یاران امام…؛ طالقانی، ج۱، ص۴۶۸.
. در همان زمان طلاب خراسانی حوزه ی علمیه ی قم با هدایت او، در اعتراض به ادامه ی حصر امام خمینی نامهای به حسنعلی منصور، نخست وزیر وقت، نوشته و منتشر کردند که از جمله ی آنها خود ایشان و ابوالقاسم خزعلی و محمد عبایی خراسانی بودند
[۴۸] امام خمینی در آیینه ی اسناد، ج۴، ص۳۹۲.
.
دومین بازداشت (سفرهای انقلابی)
ایشان در بهمن ۱۳۴۲، مقارن با رمضان۱۳۸۰ق برای تبلیغ و تبیین مسائل نهضت اسلامی راهی زاهدان شد
[۴۹] بهبودی، ص۱۶۲-۱۶۶.
. سخنرانیهای او در مساجد زاهدان و استقبال مردمی از آن، رژیم را بر آن داشت که ایشان را دستگیر و به زندان قزل قلعه که در آن زمان محل بازداشت زندانیان سیاسی و امنیتی بود منتقل نماید
[۵۰] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، مصاحبه با آیتالله خامنهای، ش ب ۱۲۳۴.
. در ۱۴ اسفند ۱۳۴۲ قرار بازداشت آیتالله خامنهای به قرار التزام به عدم خروج از حوزه ی قضایی تهران تبدیل و ایشان از زندان آزاد شد
[۵۱] بهبودی، ص۱۸۷.
. از این پس تا پیروزی انقلاب اسلامی فعالیتهای وی همواره تحت کنترل ماموران امنیتی قرار داشت.
تشکیل جلسه یازده نفره حوزه علمیه قم
آیت الله خامنهای در پاییز ۱۳۴۳ از قم به مشهد بازگشت و در کنار مراقبت از پدر به فعالیتهای علمی و سیاسی پرداخت
[۵۲] بهبودی، ص۱۹۲-۱۹۵.
. او در زمره ی روحانیونی بود که اندکی پس از تبعید امام خمینی به ترکیه با نگارش نامهای به دولت وقت دولت امیرعباس هویدا در ۲۹ بهمن ۱۳۴۳ به اوضاع نابسامان کشور و تبعید امام خمینی اعتراض کردند
[۵۳] اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۲۸-۱۳۰.
. سیدعلی خامنهای به همراه عبدالرحیم ربانی شیرازی، علی فیض مشکینی، ابراهیم امینی، مهدی حائری تهرانی، حسینعلی منتظری، احمد آذری قمی، علی قدوسی، اکبر هاشمی رفسنجانی ، سید محمد خامنهای و محمدتقی مصباح یزدی
[۵۴] هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ج۲، ص۱۵۶۶.
. اعضای گروه یازده نفر بودند که با هدف تقویت و اصلاح حوزه ی علمیه ی قم برای مبارزه با رژیم پهلوی شکل گرفت. مبارزه بر مبنای فکر و عقیده بود و همین امر علت پیشرفت آن بود و روحانیون نیز به منزله ی بدنه و مغز متفکر مبارزه بودند. آنان در این مرحله از مبارزه به این نتیجه رسیده بودند که بدون تشکل، موفقیت کمتری خواهند داشت و وجود آن موجب میشود که از فروپاشی مبارزه توسط رژیم جلوگیری شود. این گروه در دوران تبعید امام خمینی، برنامه ریزی جریان مبارزات و تداوم آن را بر عهده گرفت. از این گروه به عنوان اولین تشکیلات سری حوزه ی علمیه ی قم یاد میشود، فعالیت این گروه در اواخر سال ۱۳۴۵ش توسط ساواک کشف و به دنبال آن برخی از اعضا دستگیر و برخی دیگر، از جمله آیتالله خامنهای تحت تعقیب قرار گرفتند.
بنیان گذاری جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
در کنار این، جلسه دیگری هم راه افتاده که بنیان جامعه مدرسین امروز است. «ما جزو کسانی هستیم که در اولین نشستهای جامعه مدرسین عضو بودیم، شرکت داشتیم. هم بنده بودم، هم به نظرم آقای هاشمی بود… آقایان علی مشکینی، ربانی شیرازی، ناصر مکارم و… یک عده مسن ترها هم شرکت میکردند.»
این جلسهها و تصمیماتی که در آن گرفته میشد، فضای حوزه علمیه قم را تغییر داد. پا به رکابها و دست اندرکاران این تصمیمات، کسانی غیر از اعضاء جلسه بودند؛ طلبههای جوان و علاقمند. این تحرکات فضای بسته و مغموم قم را باز کرد.
آیت الله خامنهای در همین ایام مخفیانه به ترجمه و انتشار کتاب آینده در قلمرو اسلام اقدام کرد. در این کتاب به دو موضوع مهم فشار غرب و تبلیغات کمونیسم اشاره شده و دورنمایی از آینده که به سمت اسلام پیش میرود، آمده است
[۵۵] آینده در قلمرو اسلام، همه ی صفحات.
. ساواک کتاب را توقیف و افراد مرتبط با انتشار آن را دستگیر کرد اما موفق به دستگیری و بازداشت آیتالله خامنهای (مترجم کتاب) نشد
[۵۶] بهبودی، ص۲۳۵-۲۳۸.
. آیتالله خامنهای در آن ایام مدتی در تهران و کرج به فعالیت مشغول بود. اما به علت ندادن تعهد بر عدم اظهار مطالب ضد رژیم از فعالیتش در کرج ممانعت به عمل آمد. در مسجد امیرالمؤمنین علیهالسّلام تهران هم مدتی به امامت جماعت پرداخت.
سومین بازداشت
در پی دستگیری و تبعید آیتالله سید حسن قمی در فروردین ۱۳۴۶ که به دنبال سخنرانی ضد رژیم او در مسجد گوهرشاد صورت گرفت، آیتالله خامنهای از آیتالله میلانی خواست به این اقدام اعتراض کند
[۵۷] یاران امام…؛ میلانی، ج۳، ص۵ ۷.
. این اقدام وی سبب شد ماموران ساواک از حضور او در مشهد اطلاع یافته و در ۱۴ فروردین همان سال، در مراسم تشییع جنازه ی آیتالله شیخ مجتبی قزوینی، وی را دستگیر کنند
[۵۸] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب ۶۱۴.
. او در ۲۶ تیر همان سال آزاد شد
[۵۹] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب ۵۷۴.
. اندکی پس از آزادی، در تهران به ملاقات زندانیان سیاسی رفت.
[۶۰] یادداشتهای روزانه ی مهندس مهدی بازرگان، ص۴۲۲ – ۴۲۳.
آیت الله خامنهای از طریق ارتباط با مبارزین در نقاط مختلف، سعی در تشکل بخشیدن به مبارزین و مبارزه، تربیت نسلهای جدید مبارزین و انقلابیون براساس اندیشه اسلامی خصوصاً بین طلاب علوم دینی و دانشجویان، سعی در اخذ مبانی مبارزه از قرآن و حدیث ، مقابله با اندیشههای مادیگرایانه مارکسیستی و لیبرالیستی و امثال آن، به تعمیق اندیشه اسلامی و مبارزه در چهارچوب نهضت امام خمینی پرداخت و علیرغم مقابله رژیم پهلوی به موفقیتهای زیادی دست یافت. نگاه چندبُعدی به مبارزه، استفاده از شبکه عظیم اطلاع رسانی نهضت امام خمینی و رسانه فراگیر منبر و عملگراییاش، از برخی علل موفقیت ایشان بوده است.
در پی وقوع زمین لرزه ی ویرانگر جنوب خراسان در ۹ شهریور ۱۳۴۷ عدهای از روحانیون خراسان به سرپرستی آیتالله خامنهای با هدف امداد و سامان دهی کمکهای مردمی به زلزله زدگان، عازم فردوس شدند. این اقدام با مخالفت مقامات امنیتی محلی روبه رو شد اما گروه امداد اقدامات مؤثری در کمک رسانی به زلزله زدگان انجام داد. حضور و کمک رسانی دو ماهه ی آیتالله خامنهای در فردوس فرصتی پدید آورد تا با مشکلات مردم زلزله زده از نزدیک آشنا شود و با آنان مانوس گردد و در مجالس و منابر و همچنین هیئتهای مذهبی، پیام نهضت اسلامی را برای مردم آن سامان تبیین کند. این فعالیتها حساسیت شهربانی و ساواک خراسان را برانگیخت و به اقامتش در فردوس پایان داده شد
[۶۱] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۶۱۴.
. او در اواخر دی ماه همان سال به قصد زیارت عتبات عالیات و دیدار با امام خمینی رحمهاللهعلیه اقدام کرد اما با مخالفت و ممانعت ساواک روبه رو شد. این محدودیت تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داشت و وی ممنوع الخروج بود.
[۶۲] بهبودی، ص۳۰۴.
