توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت حدیقه‌الحقیقه و شریعه‌الطریقه دارای ۷۷ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت حدیقه‌الحقیقه و شریعه‌الطریقه،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت حدیقه‌الحقیقه و شریعه‌الطریقه :

حدیقه‌الحقیقه وشریعه‌الطریقه

حَدیقَهُالْحقیقه (عنوان مشهور حدیقهالحقیقه و شریعهُ‌الطَّریقه)، نخستین مثنوی عرفانی فارسی، سروده ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی در اوایل سده ششم می‌باشد.

فهرست مندرجات

۱ – نام کتاب
۲ – شهرت
۳ – توجه شاعران و نویسندگان
۴ – وزن شعری
۵ – مقدمه کتاب
۶ – منابع تحریر
۷ – شمار ابیات
۸ – تحریرهای مختلف
۸.۱ – تحریر کوچک
۸.۲ – تحریر بلند
۹ – محتوای کتاب
۹.۱ – توحید
۹.۲ – فضیلت عقل و عاقل
۹.۳ – دیدار با پیر
۹.۴ – تاثیر بر سهروردی
۹.۵ – مذمت خصلت‌های بد
۹.۶ – انتقادهای اجتماعی
۹.۷ – مرگ و آخرت
۹.۸ – ستایش‌نامه
۹.۹ – سبب تصنیف
۱۰ – وقوف بر قرآن و حدیث
۱۱ – حکایات و تمثیل‌ها
۱۲ – ادبیات کتاب
۱۳ – نسخه‌های متعدد
۱۴ – منابع
۱۵ – پانویس
۱۶ – منبع

نام کتاب

حدیقهالحقیقه و شریعهالطریقه (باغ حقیقت و آبشخور طریقت) عنوانی عربی است که خود شاعر به کتاب داده و کتاب را به فارسی فخری‌نامه نامیده است.

[۱] مجدود بن آدم سنایی، حدیقهالحقیقه و شریعه‌الطریقه (فخری‌نامه)، مقدمه، ص هفتادویک، چاپ مریم حسینی، تهران ۱۳۸۲ش.

شهرت

کتاب به الهی‌نامه نیز مشهور بوده است و بعضی نسخه‌های خطیِ آن، از جمله نسخه خطی خلیل اینالجق (شیکاگو)، به این نام مشهورند.

[۲] مجدود بن آدم سنایی، حدیقهالحقیقه و شریعه‌الطریقه (فخری‌نامه)، مقدمه، ص سی‌وسه، چاپ مریم حسینی، تهران ۱۳۸۲ش.

مولوی نیز در مثنوی

[۳] جلال‌الدین محمد بن محمد مولوی، ج۲، دفتر۳، ص۱۵۷، بیت ۲۷۷۱ـ۲۷۷۲، کتاب مثنوی معنوی، چاپ رینولد آلن نیکلسون، تهران: انتشارات مولی، (بی‌تا).

از این اثر با عنوان الهی‌نامه یاد کرده است.
همچنین افلاکی در مناقب‌العارفین

[۴] احمد بن اخی ناطور افلاکی، مناقب‌العارفین، ج۱، ص۲۲۲، چاپ تحسین یازیجی، آنکارا ۱۹۷۶.

حکایتی نقل کرده که بنابر آن مولانا به سوگند‌دادن به الهی‌نامه حکیم سنایی اعتقاد نشان داده است.

توجه شاعران و نویسندگان

حدیقه‌الحقیقه یکی از مهم‌ترین آثار عرفانی سنایی است که بعد از وی تمامی شاعران و نویسندگان بدان توجه کردند.
غیر از مولانا در مثنوی، خاقانی شروانی در سرودن تحفهالعراقین، نظامی در سرودن مخزن‌الاسرار، عطار در سرودن الهی‌نامه و دیگر مثنوی‌های عرفانی خود، اوحدی مراغه‌ای در مثنوی جام‌جم، و جامی در سلسله‌الذهب به این کتاب نظر داشته‌اند.
روزبهان بقلی شیرازی، عارف بزرگ قرن هفتم، نیز مثنوی تحفهالعرفان را به پیروی از حدیقه سنایی سروده و در دیگر آثار خود نیز به این کتاب توجه داشته است

[۵] مجدود بن آدم سنایی، حدیقهالحقیقه و شریعه‌الطریقه (فخری‌نامه)، ج۱، ص۴۴ـ۵۹، چاپ مریم حسینی، تهران ۱۳۸۲ش.

سهروردی هم در نوشتن رساله‌های رمزی فارسی خود به حدیقه استناد کرده است.

[۶] یحیی‌ بن حبش سهروردی، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج۳، ص۳۷۱، ج ۳، چاپ حسین نصر، تهران ۱۳۷۳ش.

