دنیای فایل |
یک سایت خوب برای یافتن مطالب مورد نیازتان پاورپوینت جمره منی
در حال بارگذاری
توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد
پاورپوینت جمره منی دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است
شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.
لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.
توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت جمره منی،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد
بخشی از متن پاورپوینت جمره منی :
جمره
جَمْرَه، نام سه محل مخصوص در سرزمین منا که حاجیان در روزهای معینی به سوی آنها سنگ می‌اندازند.
فهرست مندرجات
۱ – معانی جمره
۱.۱ – در لغت
۱.۲ – در اصطلاح
۲ – تعداد جمرات
۳ – موقعیت جغرافیایی جمرات
۳.۱ – موقعیت جمرات نسبت به هم
۳.۲ – ستون‌های فعلی
۳.۳ – حوضچه‌ها
۳.۴ – کوه پشت جمره عقبه
۳.۵ – گسترش محدوده رمی
۴ – معانی رمی در لغت و اصطلاح
۵ – پیشینه رمی جمرات
۶ – عمل عبادی بودن رمی
۷ – اسرار و حکمت‌های رمی
۷.۱ – ابراز خشم و انزجار
۷.۲ – توضیحات عرفانی
۸ – حکم رمی در حج تمتع
۹ – مراد از جمرات
۹.۱ – نظر فقهای اهل سنت
۹.۲ – زمین اطراف ستونها
۹.۳ – ستون‌های سنگی
۹.۴ – حوضچه‌ها
۹.۵ – ستون یا موضع آن
۱۰ – زمان وجوب رمی جمرات
۱۱ – شرایط صحت رمی
۱۲ – زمان رمی جمره عقبه
۱۲.۱ – نظر فقهای امامی
۱۲.۲ – نظر مذاهب اهل سنت
۱۳ – شرایط سنگ‌ریزه‌های رمی
۱۴ – نوع وجوب رمی جمرات
۱۵ – جمره از نگاه احادیث
۱۵.۱ – به معنای محل اجتماع سنگریزه
۱۵.۱.۱ – حدیث اول
۱۵.۱.۲ – حدیث دوم
۱۵.۱.۳ – حدیث سوم
۱۵.۱.۴ – حدیث چهارم
۱۵.۱.۵ – حدیث پنجم
۱۵.۱.۶ – حدیث ششم
۱۵.۱.۷ – حدیث هفتم
۱۵.۲ – جمره به معنای ستون
۱۵.۲.۱ – حدیث اول
۱۵.۲.۲ – مناقشه در استدلال
۱۵.۲.۳ – حدیث دوم
۱۵.۲.۳.۱ – نقد و بررسی
۱۵.۳ – نتیجه بحث روایی
۱۶ – فهرست منابع
۱۷ – پانویس
۱۸ – منبع
معانی جمره
در لغت
جَمْرَه (جمع آن جَمَرات و جِمار) واژه‌ای عربی است که به معنای قطعه سوزان آتش، قبیله‌ای که سیصد سوار داشته باشد، سنگریزه و جز این‌ها به کار رفته است.
به گفته واژه شناسان، ریشه ج م ر بر تجمع و گرد آمدن دلالت دارد.
[۱] خلیل بن احمد، کتاب العین، ذیل «جمر»، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم.
[۲] ابن فارس، ذیل «جمر».
[۳] ابن اثیر، النهایه فی‌غریب الحدیث و الاثر، ذیل «جمر»، چاپ محمود محمد طناحی و طاهر احمد زاوی، بیروت/۱۹۶۳، چاپ‌افست قم ش.
در اصطلاح
در اصطلاح متون دینی، جمرات یا جمرات ثلاث، نام سه محل مخصوص در سرزمین مناست که با ستون‌های سنگی مشخص شده است و از آن‌رو به آنها جَمْره گفته می‌شود که محل تجمع سنگ‌ریزه‌هایی هستند که حاجیان به سوی آنها پرتاب می‌کنند یا بدین سبب که توده سنگریزه (جِمار) به سوی آنها پرتاب می‌شود یا از آن‌رو که مردم گرد آنها جمع می‌شوند.
[۴] ابن اثیر، النهایه فی‌غریب الحدیث و الاثر ، ذیل «جمر»، چاپ محمود محمد طناحی و طاهر احمد زاوی، بیروت/۱۹۶۳، چاپ‌افست قم ش.
[۵] ابن منظور، لسان العرب، ذیل «جمر».
[۶] ابن حجر عسقلانی، فتح‌الباری: شرح صحیح البخاری، ج۳، ص۴۶۴، بیروت: دار المعرفه،) بی‌تا (.
تعداد جمرات
نخستین جمره از سمت منا به طرف مکه، جمره اوُلی است که صغری و دنیا نیز خوانده شده است.
دومین ستون، جمره وُسطی و آخرین آنها جمره عَقَبه است که به نظر برخی سرحد منا با مکه به شمار می‌رود و کُبری، عُظْمی و قُصْوی نیز نامیده شده است.