محکومیت به شش ماه حبس
آیت الله خامنهای به اتهام عضویت در گروه یازده نفره به شش ماه زندان محکوم گردید. به دنبال انتشار این خبر در روزنامه ی کیهان و احضار آیتالله خامنهای به دادگاه تجدید نظر، وی پس از مشورت با عدهای از علمای مشهد از حضور در دادگاه خودداری ورزید
[۶۳] یاران امام… هاشمی نژاد، ص۲۴۸-۲۴۹.
. او با آنکه تحت پیگرد بود با برخی از روحانیون مبارز ازجمله سید محمود طالقانی، سید محمدرضا سعیدی ، محمدجواد باهنر ، محمدرضا مهدوی کنی ، مرتضی مطهری ، اکبر هاشمی رفسنجانی و فضلالله محلاتی در مشهد و تهران ارتباط داشت و به رغم اقامت در مشهد در بسیاری از جلسات علما و روحانیون مبارز تهران حضور مییافت
[۶۴] یاران امام… سعیدی، ص۲۴۸.
[۶۵] یاران امام، طالقانی، ج۲، ص۴۹۷.
[۶۶] یاران امام، مهدوی کنی، ص۱۴.
[۶۷] یاران امام، فضل الله محلاتی، ج۱، ص۵۲۱.
[۶۸] یاران امام، باهنر، ص۳۵۵.
. او با تشکیل جلساتی با حضور عدهای از روحانیون درباره ی اعزام روحانیون و طلاب به روستاهای اطراف مشهد تصمیم گیری و اقدام میکرد
[۶۹] یاران امام… سعیدی، ص۳۶۳؛
[۷۰] یاران امام… مهدوی کنی، ص۱۱۴.
.
آیت الله خامنهای با نگاه عقیدتی به نهضت اسلامی و پرورش فکری مردم برآن مبنا، مبارزات خود را ادامه داد. او با برگزاری جلسات تفسیر برای طلاب علوم دینی و دانشجویان و ایراد سخنرانی برای اقشار مختلف مردم میکوشید مبانی دینی اعتقادی آنان را تقویت نماید. او معتقد بود تحقق آرمانهای اسلامی در بستری از کوششهای فرهنگی ممکن است و خیزشهای مردمی جز با گسترش آگاهی و دانایی محقق نخواهد شد. جریان روشنفکری جریان فعال و مبارز در دانشگاهها تلقی میشد. این رویکرد را در واکنش به فعالیتهای جریانهای سیاسی معتقد به تفکر مارکسیستی، ضروری میدانست. در این زمینه فعالیتهای علمی و جلساتی را با شرکت مبارزان و متفکران اسلامی در سال ۱۳۴۸ برگزار کرد
[۷۱] بهبودی، ص۳۲۶ – ۳۲۷.
.
سخنرانیها در حسینیه ارشاد و مسجد الجواد تهران
آیت الله خامنهای با بسیاری از روشنفکران و کانونهای روشنفکری مشهور در عرصه ی مبارزه نیز ارتباط و همکاری داشت. وی در سال ۱۳۴۸ به منظور تبیین مباحث تاثیرگذار در روند مبارزه به ایراد سخنرانیهایی در برخی مراکز فعال سیاسی اسلامی در تهران از جمله حسینیه ی ارشاد و مسجد الجواد تهران دعوت شد
[۷۲] بهبودی، ص۴۷۰-۴۷۱.
[۷۳] بهبودی، ص۳۳۱-۳۳۲.
. سخنرانیهای وی در حسینیه ی ارشاد که در اواخر سال ۱۳۴۸ و به دنبال دعوت آیتالله مرتضی مطهری از وی صورت گرفت و نیز سخنرانی در مسجد الجواد تهران، به دعوت انجمن اسلامی مهندسین، تاثیر زیادی در روشنگری نسل جوان، به ویژه دانشجویان و دانش آموزان داشت
[۷۴] جودکی، ص۲۳.
[۷۵] یاران امام… هاشمی نژاد، ص۳۰۶-۳۰۷.
. آیتالله خامنهای در بهار ۱۳۴۹ در جهت عمق بخشیدن به روند نهضت اسلامی و تقویت بن مایههای عقیدتی مبارزه با رژیم پهلوی، سلسله جلساتی را پایه گذاری کرد که در آن ایده ی مبارزاتی خود مبنی بر تدوین جهانبینی و ایدئولوژی اسلامی را با دعوت از افرادی چون مرتضی مطهری، سید محمود طالقانی، سید ابوالفضل زنجانی، مهدی بازرگان، اکبر هاشمی رفسنجانی، یدالله سحابی، عباس شیبانی و کاظم سامی به بحث و بررسی گذاشت. این سلسله جلسات به تدوین جهان بینی و ایدئولوژی اسلامی انجامید
[۷۶] فارسی، ص۲۱۵.
.
چهارمین بازداشت
با درگذشت آیتالله سید محسن حکیم در خرداد ۱۳۴۹ بحث مرجعیت که در گذشته پس از رحلت آیتالله بروجردی مطرح شده بود، به صورت جدی در جامعه مطرح گردید و در این میان آیتالله خامنهای ضمن گرامی داشت مقام فقهی و علمی آیتالله حکیم و ارسال پیامهای تسلیت به برخی از علما، تلاش مضاعفی برای تحکیم مرجعیت امام خمینی به عنوان مرجع تقلید اعلم انجام داد. در همان ایام و به دنبال شهادت آیتالله سید محمدرضا سعیدی در ۲۰ خرداد ۱۳۴۹ توسط ساواک که از مهمترین مروجین امام خمینی در آن مقطع بود، تلاش کرد به همراه شمار دیگری از مبارزان ضمن هدایت واکنشهای مردمی در اعتراض به شهادت وی، از موقعیت پدید آمده به نفع مبارزه بهره ببرد. بر اثر جریان سازی وی در این برهه بود که عدهای از طلاب علوم دینی به تهیه و انتشار اعلامیههایی در حمایت از امام خمینی و انتقاد از رژیم و ساواک اقدام کردند
[۷۷] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۳۰.
[۷۸] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۸۳.
[۷۹] یاران امام… سعیدی، ج۱، ص۳۲.
. به دنبال آن و با گسترش دامنه ی اعتراضات و مبارزات
[۸۰] یاران امام… میلانی، ج۳، ص۴۲۳ ۴۲۴.
ساواک مشهد در ۲ مهر ۱۳۴۹ دستگیر و مدتی در زندان لشکر خراسان تنها زندان امنیتی مشهد بازداشت کرد
[۸۱] تقویم تاریخ خراسان، ص۲۲۵.
. در محرم ۱۳۹۱/ اسفند ۱۳۴۹ با آنکه نام آیتالله خامنهای در فهرست واعظان ممنوع المنبر ساواک قرار گرفته بود وی سخنرانیهایی در هیئت انصارالحسین تهران ایراد کرد
[۸۲] یاران امام… محلاتی، ج۲، ص۷۳.
. آیتالله خامنهای در سال ۱۳۵۰ به دعوت آیتالله طالقانی سخنرانیهایی در مسجد هدایت تهران، که کانون توجه دانشجویان و جوانان مبارز بود، ایراد کرد
[۸۳] یاران امام… باهنر، ص۵۲۰-۵۲۱؛
[۸۴] هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، ج۲، ص۱۱۳۴-۱۱۳۵.
.
سه مرتبه بازداشت در سال ۱۳۵۰
در پی تحریم جشنهای ۲۵۰۰ ساله از سوی امام خمینی
[۸۵] صحیفه ی امام، ج۲، ص۳۵۸-۳۷۳.
ساواک مراقبتهای شدیدی نسبت به فعالیت روحانیون مبارز در پیش گرفت. بر این اساس وی در مرداد ۱۳۵۰ به ساواک مشهد احضار و مدتی در زندان لشکر خراسان بازداشت شد
[۸۶] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۲۳.
[۸۷] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۶۱۴.
. او پس از آزادی، فعالیتهای خود را ادامه داد و در همان سال دو بار دیگر نیز بازداشت شد؛ یکی در آبان ۱۳۵۰ که به بازداشت کوتاه مدت وی در زندان لشکر خراسان انجامید. دیگری در ۲۱ آذر همان سال که به اتهام اقدام برضد امنیت داخلی به سه ماه حبس محکوم گردید
[۸۸] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب ۶۱۴.
.