وزن شعری

این مثنوی ، و نیز دیگر مثنوی‌های سنایی، در بحر خفیف مسدّس مخبون مقصور یا محذوف سروده شده است.
ظاهراً این بحر برای سرودن مثنوی در عصر سنایی متداول بوده، چرا که عثمان مختاری غزنوی نیز مثنوی هنرنامه یمینی را در همین وزن سروده است.

[۷] عثمان‌ بن عمر مختاری غزنوی، دیوان، ج۱، ص۶۹۹ـ۷۴۵، چاپ جلال‌الدین همائی، تهران ۱۳۴۱ش.

[۸] عثمان‌ بن عمر مختاری غزنوی، دیوان، ج۱، ، یادداشتهای همایی، ص ۶۹۶، چاپ جلال‌الدین همائی، تهران ۱۳۴۱ش.

مقدمه کتاب

در آغازِ قدیم‌ترین نسخه‌های خطی همایىحدیقه، مقدمه‌ای به نثر وجود دارد که در بعضی نسخه‌ها از زبان سنایی و در بعضی دیگر از زبان محمد بن‌ علی رفّاء، جمع‌کننده آثار سنایی، است.

[۹] مجدود بن آدم سنایی، حدیقهالحقیقه و شریعه‌الطریقه (فخری‌نامه)، مقدمه، ص شصت‌وچهار، چاپ مریم حسینی، تهران ۱۳۸۲ش.

در این مقدمه، سنایی از ملاقات خود با بهرام‌شاه غزنوی، ماجرای اهدای کتاب و سبب تقدیم آن سخن گفته است.
همچنین در این مقدمه اطلاعاتی وجود دارد درباره دزدیده شدن کتاب حدیقه و بازگرداندن آن توسط محمد بن ابراهیم‌ بن طاهرالحسینی.
آن‌طور که از مقدمه برمی‌آید، بهرام‌شاه از سنایی خواسته بود تا در سلکِ خادمان دربار درآید، اما سنایی، ضمن تشکر از محبت و لطف سلطان، تقوا و قناعت و انزوا و گوشه‌نشینی و تجرد را بهانه نموده و به شکرانه این موهبت، کتاب حدیقه خود را به سلطان تقدیم کرده است.

[۱۰] مجدود بن آدم سنایی، حدیقهالحقیقه و شریعه‌الطریقه (فخری‌نامه)، مقدمه، ص شصت‌ونه ـ هفتادویک، چاپ مریم حسینی، تهران ۱۳۸۲ش.

منابع تحریر

سنایی در سرودن حدیقه از این آثار بهره برده است: کتاب‌های امام محمد غزالی، به ‌خصوص احیاء علوم‌الدین و کیمیای سعادت و منهاج‌العابدین الی جنّه رب‌ العالمین؛

[۱۱] عثمان‌ بن عمر مختاری غزنوی، دیوان، چاپ جلال‌الدین همائی، تهران ۱۳۴۱ش.

رساله قشیریه از عبدالکریم‌ بن هوازن قشیری، که در روزگار سنایی دو نفر در غزنه آن را روایت و تدریس می‌کردند

[۱۲] سرور همایون، حکیم سنایی غزنوی و جهان‌بینی او، ج۱، ص۲۱۶، کابل ۱۳۵۶ش.

و التعرف لمذهب اهل‌التصوف کلاباذی و شرح آن از ابوبکر مستملی بخاری.
سنایی در بیتی در دیوان

[۱۳] مجدود بن آدم سنایی، دیوان، ص ۳۳۷، چاپ مدرس رضوی، تهران ۱۳۸۰ش.

به نام بعضی از این آثار اشاره کرده است.

شمار ابیات

شمار ابیات حدیقه در نسخه‌های خطی متفاوت است.
در این میان، نسخه خطی خلیل اینالجق (به تاریخ ۵۸۸) ۸۰۰، ۳ بیت و نسخه خطی کتاب‌خانه ایاصوفیه (به تاریخ ۷۲۹) ۰۰۰، ۱۴ بیت دارد.

تحریرهای مختلف

اختلاف نسخه‌ها نشان می‌دهند که سنایی خود دو نسخه متفاوت از حدیقه تحریر کرده است: تحریر اول حدود ۵۰۰، ۸ تا ده هزار بیت است و تحریر دوم و نهایی حدود ۲۰۰، ۵ بیت است که سنایی آن را برای تقدیم به بهرام‌شاه غزنوی آماده می‌کرده، اما به سببِ درگذشتش کتاب به پایان نرسیده، و سرانجام این نسخه کوچک را محمد بن علی رفّاء جمع‌آوری و به سلطان تقدیم نموده است.