[۷] کلینی، اصول کافی، ج۴، ص۴۷۴۴۷۵.
[۸] حرّعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۵۸.
[۹] حرّعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۶۶.
[۱۰] حرّعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۷۳.
[۱۱] حسین بن محمد تقی نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۱۰، ص۶۸، قم ۱۴۰۷۱۴۰۸.
[۱۲] ابراهیم رفعت باشا، مرآه الحرمین، ج۱، ص۳۲۲، او، الرحلات الحجازیه و الحج و مشاعره الدینیه، بیروت، دارالمعرفه،) بی‌تا (.
[۱۳] الموسوعه الفقهیه، کویت: وزاره الاوقاف و الشئون الاسلامیه، ج۲۳، ص۱۵۰، ج۱۵، ۱۴۰۸/۱۹۸۸، ج۱۷، ۱۴۰۹/۱۹۸۹، ج ۲۳، ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
موقعیت جغرافیایی جمرات
موقعیت جمرات نسبت به هم
فاصله تقریبی جمره دوم با جمره اول ۱۵۶ متر و فاصله آن با جمره عقبه ۱۱۶ متر است.
[۱۴] ابراهیم رفعت باشا، مرآه الحرمین، ج، ص ۳۴۲، او، الرحلات الحجازیه و الحج و مشاعره الدینیه، بیروت، دارالمعرفه،) بی‌تا (.
[۱۵] محمد بن اسحاق فاکهی، اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه، ج۴، ص۳۰۷، چاپ عبدالملک بن عبداللّه بن دهیش، بیروت ۱۴۱۹/۱۹۹۸.
[۱۶] محمد الیاس عبدالغنی، تاریخ مکه المکرمه قدیماً و حدیثاً، ج۱، ص۱۱۲، مدینه ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
از برخی منابع بر می‌آید که در صدر اسلام در محل جمره عقبه درختی وجود داشته
[۱۷] ابن سیدالناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، ج۲، ص۳۶۴، چاپ محمد عید خطراوی و محیی‌الدین مستو، مدینه ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
که بعدها از میان رفته است.
[۱۸] محمد بن اسحاق فاکهی، اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه، ج۴، ص۲۵۴، چاپ عبدالملک بن عبداللّه بن دهیش، بیروت ۱۴۱۹/۱۹۹۸.
اطراف جمره اول و دوم از ابتدا کاملاً باز و پرتاب کردن سنگ
[۱۹] مجله البحوث الاسلامیه، ش (محرّم ـ جمادی‌الثانیه).
از چهار طرف به سوی آنها ممکن بوده است، اما جمره عقبه تنها از یک سو قابل رمی بوده، زیرا کوهی کم ارتفاع، به طول تقریبی یک‌صد متر، در پشت آن قرار داشته است.
[۲۰] ابراهیم رفعت باشا، مرآه الحرمین، ج۱، ص۴۸، او، الرحلات الحجازیه و الحج و مشاعره الدینیه، بیروت، دارالمعرفه،) بی‌تا (.
[۲۱] محمد طاهر کردی، التاریخ القویم لمکه و بیت اللّه الکریم، ج۳، جزء ۵، ص۲۹۴، بیروت/۲۰۰۰.
بنا بر بعضی احادیث، پیامبر اکرم در حجه الوداع، در حالی که شانه چپشان به سمت مکه و شانه راستِ ایشان به سوی منا بود، به سوی جمره عقبه سنگریزه افکند.
[۲۲] محمد بن عبداللّه ازرقی، اخبار مکه و ما جاء فیها من‌الاثار، ج۱، ص۳۰۳، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۳۶۹ ش.
[۲۳] ابن سیدالناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، ج۲، ص۳۶۴، چاپ محمد عید خطراوی و محیی‌الدین مستو، مدینه ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
ستون‌های فعلی
زمان ساخت ستون‌های فعلی جمرات، به درستی معلوم نیست.
به نظر برخی،
[۲۴] محمد طاهر کردی، التاریخ القویم لمکه و بیت اللّه الکریم، ج۳، جزء ۵، ص۲۹۴، بیروت/۲۰۰۰.
[۲۵] ناصر مکارم شیرازی، «تحقیقی جدید درباره رمی جمرات»، ج۱، ص۳۹ـ۴۰، میقات حج، ش ۳۹ (بهار ۱۳۸۱).
[۲۶] ناصر مکارم شیرازی، «تحقیقی جدید درباره رمی جمرات»، ج۱، ص ۴۳، میقات حج، ش ۳۹ (بهار ۱۳۸۱).
این ستونها در زمان پیامبر اکرم و امامان علیهم السلام وجود نداشته و بعدها، به عنوان نشانه‌هایی برای محل رمی حاجیان، ساخته شده‌اند.
این نکته مسلّم است که در گذر زمان در شکل و اندازه ستونها تغییراتی ایجاد شده است، از جمله به گزارش ازرقی،
[۲۷] محمد بن عبداللّه ازرقی، اخبار مکه و ما جاء فیها من‌الاثار، ج۱، ص۲۹۸ـ۳۰۳، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۳۶۹ ش.