ادامه جلسات درس در تهران، مشهد و نیشابور
وی پس از آزادی، فعالیتهای سیاسی اجتماعی خود را گسترش داد و بارها در جلسات هیئت انصارالحسین و مسجد نارمک تهران حضور یافت و سخنرانیهایی در موضوعات دینی و سیاسی ایراد کرد. جلسات درس و تفسیر او در مدرسه ی میرزاجعفر و مسجد امام حسن علیهالسّلام و مسجد قبله و نیز در منزلش در مشهد ادامه داشت. مخاطب او در این جلسات دانش آموزان، دانشجویان، طلاب جوان و گروههایی از اقشار مختلف مردم بودند که وی آنان را با تفکر اسلام انقلابی و سیاسی آشنا میساخت. عده زیادی از مخاطبان جلسات و شاگردان او بعدها در اوج مبارزات در نقاط مختلف کشور به آگاهی بخشی پرداختند. گزارشهای جلسات سخنرانی و درس او بارها از سوی ماموران امنیتی منعکس شده است. از نظر ساواک، افرادی چون آیتالله خامنهای از مدرسان روشنفکر و انقلابی حوزههای علمیه تلقی میشدند که ضمن داشتن ارتباط با دانشجویان و جوانان، مروج اندیشههای مبارزاتی امام خمینی و خواستار آگاه ساختن طلاب علوم دینی به مسائل سیاسی و اجتماعی بودند
[۸۹] استاد شهید…، ص۲۱۸.
[۹۰] یاران امام… میلانی، ج۳، ص۵۹۰.
.
آیت الله خامنهای در فروردین ۱۳۵۲ برای تبلیغ عازم نیشابور شد و در مساجد آن شهر سلسله جلسات درس اصول عقاید را، که هفتهای یک بار در روزهای سه شنبه برگزار میشد، دایر کرد
[۹۱] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۲.
[۹۲] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب۶۱۴.
. در خرداد ۱۳۵۲ ساواک جلسات تفسیرش در مسجد امام حسن علیهالسّلام و منزلش را تعطیل کرد
[۹۳] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۶۱۴.
[۹۴] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۳.
[۹۵] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۲.
. آیتالله خامنهای در آذر ۱۳۵۲ محل اقامه ی نماز جماعت و جلسات تفسیر خود را به دعوت بانی و واقف مسجد کرامت، به آن مسجد انتقال داد و مسجد یادشده را به کانون فعالیت دانشجویان و طلاب جوان تبدیل کرد
[۹۶] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۶۱۴.
. ساواک مشهد در واکنش به فعالیتهای سیاسی گسترده ی او، او را از اقامه ی نماز جماعت در آن مسجد باز داشت
[۹۷] یاران امام…، مطهری، ص۴۵۵؛
[۹۸] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۳.
.
زندان ششم؛ سختترین دوره حبس
در آبان ۱۳۵۳ به دعوت آیتالله محمد مفتح ، امام جماعت مسجد جاوید تهران، که در آن ایام ممنوع المنبر شده بود، در آن مسجد به سخنرانی پرداخت. در پی آن ساواک به دستگیری آیتالله مفتح و تعطیلی مسجد جاوید به عنوان یکی از کانونهای مهم مبارزه اقدام کرد
[۹۹] نیکبخت، زندگی و مبارزات… مفتح، ص۴۰۸.
. به دنبال آن، منزل آیتالله خامنهای هم در آذر ماه همان سال مورد بازرسی ساواک قرار گرفت. ساواک علت بازرسی را، اظهارات وی در جلسهای خصوصی درباره ی ضرورت ایجاد جمعیتی برای سامان دهی مبارزه و استفاده از فرصتها برای پیشبرد اهداف نهضت اسلامی در مشهد اعلام نمود
[۱۰۰] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب ۵۷۳.
. در نهایت آیتالله خامنهای در دی ۱۳۵۳ برای ششمین بار دستگیر و این بار به زندان کمیته ی مشترک ضدخرابکاری در تهران منتقل گردید
[۱۰۱] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۴.
[۱۰۲] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب۶۱۴.
[۱۰۳] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۲.
و به گفته خود دشوارترین و سختترین وضعیت حبس خود را تجربه کرد. او در حبس، اجازه ی ملاقات نداشت و از وضعیت و محل حبس او اطلاعی به خانواده اش نیز داده نشده بود.
[۱۰۴] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۵.
فعالیتهای منجر به تبعید
او در ۲ شهریور ۱۳۵۴ از زندان آزاد شد، اما تحت مراقبت ماموران امنیتی بود و اقامه ی جماعت، سخنرانی، تدریس و جلسات تفسیر وی حتی در منزلش ممنوع شده بود
[۱۰۵] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب ۵۷۵.
[۱۰۶] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب ۳۸۹.
[۱۰۷] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب ۳۰۴.
. اما او به رغم همه ی محدودیتهای سیاسی و امنیتی جلسات تفسیر و فعالیتها و اقدامات روشنگرانه ی انقلابی خود را به صورت مخفیانه پیگرفت و پرداخت شهریه ی امام خمینی به طلاب علوم دینی را نیز ادامه داد
[۱۰۸] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۶.
[۱۰۹] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب ۵۷۲.
. در اواخر سال ۱۳۵۴ مخفیانه کتاب طرح کلی اندیشه ی اسلامی در قرآن را با نام مستعار سیدعلی حسینی منتشر کرد. او در خرداد ۱۳۵۵، به دنبال وقوع سیل در قوچان، گروهی را تشکیل داد که از مشهد برای کمکرسانی به مردم سیل زده به آن شهر اعزام شده و با استقرار در مدرسه ی عوضیه ی آن شهر به امدادرسانی پرداختند
[۱۱۰] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۳۸۹.
.
در اسناد ساواک گزارشهایی درباره ی فعالیتهای سیاسی آیتالله خامنهای و پدرش در اواخر سال ۱۳۵۵ در مشهد وجود دارد که به طرف داری از امام خمینی و تبلیغ نهضت اسلامی پرداختهاند. آیتالله خامنهای در محرم ۱۳۹۶/دی ۱۳۵۵ سخنرانیهایی علیه رژیم ایراد کرد و ضمن برگزاری سلسله جلسات مباحثه درباره ی تبیین فضای فکری فرهنگی، به ویژه برای دانشجویان و جوانان
[۱۱۱] گفت وگوی چهارجانبه…، همه ی صفحات
و نیز حضور در جلسات علما و روحانیون تهران روند مبارزه را شدت بخشید
[۱۱۲] یاران امام… مفتح، ص۳۴۰.
[۱۱۳] استاد شهید…، ص۲۷۷.
. از سوی دیگر، ساواک هم میکوشید برای به دست آوردن مستنداتی علیه او و مبارزان دیگر در آن جلسات نفوذ کند
[۱۱۴] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۸۳.
. به دنبال درگذشت علی شریعتی در لندن در ۲۹ خرداد ۱۳۵۶ آیتالله خامنهای در بزرگداشت و مراسم ترحیم وی حضور داشت. این حضور او به دلیل آشنایی و ارتباط دیرینه اش با شریعتی و پدرش بود
[۱۱۵] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۲.
[۱۱۶] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب ۳۸۹.
.
تبعید به ایرانشهر
به دنبال درگذشت آیتالله سید مصطفی خمینی در اول آبان ۱۳۵۶ در نجف اشرف، آیتالله خامنهای به همراه برخی از مبارزان مراسم ختمی در ۶ آبان در مسجد ملاهاشم برپا کرد
[۱۱۷] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۲.
. همان ایام به همراه عدهای از علمای مشهد تلگرام تسلیتی به امام خمینی در نجف مخابره کردند
[۱۱۸] امام خمینی در آیینه ی اسناد، ج۶، ص۵۲.
. با درگذشت آیتالله سید مصطفی خمینی و تحولاتی که در پی آن پدید آمد، نهضت اسلامی وارد مرحله ی نهایی خود شد و حرکتهای جدی برای پیروزی انقلاب آغاز گردید. رژیم پهلوی هم در واکنش به این فعالیتها، به رغم اعلام سیاست فضای باز سیاسی، با سرکوب و خفقان فعالیتهای مبارزان را محدودتر کرد. به دنبال اجرای این سیاست، برخی از مبارزان سرشناس به تبعید محکوم شدند که آیتالله خامنهای هم در زمره ی آنان بود. او از سوی کمیسیون امنیت اجتماعی خراسان به سه سال تبعید در ایرانشهر محکوم گردید
[۱۱۹] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب ۵۷۶.
و ماموران ساواک در ۲۳ آذر ۱۳۵۶ به منزل او یورش برده و او را دستگیر و به ایرانشهر انتقال دادند. هدف رژیم از این اقدام، قطع ارتباط او با مردم و مبارزان و به دنبال آن، عدم توفیق وی در امر مبارزه و افشاگری علیه حکومت بود
[۱۲۰] انقلاب اسلامی به روایت…، ج۱، ص۲۶۳.
[۱۲۱] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب۶۸۷.
[۱۲۲] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب ۸۰-۸۱.
[۱۲۳] یاران امام… مطهری، ص۵۷۵.
. اما وی به علت تعامل با اهل تسنن اشتهار و محبوبیتی در میان مردم ایرانشهر یافت و با بهره گیری از این فرصتها پیام انقلاب را به مردم دورترین نقاط کشور رساند
[۱۲۴] انقلاب اسلامی به روایت…، ج۲، ص۳۲۶.
[۱۲۵] انقلاب اسلامی به روایت، ج۱۰، ص۵۱.