[۱۴] مجدود بن آدم سنایی، حدیقهالحقیقه و شریعه‌الطریقه (فخری‌نامه)، مقدمه، ص سی‌ویک ـ سی‌ونه، چاپ مریم حسینی، تهران ۱۳۸۲ش.

از هر دو تحریر حدیقه تصحیحی در دست است.

تحریر کوچک

تحریر کوچک حدیقه فاقد بعضی از ابیات، تمثیل‌ها و حکایات تحریر بلند است، که البته احتمال الحاقی‌بودن بعضی از آن‌ها می‌رود، ولی ساختار اصلی دو کتاب به هم شبیه است.

تحریر بلند

در آغاز نسخه‌های تحریر بلند سنایی مقدمه‌ای به نظم یا نثر دیده می‌شود که کتاب را به ده باب تقسیم می‌کند: باب اول در توحید و تمجید و تنزیه، باب دوم در ذکر کلام باری‌ تعالی، باب سوم در نعت نبی علیه‌السلام و فضائل اصحاب او، باب چهارم در صفت عقل، باب پنجم در فضیلت علم و معنای عشق و حالات آن، باب ششم در ذکر نفس کلی و مراتب آن، باب هفتم در صفت افلاک و بروج و درجات قلب و عشق و انس، باب هشتم در مدح سلطان بهرام‌شاه و امرای وی، باب نهم در حکمت و امثال، و باب دهم در بیان سبب تصنیف کتاب.

[۱۵] مجدود بن آدم سنایی، حدیقهالحقیقه و شریعه‌الطریقه، ج۱، ص۵۸، چاپ مدرس رضوی، تهران ۱۳۵۹ش.

ترتیب یاد شده، بدون ذکر ابواب مذکور، در تحریر کوچک هم به نوعی دیده می‌شود.

محتوای کتاب

کتاب با ابیاتی در توحید و معرفت حق تعالی آغاز می‌گردد.
پس از سپاس و ستایش خدا و رسول، چهار خلیفه ستایش می‌شوند و سپس ابیاتی در ذکر و حمد و ثنای امام حسن و امام حسین علیهماالسلام و پس از آن ابوحنیفه و شافعی می‌آید.
بی‌تعصبیِ مذهبی، آموزه مهم این فصل حدیقه است که به کلام مستملی بخاری در شرح تعرّف بی‌شباهت نیست.

[۱۶] اسماعیل‌ بن محمد مستملی، شرح‌التعرف لمذهب‌التصوف، ج۱، ص۴۶۱ـ۴۶۲، چاپ محمد روشن، تهران ۱۳۶۳ـ۱۳۶۶ش.

توحید

فصول معرفت، تنزیه و تقدیس بیانگر نوع نگاه حکیمانه سنایی به مقوله توحید است اما از همان ابیات آغازین، شاعر نشان می‌دهد که نه تنها علاقه دارد در بحث معرفت الهی از کلام متشرعه بهره گیرد، بلکه دوست دارد از تجربه‌ها و بیان عارفانه نیز مدد جوید.
وی در صدد نیست کتابی بنویسد تا متشرعان و عرفا و صوفیه را به‌ کار آید بلکه مخاطب وی همه مردم‌اند.
طلب، هدایت، مجاهدت، تسلیم، فقر، بی‌نیازی، ذکر، شکر ، قهر، لطف، محبت و توکل فصولی از کتاب است که سنایی در آن از شریعت همراه طریقت برای رسیدن به حقیقت سخن گفته است.

فضیلت عقل و عاقل

ستایش علم و عالم، و عقل و عاقل موضوع فصل‌های دیگر کتاب حدیقه است.
سنایی خردگرایی است که در سراسر کتاب خود بر ارزش علم و عقل تأکید نموده است.
خردمندی در حدیقه صفت همه بزرگان است، از حضرت محمد صلی‌اللّه‌علیه‌وآله، ابوبکر، عمر، عثمان، حضرت علی علیه‌السلام تا بهرام‌شاه و قاضی احمد، دوست و یاور سنایی.
کتاب حدیقه با صفت خردبخشی خدای تعالی آغاز می‌شود؛ بسامد واژه خرد و عقل در آن چشمگیر است.
سنایی

[۱۷] مجدود بن آدم سنایی،حدیقهالحقیقه و شریعه‌الطریقه (فخری‌نامه)، ج۱، ص۱۱۴، بیت ۲۰۲۴، چاپ مریم حسینی، تهران ۱۳۸۲ش.

انسان را خواجه خرد نامیده و خردمندی را توصیه کرده است.
عقل در حدیقه در شناخت ذات پروردگار عاجز است و در برابر محمد صلی‌اللّه ‌علیه ‌وآله و عشق، از خود فروغی ندارد.
تمام صفات نقص عقل در حدیقه هم تنها در این محدوده است.