در سال ۲۴۰ جمره عقبه، بر اثر باران‌های پاییزی، ویران شد و شخصی به نام اسحاق بن سَلَمه به دستور متوکل عباسی (حک: ۲۳۲ـ۲۴۷) آن را بازسازی کرد.
همچنین در ۲۴۱، به سبب کثرت سنگریزهها و غفلت از پاک‌سازی آنها، نزدیک بود جمره عقبه از انظار پنهان شود، اما اسحاق بن سلمه سنگها را جمع کرد و در پشت جمره دیواری بلند ساخت تا کسی نتواند از آن سو این جمره را رمی کند.
این دیوار در طی زمان بارها تجدید بنا شد.
[۲۸] محمد طاهر کردی، التاریخ القویم لمکه و بیت اللّه الکریم، ج۳، جزء ۵، ص۲۹۶-۲۹۷، بیروت/۲۰۰۰.
ابن جُبَیر (متوفی) از وجود نشانه‌هایی برای جمرات سه‌گانه در عصر خود گزارش داده است.
[۲۹] ابن جبیر، رحله ابن جبیر، ج۱، ص۱۷، بیروت.
حوضچه‌ها
پس از ۱۲۹۲، برای توسعه دایره رمی و کاستن از ازدحام حاجیان، در اطراف ستونها حوضچه‌هایی مدور احداث شد؛ البته حوضچه جمره عقبه، به سبب دیوار پشت آن، نیم دایره بود.
[۳۰] محمد الیاس عبدالغنی، تاریخ مکه المکرمه قدیماً و حدیثاً، ج۱، ص، مدینه ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
کوه پشت جمره عقبه
در ۱۳۷۶/۱۳۳۶ ش، عبداللّه بن عمر دهیش، رئیس محاکم شرع مکه، برای وسعت بخشیدن به راه حجاج، فتوا داد که تخریب کوه پشت جمره عقبه مجاز است، مشروط بر آن که پرتاب سنگ از آن سو صورت نگیرد؛ از این رو، حکومت عربستان سعودی در همان سال دیواری به طول تقریبی شش متر، عرض چهار متر و ارتفاع دو متر بنا کرد، تا رمی حاجیان از این سو صورت نگیرد.
[۳۱] محمد طاهر کردی، التاریخ القویم لمکه و بیت اللّه الکریم، ج۳، جزء ۵، ص۲۹۶ـ۲۹۷، بیروت/۲۰۰۰.
بعدها این دیوار برداشته شد و امکان رمی جمره عقبه از هر چهار سو فراهم گردید.
[۳۲] مهدی پیشوایی و حسین گودرزی، «جمرات کجاست؟»، ج۱، ص۱۷، میقات حج، ش ۹ (پاییز ۱۳۷۳).
گسترش محدوده رمی
به سبب محدود بودن زمانِ رمی و شدت ازدحام حجاج در آن هنگام، در سال‌های اخیر این مناسک با تلفات همراه بوده و از این رو حکومت عربستان سعودی بارها محدوده رمی جمرات را گسترش داده است، از جمله بعد از ۱۳۴۳ ش / ۱۳۸۳ مسیر حرکت حاجیان را به سوی جمرات دو طبقه کردند
[۳۳] محمد الیاس عبدالغنی، تاریخ مکه المکرمه قدیماً و حدیثاً، ج۱، ص۱۱۱ـ۱۱۲، مدینه ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
در سال‌های بعد نیز، به جای ستون‌های سه گانه، دیوارهایی به طول تقریبی ۲۲ متر احداث شده است تا پرتاب سنگ آسان‌تر صورت گیرد.
[۳۴] خبرگزاری مهر، ۲۹/۱۰/۱۳۸۳.
پس از موسم حج سال ۱۳۸۴ ش/ ۱۴۲۶، نیز اجرای طرح تأسیس پل جدید، در چهار طبقه آغاز شده است.
[۳۵] جسر الجمرات الجدید: نقله نوعیه فی مفهوم اداره الحشود البشریه»، الحج و العمره، ، ص۴۶ـ۴۷، سال۶۱، ش ۲ (صفر ۱۴۲۷).
[۳۶] ترجمه فارسی «جسر الجمرات الجدید»، «احداث پل جدید جمرات: تحولی در مفهوم مدیریت اجتماعات بزرگ انسانی»، ج۱، ص۱۳۶ـ۱۴۸، ترجمه مهدی سرحدی، میقات حج، ش ۵۵ (بهار ۱۳۸۵).
معانی رمی در لغت و اصطلاح
رَمْی در لغت به معنای پرتاب کردن و انداختن است
[۳۷] ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه.
[۳۸] محمد بن یعقوب فیروزآبادی، ترتیب القاموس المحیط، ذیل واژه، چاپ طاهر احمد زاوی، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
[۳۹] فخرالدین بن محمد طریحی، مجمع البحرین، ذیل واژه، چاپ احمد حسینی، تهران ۱۳۶۲ ش.