. سخنرانیهای او در مسجد آل رسول ایرانشهر و رفت و آمد علما و روحانیون مبارز، نیروهای انقلابی و اقشار مختلف مردم به منزل او، عوامل امنیتی را بر آن داشت که فعالیتهای او را محدود سازند و از رفت و آمد مردم ممانعت به عمل آورند
[۱۲۶] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۶.
[۱۲۷] اسناد نهضت آزادی ایران، ج۹، ص۲۳۴-۲۳۵.
.
او در ۱۹ فروردین ۱۳۵۷ در پی کشتار مردم در یزد ، در نامهای به آیتالله محمد صدوقی این اقدام وحشیانه ی رژیم پهلوی را محکوم کرد و ضمن ترغیب مردم به ادامه ی مبارزه، یاد شهدای آن حادثه را گرامی داشت
[۱۲۸] یاران امام… صدوقی، ص۱۲۸-۱۳۱.
. این نامه به صورت اعلامیه در سراسر کشور پخش گردید
[۱۲۹] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۶.
.
وقوع سیل در ایرانشهر در ۱۱ تیر۱۳۵۷ موقعیتی فراهم آورد تا آیتالله خامنهای با توجه به تجربیات پیشینش، مدیریت تنها گروه امدادی را عهده دار شود. وی با هماهنگیهایی که با روحانیون شهرهای مختلف از جمله یزد و مشهد داشت، توانست کمکهای مردمی را از اقصا نقاط ایران جذب و در بین سیل زدهها تقسیم کند
[۱۳۰] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۶.
.
آیت الله خامنهای در دوران تبعید ارتباط خود را با مبارزان و علمای تراز اول مبارزه در شهرهای ایران حفظ کرد و پیوسته مکاتباتی درباره ی نهضت اسلامی با آنان داشت و از این طریق در جریان بسیاری از حوادث و رخدادها قرار میگرفت و با نامه نگاریهای گوناگون در بسیاری از تصمیم گیریهای جمعی علما مشارکت میکرد.
تبعید به جیرفت
با اوج گیری انقلاب اسلامی در آستانه ی ماه رمضان ، ۲۸ شعبان ۱۳۹۸/ ۲۸ تیر۱۳۵۷، شماری از طلاب حوزه ی علمیه ی مشهد به ادامه ی تبعید آیتالله خامنهای اعتراض و خواستار بازگشت وی به مشهد شدند که به دخالت ماموران انتظامی انجامید
[۱۳۱] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۶.
. گسترش فعالیتهای انقلابی و مردمی آیتالله خامنهای در راستای جهت دهی و سامان دهی مبارزه در ایرانشهر و مناطق و شهرهای اطراف از یک سو، و محبوبیت و نفوذ روزافزون وی در میان اقشار مختلف مردم آن سامان از سوی دیگر، مقامات امنیتی را بر آن داشت تا محل تبعید وی را به جیرفت که در مقایسه با ایرانشهر دورافتاده و دارای محدودیتهای بیشتری بود، تغییر دهند. لذا وی در ۲۲ مرداد به جیرفت انتقال یافت
[۱۳۲] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۰۲.
. مبارزات سیاسی آیتالله خامنهای در جیرفت هم متوقف نماند و او از همان آغاز ورود به آن شهر با سخنرانی در مسجد جامع به افشاگری علیه حکومت پهلوی پرداخت. یکی از سخنرانیها، که در ۱۵ شهریور ۱۳۵۷ صورت گرفت، به برپایی تظاهرات و سردادن شعارهای انقلابی توسط مردم منجر شد
[۱۳۳] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۱۱.
. این اتفاق زمانی روی داد که هنوز تظاهرات و راهپیمایی در شهرهای کوچک معمول نشده بود. او در شمار روحانیون تبعیدیای بود که در نامهای به آیتالله سیدعبدالحسین دستغیب ، ضمن تشریح حوادث کشور و ذکر جنایات رژیم پهلوی در شیراز ، مشهد، اصفهان و جهرم راهکارهایی را برای تداوم نهضت اسلامی تا سرنگونی حکومت پهلوی ارائه دادند
[۱۳۴] اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۳۴۸-۳۵۷.
. وی در این دوره، مخفیانه عازم کهنوج شده، سخنرانیهای افشاگرانهای ایراد کرد
[۱۳۵] مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۱۸۸۹.
.
=
بازگشت به مشهد
=
با گسترش مبارزات مردمی و ازهم گسیختگی ارکان رژیم و ناتوانی آن در مهار روند انقلاب ، آیتالله خامنهای در اول مهر ۱۳۵۷ از جیرفت به مشهد مراجعت کرد و در آنجا فعالیتهای خود را در امر سامان دهی امور انقلاب و تشدید روند مبارزه و پیگیری مسائل گوناگون نهضت ادامه داد
[۱۳۶] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ش ب ۵۷۶.
. در ایام اقامت امام خمینی در فرانسه ، با ارسال تلگرامی به همراه برخی از روحانیون مبارز مشهد، اقامت موقت امام در فرانسه را عاملی برای پدید آمدن موجی از امید و تصمیم و قاطعیت در دل مردم و نشانی از عزم و اراده ی راسخ امام در راه نجات امت مسلمان ایران عنوان کرده و از ایشان تقاضا کردند دستورات لازم را برای ادامه ی مبارزه صادر کند. در پایان نیز خواستار بازگشت امام خمینی به ایران شدند
[۱۳۷] اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۴۰۲.
[۱۳۸] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۲۰۹.
.
فعالیتهای مبارزاتی آیتالله خامنهای در مشهد در مدت اندکی شتاب بیشتری به خود گرفت و او ضمن سازمان دهی حرکتها و تظاهرات مردمی، سخنرانیهای افشاگرانهای را در اجتماعات مردم مشهد ایراد کرد
[۱۳۹] انقلاب اسلامی به روایت…، ج۱۴، ص۱۹۲.
[۱۴۰] انقلاب اسلامی به روایت…، ج۱۴، ص۴۷۲.
. در عین حال با بیت امام و دیگر مبارزان در ارتباط و مشورت دائم بود. پیرو همین ارتباط بود که سید احمد خمینی در ۱۰ آبان ۱۳۵۷ از پاریس با آیتالله صدوقی تماس گرفت و تمایل امام خمینی برای ملاقات با وی و آیتالله خامنهای را اعلام کرد
[۱۴۱] امام خمینی در آئینه ی اسناد، ج۷، ص۶۰۳.
[۱۴۲] یاران امام… صدوقی، ص۴۳۱.
. آیتالله خامنهای در شمار روحانیونی بود که با سخنرانی در ورزشگاه سعدآباد مشهد در اجتماع بزرگ فرهنگیان آن شهر خواستار بازگشت امام خمینی و تشکیل حکومت اسلامی شد
[۱۴۳] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۳۸۹.
[۱۴۴] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۲.
. او در آخرین روزهای آبان همراه با سیدعبدالکریم هاشمی نژاد با عزیمت به شهرستانهای قوچان ، شیروان و بجنورد و برپایی جلسات سخنرانی به تقویت جریان انقلاب در آن شهرها همت گماشت. فعالیتهای روزافزون و تاثیرگذار آیتالله خامنهای در مشهد، مقامات امنیتی رژیم پهلوی را بر آن داشت که ایشان را دستگیر نمایند. در گزارشهای ساواک از آیتالله خامنهای به عنوان یکی از پرچمداران برجسته ی انقلاب در خراسان نام برده شده است
[۱۴۵] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۳۸۹.
.
سخنرانی عاشورای ۵۷ در حرم امام رضا
وی در ۱۹ و ۲۰ آذر ۱۳۵۷ هم زمان با تاسوعا و عاشورای حسینی سخنرانی پرشوری در اجتماع بزرگ راه پیمایان مشهد ایراد کرد و خطبه ی شب عاشورا را در حرم مطهر امام رضا علیهالسّلام به نام امام خمینی خواند و با این اقدام انقلابی تابوی سنتی حکومت پهلوی را که تا پیش از آن، مراسم مذکور را به صورت تشریفاتی و با دعا برای محمدرضا پهلوی اجرا میکرد، در هم شکست
[۱۴۶] مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش ب ۵۷۲.
[۱۴۷] مؤسسه ی پژوهشی فرهنگی…، ش ب ۱۹۲۱.
. همچنین او در روز عاشورا تظاهرات عظیم مردم مشهد را سامان دهی کرد و در اجتماع بزرگ آنان به سخنرانی پرداخت
[۱۴۸] روزشمار انقلاب اسلامی، ج۸، ص۳۳۹.
[۱۴۹] روزشمار انقلاب اسلامی، ج۸، ص۳۵۲.
. وی در شمار روحانیونی بود که در ۲۴ آذر در اعتراض به حمله ی مامورین رژیم پهلوی به بیمارستان شاهرضای مشهد (امام رضا علیهالسّلام کنونی) برنامه ی تحصن در بیمارستان مزبور را مطرح کرد
[۱۵۰] انقلاب اسلامی به روایت…، ج۲۰، ص۳۳.