دیدار با پیر

دیدار با پیر (عقل عاشر، جبرئیل)، که خورشید منظومه شمسی رساله‌های رمزی ـ عرفانی ابن‌سینا و سهروردی است، در حدیقه سنایی در مرکز کتاب قرار دارد.
در این فصل، سنایی با پیری از ناکجاآباد دیدار و گفتگو می‌کند.

[۱۸] مجدود بن آدم سنایی، حدیقهالحقیقه و شریعه‌الطریقه (فخری‌نامه)، ج۱، ص۱۱۹ـ۱۲۴، چاپ مریم حسینی، تهران ۱۳۸۲ش.

سنایی در نگارش این فصل به رسائل رمزی ابن‌سینا، چون حیّ بن یقظان و سلامان و ابسال، توجه کرده است.

تاثیر بر سهروردی

شیخ‌ شهاب‌الدین سهروردی در نوشتن رساله‌های رمزی فارسی خود، چون رسالهٌ فی حقیقهالعشق، عقل سرخ، بستان‌القلوب و یزدان شناخت، از حدیقه سنایی و بعضی ابیات وی در دیوان استفاده کرده است.
حضور ابیات حدیقه در آثار سهروردی

[۱۹] یحیی بن حبش سهروردی، ج۳، ص۲۸۷، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، چاپ حسین نصر، تهران ۱۳۷۳ش.

[۲۰] یحیی بن حبش سهروردی، ج۳، ص۳۷۱، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، چاپ حسین نصر، تهران ۱۳۷۳ش.

جای تردید باقی نمی‌گذارد که سهروردی این بخش از حدیقه سنایی را مطالعه نموده و در آثار خود حتی از واژگان و ترکیبات این اشعار بهره برده است.

مذمت خصلت‌های بد

فصولِ پس از دیدار با پیر در حدیقه، در مذمت شهوت راندن و نکوهش حرص و شهوت و آز است که به ربع مهلکات احیاء علوم‌الدین بی‌شباهت نیست.
در این فصل نیز سنایی از بعضی تعبیرات و تصاویر غزالی در کتاب خود استفاده کرده است.

[۲۱] مریم حسینی، «حدیقه: احیایی در شعر فارسی»، ص ۷ـ۱۰ (پاییز ۱۳۷۶).

در این فصل کلام شاعر گاهی رنگ هزل می‌گیرد و آنگاه که در مذمت شهوت‌پرستان سخن می‌گوید، از کاربرد کلمات رکیک هم ابا ندارد و حکایات و تمثیل‌های وی بی‌پرده به بیان زشت‌کاری‌های آدمی می‌پردازد.

[۲۲] مجدود بن آدم سنایی، حدیقهالحقیقه و شریعه‌الطریقه (فخری‌نامه)، ج۱، ص۱۲۴، چاپ مریم حسینی، تهران ۱۳۸۲ش.

[۲۳] مجدود بن آدم سنایی، حدیقهالحقیقه و شریعه‌الطریقه (فخری‌نامه)، ج۱، ص۱۲۹، چاپ مریم حسینی، تهران ۱۳۸۲ش.

[۲۴] مجدود بن آدم سنایی، حدیقهالحقیقه و شریعه‌الطریقه (فخری‌نامه)، ج۱، ص۱۶۲، چاپ مریم حسینی، تهران ۱۳۸۲ش.

غرض سنایی،

[۲۵] مجدود بن آدم سنایی،حدیقهالحقیقه و شریعه‌الطریقه (فخری‌نامه)، ج۱، ص۲۹۰، بیت ۴۸۹۳، چاپ مریم حسینی، تهران ۱۳۸۲ش.

به‌گفته خودش، از آوردن این سخنان هزل، فقط تعلیم است.

انتقادهای اجتماعی

بخشی از کتاب حدیقه شامل انتقادهای اجتماعی وی است که مخاطب آن گاهی عامه مردم‌اند و گاهی خواص.
زاهدان ریاکار، صوفیان بدکار، قاریان بی‌عمل و دین‌داران بی‌علم مهم‌ترین گروه‌هایی هستند که هدف زخم‌زبان سنایی قرار گرفته‌اند.
کلام شاعر در این فصول به بیان مواعظ اخلاقی نزدیک می‌شود.

[۲۶] مهدی زرقانی، زلف عالم سوز: نقد و تحلیل و گزیده اشعار سنایی غزنوی، ج۱، ص۱۳۹، (تهران) ۱۳۸۱ش.

مرگ و آخرت

موضوع مرگ از دغدغه‌های