و رمی جمرات در اصطلاح فقها، پرتاب کردن سنگریزه به سمت جمرات سه‌گانه در مراسم حج است.
[۴۰] احمد فتح‌اللّه، معجم الفاظ الفقه الجعفری، ج۱، ص۲۱۲، دمام ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
[۴۱] وهبه مصطفی زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلّته، ج۳، ص۲۲۵۲، دمشق ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
پیشینه رمی جمرات
مُفاد احادیث در خصوص پیشینه تاریخی رمی جمرات، متفاوت است.
برخی احادیث آن را به زمان حضرت آدم علیه‌السلام رسانده و در واقع، بخشی از مناسکی به شمار آورده‌اند که به موجب آن خدا توبه آن حضرت را پذیرفت.
[۴۲] ابن بابویه، علل‌الشرایع، ج۲، ص۴۰۰۴۰۱، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ‌افست قم (بی‌تا).
[۴۳] حرّعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۲۲۷۲۲۹.
[۴۴] حرّعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۵۵.
احادیثی دیگر، رمی جمرات را از جمله آموزش‌های جبرئیل به حضرت ابراهیم علیه‌السلام هنگام تعلیم مناسک حج دانسته و ظاهر شدن شیطان بر آن حضرت در محل جمرات سه‌گانه و سنگ انداختن ایشان به سوی او را آغاز پیدایش این سنّت شمرده‌اند.
برخی احادیث از ظهور شیطان بر حضرت ابراهیم، هنگام مأموریت ذبح اسماعیل، سخن گفته‌اند
[۴۵] سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الکبیر، ج۱۰، ص۶۸ـ۲۶۹، چاپ حمدی عبد المجید سلفی، چاپ افست بیروت ـ -۱۴۰.
[۴۶] ابن بابویه، علل‌الشرایع، ج۲، ص۴۳۷، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ‌افست قم (بی‌تا ).
[۴۷] محمد بن عبداللّه حاکم نیشابوری، المستدرک علی‌الصحیحین، ج۱، ص۴۶۶، چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشلی، بیروت.
[۴۸] محمد بن احمد قرطبی، الجامع الاحکام القرآن، ج۱۵، ص۱۰۵۱۰۶، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
[۴۹] حرّعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۲۶۳۲۶۴.
(برای اقوال دیگر به این منابع رجوع کنید.
[۵۰] طبری، جامع البیان، ج۲۳، ص۸۷.
[۵۱] سیوطی، ج۷، ص۱۰۰.
پاره‌ای اسناد و شواهد تاریخی، از جمله برخی اشعار عرب جاهلی، بیانگر این است که رمی جمرات پیش از ظهور اسلام هم بخشی از مناسک حج بوده است.
[۵۲] محمد بن عبداللّه ازرقی، اخبار مکه و ما جاء فیها من‌الاثار، ج۲، ص۱۷۶، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۳۶۹ ش.
[۵۳] جوادعلی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۶، ص۳۸۶ـ۳۸۷، بغداد ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
[۵۴] مهدی پیشوایی و حسین گودرزی، «جمرات کجاست؟»، ج۱، ص۲۰ـ۲۱، میقات حج، ش ۹ (پاییز ۱۳۷۳).
عمل عبادی بودن رمی
رمی جمرات نیز عملی تعبدی است که، مانند عبادات دیگر، باید به قصد قربت و امتثال امر الاهی صورت گیرد.
[۵۵] محمد بن محمد غزالی، احیاء علوم‌الدین، ج۱، ص۳۱۹، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۵۶] روح اللّه خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۱۳۹ـ۱۴۰، مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیهاللّه العظمی امام خمینی سلام‌اللّه علیه، با حواشی مراجع معظم تقلید، تهران ۱۳۸۴ ش.
اسرار و حکمت‌های رمی
در منابع حدیثی و اخلاقی، اسرار و حکمت‌هایی برای آن ذکر شده است.
ابراز خشم و انزجار
بر پایه منابع تاریخی، پرتاب کردن سنگ به سوی افراد یا اشیا، به قصد ابراز خشم و انزجار یا اهانت و استخفاف، امری متداول بوده است.
[۵۷] محمد لبیب بتنونی، الرحله الحجازیه، ج۱، ص۲۴۰ـ۲۴۳، قاهره۱۴۱۵/۱۹۹۵.
توضیحات عرفانی
توضیحات عرفانی نیز در باره این عمل عبادی بیان شده است؛ مثلاً غزالی
[۵۸] محمد بن محمد غزالی، احیاء علوم‌الدین، ج۱، ص۳۱۹، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
جمرات را نماد شیطان و سنگ زدن به آنها را نوعی اظهار نفرت از او دانسته است.
حاج ملا هادی سبزواری،
[۵۹] هادی بن مهدی سبزواری، شرح نبراس الهدی فی احکام‌الفقه و اسرارها، ج۱، ص ۳۲۴ـ۳۲۵، چاپ محسن بیدارفر، قم ش.