. در مسیر حرکت آنان برای تحصن بسیاری از مردم نیز به آنان پیوستند و در شمار متحصنین قرار گرفتند
[۱۵۱] شمس آبادی، ص۳۱۵-۳۱۶.
. متحصنین با صدور اعلامیهای ضمن تشریح جنایات عوامل حکومت پهلوی، مجازات آنان را خواستار شدند
[۱۵۲] اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۴۹۲-۴۹۳.
و بر سرنگونی حکومت پهلوی و بازگشت امام خمینی تاکید کردند. این اقدام آنان بازتاب گستردهای یافت و اعلامیههای متعددی در همبستگی و حمایت از آنها در سراسر ایران منتشر شد
[۱۵۳] انقلاب اسلامی به روایت…، ج۲۱، ص۱۸۸.
[۱۵۴] انقلاب اسلامی به روایت…، ج۲۱، ص۱۲۳- ۱۲۴.
.
تظاهرات ۹ دی ۵۷ مشهد
آیت الله خامنهای در ۹ دی ۱۳۵۷ به همراه عدهای از علمای مبارز مشهد پیشاپیش جمعیت انبوهی از مردم به منظور همراه ساختن کارکنان استانداری خراسان با جریان انقلاب به سوی ساختمان استانداری حرکت کردند. اما علیرغم تلاشهای مسالمت آمیز آنها نیروهای انتظامی مستقر در استانداری به سوی مردم آتش گشودند. به دنبال آن جمعیت تظاهرکننده به خیابانها ریخته و برخی ساختمانها و مراکز دولتی را به آتش کشیدند. شب حادثه، علمای مشهد از جمله آیتالله خامنهای با تشکیل جلسهای کوشیدند مانع درگیری و کشتار بیشتر مردم در روز بعد بشوند، ولی عوامل رژیم پهلوی با قتل عام مردم تظاهرکننده فاجعه ی یکشنبه ی خونین ۱۰ دی ۱۳۵۷ را به بار آوردند
[۱۵۵] شمس آبادی، ص۳۲۵-۳۲۸.
. به دنبال وقوع این حوادث، آیتالله خامنهای به همراه عدهای از روحانیون مبارز مشهد در محکومیت این حادثه و تداوم نهضت اعلامیهای صادر کردند
[۱۵۶] روزشمار انقلاب اسلامی، ج۱۰، ص۲۱۶-۲۱۷.
.
عضویت در شورای انقلاب
با شتاب گرفتن روند فروپاشی حکومت پهلوی و نمایان شدن نشانههای پیروزی نهایی نهضت اسلامی، امام خمینی در ۲۲ دی ۱۳۵۷ فرمان تشکیل شورای انقلاب اسلامی را صادر کردند
[۱۵۷] صحیفه ی امام…، ج۵، ص۴۲۶-۴۲۸.
. آیتالله خامنهای که از سوی امام به عضویت آن شورا انتخاب شده بودند با نقش محوری که در تحولات انقلاب اسلامی در مشهد داشت، این شهر را ترک و در اواخر دی ۱۳۵۷ به تهران آمد و در مدرسه ی رفاه مستقر شد و همگام با دیگر مبارزان، به ویژه آیات بهشتی ، مطهری و مفتح برای تدارک مرحله ی نهایی پیروزی انقلاب اسلامی و برنامه ریزی برای آینده، نقش فعالی برعهده گرفت
[۱۵۸] او به تنهایی…، ص۶۳.
[۱۵۹] حدیث ولایت، ج۲، ص۴۰.
. پس از تشکیل کمیته ی استقبال از امام خمینی توسط شورای انقلاب اسلامی
[۱۶۰] قاسم پور، ص۹۲-۹۴.
مسئولیت کمیته ی تبلیغات آن را عهده دار شد.
تحصن در مسجد دانشگاه تهران
به دنبال بسته شدن فرودگاههای کشور به دستور بختیار و ممانعت از بازگشت امام خمینی به ایران ، آیتالله خامنهای به همراه آیتالله بهشتی و چند تن از روحانیون مبارز سرشناس در اعتراض به این اقدام دولت، در مسجد دانشگاه تهران تحصن عظیمی را سامان دهی کردند که با پیوستن سایر علما، دانشگاهیان و مردم ابعاد وسیعی به خود گرفت
[۱۶۱] هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی…، ص۱۶۱-۱۶۲.
[۱۶۲] اطلاعات، ش ۵۷۷۱، ۹/۱۱/۱۳۵۷.
. شب قبل از آغاز تحصن، آیتالله بهشتی در بهشت زهرا سخنرانی کرد و آیتالله خامنهای قطعنامهای را که خود تهیه کرده بود برای مردم قرائت نمود و با این برنامه تحصن روز بعد در مسجد دانشگاه تهران قطعیت یافت. آیتالله خامنهای در طول تحصن با تشکیل ستادی و با مشارکت برخی از مبارزین متحصن به اقداماتی دست زدند که عمدهترین آنها انجام سخنرانی، انتشار اعلامیه و انتشار نشریهای به نام «تحصن» بود
[۱۶۳] مصاحبه های… ۱۳۶۲-۱۳۶۳، ص۱۸۲-۱۸۳.
. متحصنان در روز هشتم بهمن با صدور اعلامیهای تاکید کردند تا باز شدن فرودگاهها به روی امام خمینی به تحصن خود ادامه خواهند داد
[۱۶۴] اسناد انقلاب اسلامی، ج۴، ص۷۱۴.
. این تحصن که تا صبح روز ۱۲ بهمن ادامه یافت
[۱۶۵] پا به پای آفتاب…، ج۲، ص۱۹۵.
؛ مسجد دانشگاه تهران را به کانونی تاثیرگذار در روند مبارزه تبدیل کرد.
در لحظه ی تاریخی ورود امام خمینی به میهن در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ آیتالله خامنهای، به همراه علما، روحانیون و مبارزان اسلامی برای استقبال از امام خمینی در فرودگاه مهرآباد حضور یافت. در طول دهه ی فجر انقلاب اسلامی، آیتالله خامنهای همواره در کنار امام خمینی بود و در بسیاری از امور به ایشان مشورت میداد و همچنین مسئولیت کمیته ی تبلیغات دفتر امام را با هدف مقابله با توطئههای خبری و تبلیغاتی مخالفان داخلی و خارجی حکومت اسلامی ، مقابله با فرصت طلبیهای احزاب و گروههای گوناگون سیاسی، تنظیم و انتشار اخبار و انتشار نشریهای به نام «امام» بر عهده داشت. خود نیز چند مقاله نوشت و در آن نشریه منتشر کرد
[۱۶۶] قصه ی آفتاب، ص۹۵.
.
فعالیتهای سیاسی در دهه ی اول انقلاب اسلامی
شورای انقلاب
یکی از نخستین عرصههای نقش آفرینی آیتالله خامنهای در روند تکون نظام جمهوری اسلامی، عضویت و فعالیت در شورای انقلاب بود. این شورا پس از مهاجرت امام خمینی به فرانسه در مهر۱۳۵۷ و ظهور نشانههای پیروزی انقلاب اسلامی و ورود نهضت اسلامی به مرحله ی انقلاب با نظر امام خمینی از اوایل آبان شکل گرفت و اعضای آن توسط امام خمینی به تدریج انتخاب شدند، اما به لحاظ رعایت ملاحظات مختلف به صورت رسمی در آستانه ی پیروزی انقلاب در ۲۲ دی ۱۳۵۷ اعلام گردید
[۱۶۷] صحیفه امام، ج۵، ص۴۲۶-۴۲۸.
. نخستین اعضای شورا آقایان مرتضی مطهری، سید محمد حسینی بهشتی، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی ، محمدرضا مهدوی کنی، سیدعلی خامنهای و محمدجواد باهنر و اکبر هاشمی رفسنجانی بودند. در ادامه کار شورا نیز افراد دیگری به عضویت آن درآمدند
[۱۶۸] خاطرات آیتالله محمدرضا مهدوی کنی، ص۱۸۳.
. آیتالله خامنهای در اواخر دی ماه در این جلسات حضور پیدا کرد
[۱۶۹] پا به پای آفتاب…، ج۲، ص۱۹۲.
. شورا در این مقطع، تصمیم گیریهای مهم در مورد مبارزه را برعهده داشت. از جمله ی آنها مذاکره با مقامات حکومت پهلوی و مقامات کشورهای خارجی، از جمله آمریکا و نیز تشکیل کمیته ی استقبال از امام خمینی بود
[۱۷۰] قاسم پور، ص۹۲-۹۴.
. اقدام مهم دیگر شورای انقلاب در مقطع قبل از پیروزی، معرفی مهدی بازرگان به عنوان رئیس دولت موقت به امام خمینی بود
[۱۷۱] هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی…، ص۱۶۹.
.