جمرات سه‌گانه را نماد سه نفس اماره، مُسَوله و لوامه دانسته و گفته است که از آن‌رو در عید قربان تنها جمره عقبه رمی می‌شود که با طرد کردن نفس شرورتر، در واقع دو نفس دیگر هم طرد می‌شوند.
به گفته ابن عربی،
[۶۰] ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۱، ص۷۱۹ـ۷۲۱، بیروت: دارصادر،) بی‌تا (.
شیطان در جمره اول شبهاتی در باره ذات خداوند، در جمره دوم در باره صفات الاهی و در جمره عقبه در باره افعال خدا به انسان القا می‌کند و انسان با پرتاب کردن سنگ، شیطان و القائات وی را از خود می‌راند.
حکم رمی در حج تمتع
فقهای امامی و اهل سنّت، با استناد به احادیثی که درباره سیره پیامبر اسلام در سفر حجه الوداع نقل شده
[۶۱] کلینی، اصول کافی، ج۴، ص۲۴۸.
[۶۲] احمد بن حسین بیهقی، السنن الکبری، ج۵، ص۱۴۸، بیروت: دارالفکر،) بی‌تا).
[۶۳] ابن سیدالناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، ج۲، ص‌ـ۳۶۷، چاپ محمد عید خطراوی و محیی‌الدین مستو، مدینه ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
[۶۴] ابن کثیر، السیره النبویه، ج۴، ص۳۹۹۴۰۰، چاپ مصطفی عبد الواحد، قاهره ۱۳۸۳۱۳۸۶/۱۹۶۴۱۹۶۶، چاپ‌افست بیروت) بی‌تا ).
و بر این اساس که ایشان در آن سفر به مسلمانان دستور دادند تا مناسک حج را از ایشان فرا گیرند، رمی جمرات را در حج تمتع واجب شمرده‌اند.
[۶۵] ابن ادریس حلّی، کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج۱، ص۶۰۶۶۰۷، قم ۱۴۱۰۱۴۱۱.
[۶۶] وهبه مصطفی زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلّته، ج۳، ص۲۲۵۳، دمشق ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
مراد از جمرات
چون در احادیث مفهوم دقیق جمرات و این‌که آیا مراد از آن تنها ستون‌های سنگی است یا قطعه زمین اطراف آن را نیز در بر می‌گیرد، تبیین نشده، تعابیر فقها نیز در باره جزئیات رمی جمرات متفاوت است.
نظر فقهای اهل سنت
از تعابیر بیش‌تر فقهای اهل سنّت
[۶۷] یحیی بن شرف نووی، المجموع: شرح المهذّب، ج۸، ص۱۷۶، بیروت: دارالفکر،) بی‌تا).
[۶۸] ابن حجر عسقلانی، فتح‌الباری: شرح صحیح البخاری، ج۳، ص۴۶۴، بیروت: دار المعرفه،) بی‌تا (.
[۶۹] منصور بن یونس بهوتی حنبلی، کشّاف القناع عن متن الاقناع، ج۲، ص۵۸۲، چاپ محمد حسن شافعی، بیروت۱۴۱۸/۱۹۹۷.
[۷۰] عبدالحمید شروانی، حاشیه العلامه الشیخ عبدالحمید الشروانی، ج۴، ص۱۳۴، در حواشی الشروانی و ابن قاسم العبادی علی تحفه المحتاج بشرح المنهاج، چاپ سنگی مصر ۱۳۱۵، چاپ‌افست) بیروت (: داراحیاء التراث العربی،) بی‌تا ).
بر می‌آید که به نظر آنان جمره همان زمین اطراف ستون‌هاست که امروزه به شکل حوضچه در آمده است.
برخی از آنان (برای نمونه به این منابع رجوع کنید
[۷۱] محمد بن محمد حطّاب، مواهب الجلیل لشرح مختصر خلیل، ج۴، ص۱۹۱، چاپ زکریا عمیرات، بیروت ۱۴۱۶/۱۹۹۵.
[۷۲] ابن عابدین، حاشیه ردّ المحتار علی‌الدّر المختار: شرح تنویر الابصار، ج۲، ص۵۶۵، چاپ افست بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
) و نیز شماری از فقهای زیدی (برای نمونه به این منابع رجوع کنید
[۷۳] ابن مفتاح، المنتزع المختار من الغیث المدرار، ج۴، ص۳۰۰ـ۳۰۱، المعروف بشرح الازهار، صعده، یمن ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
) تصریح کرده‌اند که ستون‌های سه‌گانه صرفاً نشانه‌هایی برای جای پرتاب کردن سنگ هستند و جمره به آنها اطلاق نمی‌شود، حتی شماری از آنان
[۷۴] محمد بن احمد خطیب شربینی، مغنی‌المحتاج، ج۱، ص۵۰۷ـ۵۰۸، (بی‌جا (: دارالفکر،) بی‌تا (.
[۷۵] منصور بن یونس بهوتی حنبلی، کشّاف القناع عن متن الاقناع، ج۲، ص۵۸۲، چاپ محمد حسن شافعی، بیروت۱۴۱۸/۱۹۹۷.
برخورد سنگریزه را به ستونها کافی ندانسته‌اند.
زمین اطراف ستونها
به نظر آیت اللّه مکارم شیرازی،
[۷۶] ناصر مکارم شیرازی، «تحقیقی جدید درباره رمی جمرات»، ج۱، ص۳۲، میقات حج، ش ۳۹ (بهار ۱۳۸۱).
هر چند بسیاری از فقها در باره مفهوم دقیق جمره سکوت کرده‌اند، علاوه بر تعابیر یاد شده از عالمان غیرشیعی، ادله و شواهد متعدد دیگری نیز می‌توان یافت که اثبات می‌کند مراد از جمره، ستون‌های سنگی نیست، بلکه مراد از آن همان زمین اطراف ستون‌هاست.
از جمله این شواهد است:
۱) تفسیر واژه جمره در منابع لغت و اصطلاح شناسی.
در این منابع، جمره به معنای محل جمع شدن سنگ‌ریزه‌هاست نه ستون‌هایی که امروزه بر آنها سنگ زده می‌شود، به ویژه با توجه به این که در این خصوص باید به مفهوم لغوی و عرفی واژه توجه کرد.
[۷۷] ناصر مکارم شیرازی، «جمرات در گذشته و حال»، ج۱، ص۹۲ـ۶۵، میقات حج، ش ۴۵ (پاییز ۱۳۸۲)، ش ۴۶ (زمستان ۱۳۸۲).
۲) شماری از فقهای امامی
[۷۸] ابوالصلاح حلبی، الکافی فی الفقه، ج۱، ص۱۹۹، چاپ رضا استادی، اصفهان) ۱۳۶۲ ش ).
[۷۹] ابن زهره، غنیه‌النزوع الی‌علمی الاصول و الفروع، ج۱، ص۱۸۹، چاپ ابراهیم بهادری، قم.
[۸۰] حسن بن یوسف علامه حلّی، تذکره الفقهاء، ج۸، ص۲۲۱، قم ۱۴۱۴.
و اهل سنّت (برای نمونه به این منبع رجوع کنید
[۸۱] احمد بن ادریس قرافی، الذخیره، ج۳، ص۲۷۶، چاپ محمد بوخبزه، بیروت ۱۹۹۴.
) صریحاً از جمره به زمین (اَرض) تعبیر کرده و از ستونها سخنی به میان نیاورده‌اند.
۳) برخی از فقهای امامی و اهل سنّت تعابیری به کار برده‌اند (مانند علی الجمره، فی الجمره، فی المَرْمی)، که می‌رساند جمره را همان قطعه زمین می‌دانسته‌اند.
[۸۲] ابن قدامه، المغنی، ج۳، ص۴۵۰، بیروت: عالم‌الکتب،( بی‌تا ).
[۸۳] ابن سعید، الجامع للشّرائع، ج۱، ص۲۱۰، قم.
[۸۴] حسن بن یوسف علامه حلّی، تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۰، قم ۱۴۱۴.
[۸۵] منصور بن یونس بهوتی حنبلی، کشّاف القناع عن متن الاقناع، ج۲، ص ۵۸۱-۵۸۲، چاپ محمد حسن شافعی، بیروت۱۴۱۸/۱۹۹۷.
۴) جمعی از فقها بر آن‌اند که پرتاب سنگ هم می‌تواند بر ستونها صورت گیرد و هم بر زمین اطراف آن، که این نظریه خود بر کفایتِ رمی بر محل گرد آمدن سنگریزهها دلالت دارد
[۸۶] محمد بن مکی شهید اول، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، ج۱، ص۴۲۸، قم ۱۴۱۲۱۴۱۴.
[۸۷] ابن عابدین، حاشیه ردّ المحتار علی‌الدّر المختار: شرح تنویر الابصار، ج۲، ص۵۶۵، چاپ افست بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
(برای تفاصیل این ادله و دلایل دیگر به این منابع رجوع کنید
[۸۸] ناصر مکارم شیرازی، «جمرات در گذشته و حال»، ج۱، ص۶۵ـ۹۲، میقات حج، ش ۴۵ (پاییز ۱۳۸۲)، ش ۴۶ (زمستان ۱۳۸۲).
[۸۹] ناصر مکارم شیرازی، «جمرات در گذشته و حال»، ج۱، ص۸۰، میقات حج، ش ۴۵ (پاییز ۱۳۸۲)، ش ۴۶ (زمستان ۱۳۸۲).
[۹۰] ناصر مکارم شیرازی، «تحقیقی جدید درباره رمی جمرات»، ج۱، ص۳۰ـ۵۲، میقات حج، ش ۳۹ (بهار ۱۳۸۱).
[۹۱] مهدی مهریزی، «نگرشی تازه به رمی جمرات»، ج۱، ص۴۷ـ۵۴، میقات حج، ش ۲۶ (زمستان ۱۳۷۷).