پس از پیروزی انقلاب آنچه برعهده شورای انقلاب قرار داشت عبارت بود از:قانون گذاری در غیاب قوه ی مقننه، انجام بخشی از وظایف قوه ی مجریه پس از ادغام دولت موقت و شورای انقلاب در تیر ۱۳۵۸ و انجام همه آن پس از استعفای دولت موقت در ۱۴ آبان ۱۳۵۸ تا پس از آن. در کنار این وظایف اصلی، مرجعی برای رفع معضلات و بحرانهای پیشِ رویِ نظام نوپای جمهوری اسلامی و مشاوره برای امام نیز بود
[۱۷۲] سائلی کرده ده، ص۱۱.
. به رغم تغییر چندینباره ترکیب اعضای شورای انقلاب در ادوار چهارگانه ی آن تا پایان فعالیتش در ۲۹ تیر ۱۳۵۹ آیتالله خامنهای عضو ثابت ان باقی ماند
[۱۷۳] سائلی کرده ده، ص۴۹-۶۲.
. ایستادگی در برابر نظرات و مواضع جهت دار اعضای موسوم به «لیبرال» شورا، هشدارهای مکرر نسبت به ضرورت جلوگیری از نفوذ اعضا و هواداران حزب توده ایران و دیگر احزاب و گروههای مخالف انقلاب اسلامی در ارتش و عرصه ی فرهنگ کشور از مواضع مهم وی در جلسات و تصمیمات شورا بود
[۱۷۴] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای مختلف.
. او معتقد بود که در شورای انقلاب باید از اقشار گوناگون جامعه نمایندهای حضور داشته باشد
[۱۷۵] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسه ی ۱۰/۱۲/۱۳۵۷.
. مسائل کردستان ، سیستان و بلوچستان و دیگر مناطق کشور و ضرورت حفظ وحدت از دیگر موضوعات مهم و مورد توجه وی در شورای انقلاب بود. او بر این عقیده بود که دولت موقت در قضیه کردستان ضعف نشان داده و باید آن را از راههای مختلف حل کرد و از سرایت آن به سایر مناطق قومی کشور جلوگیری نمود
[۱۷۶] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای ۲۹/۱۲/۱۳۵۷.
[۱۷۷] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای ۴/۶/۱۳۵۸.
[۱۷۸] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای ۱۵/۷/۱۳۵۸.
[۱۷۹] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای ۲/۹/۱۳۵۸.
. در مورد منطقه ی سیستان و بلوچستان نیز براساس از تجربه ی حضورش در زمان تبعید و اطلاع از اوضاع سیاسی و اجتماعی آن منطقه، بر بهبود وضع اقتصادی و معیشتی مردم آن دیار تاکید داشت
[۱۸۰] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای ۱۵/۱/ ۱۳۵۸.
[۱۸۱] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای ۱۹/۱/ ۱۳۵۸.
[۱۸۲] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای ۱۱/۶/ ۱۳۵۸.
[۱۸۳] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای ۲۸/۸/ ۱۳۵۸.
[۱۸۴] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای ۶/۱۰/ ۱۳۵۸.
[۱۸۵] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای ۸/۱۰/ ۱۳۵۸.
. در این زمینه در ۹ فروردین ۱۳۵۸ از سوی امام خمینی ماموریت یافت در راس هیاتی عازم آن منطقه شود تا به خواستها و مشکلات مردم رسیدگی و در مورد وضعیت آن منطقه گزارشی تهیه کند
[۱۸۶] صحیفه ی امام…، ج۶، ص۴۲۹.
. در این سفر، افزون بر ماموریت یادشده، با برخی از سران و متنفذین محلی منطقه دیدار و سیاستهای نظام جمهوری اسلامی را برای آنها تشریح و تبیین کرد.
حمایت از تاسیس و تقویت نهادهای انقلابی و مردمی چون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و جهاد سازندگی از دیگر مواضع اصولی وی در شورای انقلاب بود
[۱۸۷] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای ۱۰/۴/ ۱۳۵۸.
[۱۸۸] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای ۱۴/۶/ ۱۳۵۸.
[۱۸۹] خلاصه ی مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسههای ۴/ ۹/ ۱۳۵۸.
.
معاونت شهید چمران
با ادغام دولت موقت و شورای انقلاب در آخر تیر ۱۳۵۸ برخی اعضای شورای انقلاب از سوی آن شورا به برخی از وزارتخانههای حساس راه یافتند و از آن جمله آیتالله خامنهای به معاونت امور انقلاب وزارت دفاع انتخاب گردید. در این زمان دکتر مصطفی چمران وزیر دفاع بود
[۱۹۰] دولتهای ایران…، ص۴۵۷ ۴۵۹.
. همچنین در جریان ادغام شورای انقلاب و دولت موقت که با هدف تمرکز بیشتر در قوه ی مجریه صورت گرفت ایشان به عضویت کمیسیون وزرای امنیتی که سرپرستی و مسئولیت کلیه ی امور انتظامی، نظامی و امنیتی، از جمله بحرانهای گنبد، کردستان و خوزستان و مقابله با اقدامات احزاب و گروههای ضدانقلاب را بر عهده داشت، انتخاب گردید
[۱۹۱] سائلی کرده ده، ص۱۱۷-۱۱۸.
.
سرپرستی سپاه پاسداران
از دیگر ماموریتهای وی از طرف شورای انقلاب، مسئولیت مرکز اسناد و نیز سرپرستی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۳ آذر ۱۳۵۸ بود
[۱۹۲] خلاصه مشروح مذاکرات شورای انقلاب، جلسه ی ۳/۹/۱۳۵۸.
. وی قبل از این نیز به نمایندگی از سوی شورای انقلاب در برخی جلسات سپاه پاسداران شرکت میکرد. علت انتخاب او به سرپرستی سپاه، باقی ماندن پارهای اختلافات در بدنه و سازمان سپاه بود که در ماههای پس از پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفته بود و با تلاشهای میانجیگرانه به نتیجه نرسیده بود
[۱۹۳] رسالت، ش ۹۹۷، ص۱۰.
. وی که از حامیان نیروهای نظامی مردمی، به ویژه سپاه بود، در مدت حضور در راس آن نیرو سعی کرد علاوه بر رفع اختلافات موجود، سازمان مناسبی بدان بدهد. او در ۵ اسفند ۱۳۵۸ از مسئولیت سرپرستی سپاه به دلیل نامزدی در انتخابات نخستین دور مجلس شورای اسلامی استعفا داد
[۱۹۴] هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی…، ص۴۴۹.
.
تاسیس حزب جمهوری اسلامی
آیت الله خامنهای در ایام منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن، هم زمان با حضور مؤثر در شورای انقلاب و تمشیت امور انقلاب در دوره ی گذار
[۱۹۵] هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی…، ص۱۲۵.
؛ به همراه سید محمد حسینی بهشتی، اکبر هاشمی رفسنجانی، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی و محمدجواد باهنر برای ایجاد تشکلی انقلابی فعالیت میکرد
[۱۹۶] هاشمی رفسنجانی، انقلاب و پیروزی…، ص۲۱۵-۲۱۸.
. این تشکل با نام حزب جمهوری اسلامی در ۲۹ بهمن ۱۳۵۷ رسماٌ اعلام موجودیت کرد اما پایههای تاسیس آن به جلساتی در مشهد در تابستان ۱۳۵۶ بر میگردد که در آن برخی از مبارزان از جمله مؤسسین بعدی حزب جمهوری اسلامی در صدد تشکیل مجمع و سازمان متشکلی برای فعالیت بر ضد حکومت پهلوی و توسعه اندیشه ی اسلامی بودند
[۱۹۷] جاسبی، ج۴، ص۱۴۹.
. بر این مبنا حزب در دوره فعالیت غیررسمی خود در ماههای منتهی به پیروزی انقلاب نقش مؤثری در برگزاری اجتماعات و سخنرانیها بر عهده داشت که فعالیت آیتالله خامنهای در این زمینه قابل ملاحظه بود
[۱۹۸] جاسبی، ج۴، ص۱۴۶-۱۴۷.
. از دلایل تاسیس حزب جمهوری اسلامی میتوان به پرکردن خلاء ناشی از فقدان تشکیلات منظم و روزآمد برای صیانت و حمایت از نظام نوپای جمهوری اسلامی، کمک به تداوم انقلاب و حفظ یکپارچگی و حضور مردم در صحنه، پی ریزی بنیانهای اساسی نظام جمهوری اسلامی، صیانت از محوریت نقش آفرینی امام خمینی در دوران پس از انقلاب، تعمیق اندیشه ی اصیل اسلامی در اذهان مردم، هدایت لحظه به لحظه ی سیاسی مردم، کمک برای تامین نیروی انسانی دستگاههای اجرایی برای تحقق اهداف انقلاب اسلامی، موضع گیری صریح و صادقانه در برابر ترفندها و فریبهای دشمنان داخلی و خارجی اشاره کرد
[۱۹۹] کارنامه ی چهار ساله ی…، ص۴-۷.