(برای آگاهی از انتقادهایی که از این رأی شده است به این منابع رجوع کنید (
[۹۲] ناصر مکارم شیرازی، «جمرات در گذشته و حال»، ج۱، ص۶۷، میقات حج، ش ۴۵ (پاییز ۱۳۸۲)، ش ۴۶ (زمستان ۱۳۸۲).
[۹۳] حسین یزدی اصفهانی، «تحقیقی در مسأله رمی جمرات»، ج۱، ص۴۸ـ۶۶، میقات حج، ش ۴۲ (زمستان ۱۳۸۱).
).
بر پایه این رأی، چون ستون‌های سنگی موجود در جمرات سه‌گانه (با توجه به قرائن و شواهد تاریخی) صرفاً نشانه محل رمی‌اند، اصابت سنگریزهها به این ستونها در هنگام رمی لازم نیست و افتادن آنها در محل جمرات، یعنی دایره اطراف ستونها، کافی است.
ستون‌های سنگی
در برابر، برخی فقها بر این باورند که جمرات همان ستون‌های سه‌گانه‌اند و بنا بر این، سنگ‌ریزه‌هایی که به سوی آنها پرتاب می‌شود، باید به ستونها برخورد کند و در صورت از میان رفتن ستونها، به محل آنها اصابت کند.
قائلان به این نظریه به دلایلی مانند مفهوم واژه جمره و تعابیر احادیث استناد کرده‌اند.
[۹۴] محمد بن علی موسوی عاملی، مدارک الاحکام فی‌شرح شرائع الاسلام، ج۸، ص۹، قم ۱۴۱۰.
[۹۵] عبد الاعلی سبزواری، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج۱۴، ص ۲۳۷ـ۲۳۹، قم ۱۴۱۳ـ۱۴۱۶.
[۹۶] ۲۲۷، رضا خلخالی، المعتمد فی شرح المناسک، ، ج۱، ص، تقریرات درس آیه اللّه خوئی، در موسوعه الامام الخوئی، قم: مؤسسه احیاء.
[۹۷] الدروس الشرعیه ج۱ ص۴۲۸.
[۹۸] الروضهالبهیه ج۲ ص۲۸۲.
حوضچه‌ها
برخی دیگر، جمره را حوضچه اطراف ستون که محلّ جمع شدن سنگریزهها است دانسته‌اند.
[۹۹] الدروس الشرعیه ج۱ ص۴۲۸.
[۱۰۰] رمى الجمرات (مکارم) ص۷ .
[۱۰۱] رمى الجمرات (مکارم) ص۱۷ .
[۱۰۲] رمى الجمرات (مکارم) ص۳۲ ـ ۳۳ .
ستون یا موضع آن
گروه دیگر برآنند که جمره عبارت است از ستون یا موضع آن در صورت نبود ستون.
معروف از لفظ جمره در دوران متأخر همین معنا است.
[۱۰۳] کشف اللثام ج۶ ص۱۱۴.
[۱۰۴] مدارک الاحکام ج۸ ص۹.
زمان وجوب رمی جمرات
حاجیان در حج تمتع پس از وقوف در سرزمین مشعرالحرام، تا طلوع آفتابِ روز عید قربان یا نیمه شب پیش از آن (ادامه مقاله) باید به سرزمین منا بروند و جمره عقبه را رمی کنند.
همچنین پس از انجام دادن مناسک دیگر، در روزهای یازدهم و دوازدهم ذیحجه باید هر سه جمره را رمی کنند.
[۱۰۵] الموسوعه الفقهیه، کویت: وزاره الاوقاف و الشئون الاسلامیه، ج۱۷، ص۴۵ـ۴۸، ج۱۵، ۱۴۰۸/۱۹۸۸، ج۱۷، ۱۴۰۹/۱۹۸۹، ج ۲۳، ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۱۰۶] روح اللّه خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۱۰۲ـ۱۰۳، مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیهاللّه العظمی امام خمینی سلام‌اللّه علیه، با حواشی مراجع معظم تقلید، تهران ۱۳۸۴ ش.
[۱۰۷] روح اللّه خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۴۰۹، مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیهاللّه العظمی امام خمینی سلام‌اللّه علیه، با حواشی مراجع معظم تقلید، تهران ۱۳۸۴ ش.
[۱۰۸] روح اللّه خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۴۹۰، مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیهاللّه العظمی امام خمینی سلام‌اللّه علیه، با حواشی مراجع معظم تقلید، تهران ۱۳۸۴ ش.
شرایط صحت رمی
چون عمل رمی بخشی از مناسک حج و یک رفتار عبادی است، صحتِ آن منوط به شرایطی چون نیت و قصد قربت داشتن و پرتاب پی‌درپی هفت سنگریزه و رعایت ترتیب در رمی جمرات سه‌گانه در ایام تشریق است
[۱۰۹] حرّعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۲۶۵۲۶۸.