. وی از تهیه کنندگان مرامنامه ی حزب بود. در تقسیم بندی وظایف اعضا نیز وظیفه ی تبلیغات حزب را برعهده گرفت
[۲۰۰] جاسبی، ج۴، ص۱۴۶.
. ایشان عضو مؤسس و عضو شورای مرکزی حزب بود و در مجموع در دوره ی تاسیس حزب بیشتر نقش تبیینی ایفا کرد و مواضع حزب را به صورت گفتارها و جزوههایی ارائه نمود. او در تاسیس شعبه ی حزب در مشهد نقش داشت و دفتر آن شعبه را در ۲۶ اسفند ۱۳۵۷ افتتاح کرد.
دبیر کلی حزب جمهوری اسلامی
پس از آیتالله بهشتی و دکتر باهنر اولین و دومین دبیرکل حزب آیتالله خامنهای در شهریور ۱۳۶۰ از سوی شورای مرکزی حزب به عنوان سومین دبیرکل حزب انتخاب شد
[۲۰۱] هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران…، ص۲۶۳.
. در سالهای پس از پیروزی انقلاب تا زمان تثبیت نظام جمهوری اسلامی در دهه ی ۱۳۶۰، حزب جمهوری اسلامی به مثابه رکن مهمی از حاکمیت خارج از ساختار سیاسی رسمی فعالیت میکرد و مقوم پایههای نظام جمهوری اسلامی بود
[۲۰۲] هاشمی رفسنجانی، آرامش و چالش…، ص۲۶۷.
. ایشان حزب جمهوری اسلامی را نهادی ضروری جهت حفاظت از کلیت نظام نوپای جمهوری اسلامی میدانستند. نخستین کنگره ی حزب در اردیبهشت ۱۳۶۲ برگزار و آیتالله خامنهای برای دومین بار به دبیرکلی حزب و عضویت شورای مرکزی
[۲۰۳] خاطرات سیدمرتضی نبوی، ص۱۶۸.
و شورای داوری حزب
[۲۰۴] جاسبی، ج۴، ص۳۰۰.
انتخاب شد. وی در طول دوران ریاست جمهوری در جلسههای حزب جمهوری اسلامی در تهران و شهرستانها شرکت میکرد و ضمن تبیین ماموریتها و اهداف حزب، به پرسشهای دفاتر، شعب و اعضای حزب پاسخ میداد
[۲۰۵] جمهوری اسلامی، ش۱۵۴۱، ص۱۵.
[۲۰۶] جمهوری اسلامی، ش۱۵۴۳، ص۲.
.
ایشان هم زمان با دوره ی دوم ریاست جمهوری نیز دبیرکلی حزب جمهوری اسلامی را بر عهده داشت. در این دوره فعالیتهای حزب به دلایل مختلف، از جمله:رفع بحرانهای سالهای اولیه ی انقلاب، تاسیس نهادها و سازمانهای مورد نیاز جمهوری اسلامی که حزب در تاسیس، تقویت و رشد آنها نقش مؤثری داشت، اشتغال شخصیتهای محوری حزب از جمله آیتالله خامنهای و هاشمی رفسنجانی در مشاغل مهم نظام در کنار فقدان برخی از بنیانگذاران مؤثر آن، نارضایتی امام خمینی از تبدیل حزب از عامل وحدت بخش به عامل تفرقه و تشدید جناح بندیها در درون حزب، کاهش یافت و دیگر کارایی سالهای اولیه ی خود را نداشت
[۲۰۷] فراز و نشیب حزب جمهوری اسلامی، ص۱۱.
. لذا آیتالله خامنهای و هاشمی رفسنجانی در اوایل خرداد ۱۳۶۶ با نگارش نامهای به امام خمینی و ذکر دلایل یادشده، به ویژه پیدایش و تشدید جناح بندی در درون حزب و خطر آن برای وحدت و انسجام جامعه ، خواستار تعطیلی فعالیتهای آن شدند
[۲۰۸] جمهوری اسلامی، ش۲۳۲۰، ص۱.
. امام خمینی نیز در ۱۱ خرداد ۱۳۶۶ با این درخواست موافقت کرد و متعاقب آن فعالیتهای حزب تعطیل شد
[۲۰۹] صحیفه ی امام…، ج۲۰، ص۲۷۵.
.
امامت جمعه ی تهران
امام خمینی در ۲۴ دی ۱۳۵۸ آیتالله خامنهای را با اشاره به حسن سابقه و شایستگی در علم و عمل به امامت جمعه تهران منصوب کردند
[۲۱۰] صحیفه ی امام…، ج۱۲، ص۱۱۶.
. ایشان نخستین نماز جمعه را در ۲۸ دی ۱۳۵۸ امامت کردند
[۲۱۱] در مکتب جمعه…، ج۱، ص۲-۳.
. از این تاریخ تا واقعه ی ۶ تیر۱۳۶۰ که در مسجد ابوذر تهران به ایشان سوء قصد و بر اثر آن به شدت مجروح گردیدند، به جز مقطع ۲۱ بهمن تا ۶ اسفند ۱۳۵۹ که در جریان سفری تبلیغی در هندوستان به سر میبرد، نماز جمعه ی تهران را اقامه کردند
[۲۱۲] در مکتب جمعه…، ص۲-۳، صفحات مختلف.
. پس از آن نیز همواره این سمت را بر عهده داشت. اقدام مهم و ابتکاری وی در مورد نماز جمعه، پیشنهاد برگزاری سمینارهای ائمه ی جمعه به منظور انسجام شبکه ی امامان جمعه در داخل کشور و جهان اسلام بود که پس از موافقت امام خمینی، نخستین سمینار در مدرسه ی فیضیه ی قم برگزار شد و پس از آن سمینارهای متعددی نیز برگزار شد
[۲۱۳] فرهنگ و تهاجم فرهنگی، ص۳۱۱.
. وی در خطبههای نماز جمعه به عنوان یک تریبون اثرگذار، مهمترین و قاطعترین مواضع اصولی و راهبردی نظام جمهوری اسلامی را ارائه کرده و همچنین، به تعمیق اندیشه دینی و بینش و بصیرت سیاسی جامعه پرداخته است. اهتمام به خطبههای عربی نیز که مخاطب آن مسلمانان جهان اسلام بود، از ویژگیهای خطبههای ایشان بوده است.
نمایندگی در مجلس شورای اسلامی
آیت الله خامنهای پس از نامزدی برای انتخابات نخستین دوره قانون گذاری مجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۳۵۸، از سوی ائتلاف بزرگ نیروهای خط امام شامل جامعه ی روحانیت مبارز تهران، حزب جمهوری اسلامی و چندین سازمان و گروه اسلامی دیگر در انتخابات مجلس شورای اسلامی حمایت شد
[۲۱۴] رضوی، ص۳۸۴.
و از حوزه ی انتخابیه ی تهران وارد مجلس شد. در مجلس، عضو و رئیس کمیسیون امور دفاعی بود. در مدت ریاست ایشان طرحها، لوایح و موضوعات متعددی در آن کمیسیون بررسی شد که از مهمترین آنها میتوان تامین نیازمندیهای استخدامی سپاه پاسداران، ادغام سازمان بسیج مستضعفین در سپاه پاسداران، مسئله ی کردستان، مسائل مرزی، مسئله ی بلوچستان و سازمان دهی نوین ارتش را نام برد
[۲۱۵] آشنایی با مجلس…، ص۹۰-۹۱.
. از موضع گیریهای مهم وی در طول نمایندگی میتوان به صحبتهای مهم و مستند او در موافقت با طرح عدم کفایت سیاسی بنی صدر برای ریاست جمهوری اشاره کرد
[۲۱۶] آشنایی با مجلس، جلسههای ۱۶۶.
[۲۱۷] آشنایی با مجلس، جلسه ۱۶۷و ۱۶۸.
. با آغاز جنگ ایران و عراق در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ و به سبب حضور در جبهههای جنگ، در جلسات مجلس شورای اسلامی کمتر حضور یافت و پس از جراحت شدید در ۶ تیر ۱۳۶۰ در موارد معدود در آن حاضر شد. با انتخاب به مقام ریاست جمهوری در مهر ۱۳۶۰ قوه ی مقننه را ترک گفت.
حضور در دفاع مقدس
آیت الله خامنهای از نخستین ساعات آغاز جنگ ایران و عراق، در تدبیر مسائل جنگ بصورت فعالانه به ایفای نقش پرداخت.
ساعاتی پس از شروع حمله به خاک کشورمان اولین اطلاعیه در مورد تجاوز ارتش بعث عراق به ایران را تهیه و از رادیو به اطلاع مردم رساند
[۲۱۸] خاطرات ماندگار، ص۱۲.
. در دومین روز شروع جنگ در جلسهای که در ستاد مشترک ارتش برای بررسی چگونگی برخورد با تجاوز نظامی عراق تشکیل شد، حضور یافت. و آنگاه که قرار شد یک نفر از آنها برای بررسی مسئله به جبهههای جنگ برود، نخستین کسی که این پیشنهاد را پذیرفت آیتالله خامنهای بود
[۲۱۹] خاطرات ماندگار، ص۱۱.
. در ۵ مهر ۱۳۵۹ پس از اجازه امام خمینی در کسوت یک نظامی، در جبهههای جنگ حضور یافت
[۲۲۰] اطلاعات، ش ۲۱۸۸۹، ص۹.
تا گزارشی از وضعیت جبههها و امکانات نیروهای ایرانی منطقه ی مورد تجاوز نیروهای عراقی تهیه نموده و به سازمان دهی نیروها برای مقابله با دشمن کمک کند
[۲۲۱] جمهوری اسلامی، ش ۳۸۷، ص۱.
. بر این اساس عازم جبهه جنوب شد و تا اواسط بهار سال ۱۳۶۰ در آن جبهه استقرار داشت. پس از آن در جبهه غرب حاضر شد. ولی حضور جز برای اقامه نماز جمعه تهران، دیدار و گزارش به امام یا جلسات ضروری و سفرها و سخنرانیهای لازم، مستمر بود
[۲۲۲] مجموعه مصاحبههای… در سال ۱۳۶۰، ص۷ – ۸.
. وی در چندین عملیات نظامی و یا طراحی آن شرکت کرد. پشتیبانی و تامین نیازهای تسلیحاتی و تدارکاتی نیروهای بسیجی و سپاهی از دیگر فعالیتهای ایشان در صحنه ی نبرد بود. بیشتر وقت وی در جبههها صرف هدایت، پشتیبانی و طراحی عملیات ستاد جنگهای نامنظم که توسط مصطفی چمران تشکیل شده بود میشد
[۲۲۳] امید انقلاب، ش ۱۴۷، ص۸-۹.
. از اقدامات ویژه ی این ستاد که آیتالله خامنهای مستقیماً در آن نقش داشت، تشکیل گروههای نظامی مخصوص شکار تانک بود. در پشتیبانی از جبهههای خرمشهر ، آبادان و سوسنگرد نقش مؤثری داشت و در تقویت نیروهای نظامی مردمی مثل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بسیج و تهیه ی نیازمندیهای فنی و تجهیزاتی آنها نقش بسیاری ایفا نمود
[۲۲۴] خاطرات و حکایتها، ج۱۰، ص۷۲۰.
. از دیگر تلاشهای ایشان ایجاد هماهنگی بین سپاه و ارتش در جبههها و عملیات نظامی بود
[۲۲۵] کیهان، ش ۱۱۱۵۵، ص۴.
.
نمایندگی امام در شورای عالی دفاع
به فرمان امام خمینی در ۲۰ مهر ۱۳۵۹ شورای عالی دفاع عهده دار کلیه ی امور جنگ شد
[۲۲۶] صحیفه امام، ج۱۳، ص۲۶۳-۲۶۴.
و آیتالله خامنهای که براساس حکم امام در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۹ نماینده ی ایشان در این شورا
[۲۲۷] صحیفه امام، ج۱۲، ص۲۸۱.
و نیز سخنگوی آن بود
[۲۲۸] جمهوری اسلامی، ش۴۰۹، ص۶.
. در این مدت مشاور امام خمینی در امور و مسائل جنگ نیز بود
[۲۲۹] بنی لوحی و…، ص۱۷۲-۱۷۳.
. وی معمولاً در پایان جلسههای شورای عالی دفاع درباره ی مباحث و تصمیمات شورا مصاحبه ی مطبوعاتی انجام میداد و تصمیمات شورا را به اطلاع مردم میرسانید
[۲۳۰] جمهوری اسلامی، ش ۴۰۹، ص۶.
.
عملیات شکست حصر آبادان
در عملیات شکستن حصر آبادان
[۲۳۱] از جنوب لبنان…، ص۱۷۴.
[۲۳۲] اطلاعات، ش ۱۹۱۵۳، ص۵.
حضور مستقیم داشت و در مورد خرمشهر نیز اعتقاد داشت که با اتخاذ تدابیر نظامی درست میتوان از سقوط آن جلوگیری کرد. حتی در این زمینه نامهای به ابوالحسن بنی صدر، رئیس جمهور و فرمانده کل قوای وقت نوشت و هشدار داد که در صورت استقرار دو تیپ زرهی در اطراف سوسنگرد، میتوان از سقوط شهر جلوگیری به عمل آورد. اما، بنی صدر به آن هشدار توجهی نکرد
[۲۳۳] مصاحبه ها… سال ۱۳۶۰، ص۵۹.
.
اندکی پس از آغاز جنگ گروهی از شخصیتها و سازمانهای بین المللی و نیز برخی از کشورها برای ایجاد صلح بین دو کشور، به فعالیتهایی دست زدند. آیتالله خامنهای در این مورد اعتقاد داشت تا زمانی که عراق شروط اصلی ایران شامل عقب نشینی به مرزهای بین المللی، پرداخت خسارت و تنبیه متجاوز را نپذیرد، صلحی پدید نخواهد آمد و اگر عراق این شروط را نپذیرد آن را به زور از سرزمینهای خود بیرون میکنیم. همچنین معتقد بود که صلح تحمیلی بدتر از جنگ است
[۲۳۴] در مکتب جمعه…،۹/۸/۵۹.
. با وجود این تردد هیئتهای صلح را از این نظر که باعث روشن شدن ابعاد جنایات صدام حسین و نیروهای او علیه مردم ایران شد و به اثبات مظلومیت ایران و تجاوزگری صدام کمک میکرد، مفید میدانست
[۲۳۵] جمهوری اسلامی، ش ۵۰۹، ص۲.
.
جنگ، مهمترین موضوع دوران ریاست جمهوری
در دو دوره ی ریاست جمهوری آیتالله خامنهای، جنگ در راس امور و مهمترین موضوع کشور بود. از ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۴ تحولاتی در صحنه ی جنگ پیش آمد و در مجموع موازنه در جبهههای جنگ به سود ایران تغییر یافت. نیروهای عراقی از بیشتر سرزمینهای اشغال شده بیرون رانده شدند و با وحدت نظر مسئولان ارشد کشور ازجمله آیتالله خامنهای به عنوان رئیس شورای عالی دفاع سلسله عملیاتهای نظامی، طراحی و اجرا شد. هم زمان با آن تحولات، حضور دیپلماتیک ایران در عرصه ی بین المللی نیز بیشتر و فعال تر شد. ایشان طی هفت سال از مجموع هشت سال دوران ریاست جمهوری خود که مقارن با جنگ بود، بخش زیادی از مذاکرات خارجی خود را به مذاکره با هیئتهای حسن نیت صلح که از سوی سازمانهای بین المللی، اسلامی و منطقهای و یا با شخصیتهای مهم بین المللی و منطقهای که ماموریت میانجی گری داشتند، اختصاص دادند. در دوره ریاست جمهوری به دلیل مخالفت امام با حضور در جبهههای جنگ، به برخی حضورها و بازدیدهای محدود اکتفا کردند اما در مقطع پایانی جنگ و پس از قبول قطعنامه وضعیت وخیم جبههها ایشان را ناگزیر کرد پس از کسب موافقت امام خمینی برای ایجاد تحولی عظیم به جبههها رهسپار شود.
همچنین که آیتالله خامنهای در دوره ریاست جمهوری رئیس شورای عالی پشتیبانی جنگ بود. این شورا به دلیل شرایط خاص جنگ در سال ۱۳۶۵ و به منظور به کارگیری هرچه بهتر امکانات کشور در خدمت جنگ و انجام اقدامات مؤثر در بسیج نیروها و امکانات برای رفع نیازمندیهای جبهههای جنگ تشکیل شد
[۲۳۶] جمهوری اسلامی، ش ۲۰۸۸، ص۲.
. امام خمینی در پاسخ به استعلام ایشان در ۱۹ بهمن ۱۳۶۶ مصوبات آن شورا را تا پایان جنگ لازم الاجرا اعلام کرد
[۲۳۷] صحیفه ی امام…، ج۲۰، ص۴۶۷.
.
در تابستان ۱۳۶۷ و در آخرین سال ریاست جمهوری آیتالله خامنهای، و با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط ایران جنگ عراق با ایران به پایان رسید. پذیرش قطعنامه ۵۹۸ در جلسهای به ریاست آیتالله خامنهای و با حضور مسؤولان عالی رتبه نظام در ۲۶ تیر ۱۳۶۷ به تصویب رسید و امام خمینی نیز
- لینک دانلود فایل بلافاصله بعد از پرداخت وجه به نمایش در خواهد آمد.
- همچنین لینک دانلود به ایمیل شما ارسال خواهد شد به همین دلیل ایمیل خود را به دقت وارد نمایید.
- ممکن است ایمیل ارسالی به پوشه اسپم یا Bulk ایمیل شما ارسال شده باشد.
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.