[۱۱۰] احمد بن محمد مهدی نراقی، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، ج۱۲، ص۲۸۵ـ۲۸۷، قم، ۱۴۱۷.
[۱۱۱] رضا خلخالی، المعتمد فی شرح المناسک، ج۱، ص۲۲۱ـ۲۲۴، تقریرات درس آیه اللّه خوئی، در موسوعه الامام الخوئی، قم: مؤسسه احیاء.
[۱۱۲] رضا خلخالی، المعتمد فی شرح المناسک، ج۱، ص۳۹۸، تقریرات درس آیه اللّه خوئی، در موسوعه الامام الخوئی، ج ۲۹، قم: مؤسسه احیاء.
[۱۱۳] وهبه مصطفی زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلّته، ج۳، ص۲۲۵۷ـ۲۲۵۸، دمشق ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
(برای آداب و احکام مستحب آن به این منابع رجوع کنید
[۱۱۴] کلینی، اصول کافی، ج۴، ص۴۷۸۴۷۹.
[۱۱۵] محمد بن علی موسوی عاملی، مدارک الاحکام فی‌شرح شرائع الاسلام، ج۸، ص۹۱۵، قم ۱۴۱۰.
[۱۱۶] وهبه مصطفی زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلّته، ج۳، ص۲۲۶۰ـ۲۲۶۲، دمشق ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
).
زمان رمی جمره عقبه
نظر فقهای امامی
زمان رمی جمره عقبه در روز دهم ذیحجه و نیز ایام تشریق به نظر فقهای امامی، به استناد احادیث، از طلوع آفتاب تا غروب هر روز است.
[۱۱۷] کلینی، اصول کافی، ج۴، ص۴۸۱۴۸۲.
[۱۱۸] محمد بن علی موسوی عاملی، مدارک الاحکام فی‌شرح شرائع الاسلام، ج۸، ص۲۳۰۲۳۲، قم ۱۴۱۰.
[۱۱۹] حرّعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۶۸۷۰.
نظر مذاهب اهل سنت
اما مذاهب اهل سنّت در باره زمان رمی اختلاف رأی دارند و به نظر بیش‌تر آنان آغاز زمان رمی در ایام تشریق، زوال خورشید در این روزهاست.
همچنین برخی مذاهب اهل سنّت، انتهای وقت ادا در رمی هر روز از ایام تشریق را، غروب خورشید در همان روز دانسته‌اند که بر اساس این فتاوا زمان کوتاه بین آغاز تا پایان رمی، سبب ازدحام حاجیان در اطراف جمرات می‌شود (برای تفصیل آرای اهل سنّت به این منابع رجوع کنید
[۱۲۰] احمد بن حسین بیهقی، السنن الکبری، ج۵، ص۱۳۱ـ۱۳۳، بیروت: دارالفکر،( بی‌تا).
[۱۲۱] ابن حجر عسقلانی، فتح‌الباری: شرح صحیح البخاری، ج، ص، بیروت: دار المعرفه، ( بی‌تا).
[۱۲۲] منصور بن یونس بهوتی حنبلی، کشّاف القناع عن متن الاقناع، ج۲، ص۵۹۰، چاپ محمد حسن شافعی، بیروت۱۴۱۸/۱۹۹۷.
[۱۲۳] احمد دردیر ابوالبرکات، الشرح‌الکبیر، ج۲، ص۴۷ـ۴۸، بیروت: داراحیاء الکتب العربیه، (بی‌تا).
[۱۲۴] احمد دردیر ابوالبرکات، الشرح‌الکبیر، ج۲، ص۵۰، بیروت: داراحیاء الکتب العربیه، (بی‌تا).
[۱۲۵] ابن عابدین، حاشیه ردّ المحتار علی‌الدّر المختار: شرح تنویر الابصار، ج۲، ص۵۶۷، چاپ افست بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
[۱۲۶] ابن عابدین، حاشیه ردّ المحتار علی‌الدّر المختار: شرح تنویر الابصار، ج۲، ص ۵۷۳ـ۵۷۴، چاپ افست بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
[۱۲۷] الموسوعه الفقهیه، کویت: وزاره الاوقاف و الشئون الاسلامیه، ج۲۳، ص‌ـ۱۵۹، ج۱۵، ۱۴۰۸/۱۹۸۸، ج۱۷، ۱۴۰۹/۱۹۸۹، ج ۲۳، ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۱۲۸] عبد الرحمان غفیلی، «حکم رمی الجمار لیلاً»، ج۱، ص۱۰۷ـ۱۱۶، مجله البحوث الفقهیه المعاصره، ش (۱۴۱۸).
[۱۲۹] رمی الجمره قبل طلوع الشمس، مجله البحوث الاسلامیه، ج۱، ص۲۲ـ۳۶، ش (محرّم ـ جمادی‌الثانیه).
).
ازدحام حجاج به هنگام رمی جمره ظاهراً همواره مسئله ساز بوده و از جمله، برخی منابع علت مرگ عبداللّه بن عمر را جراحت او بر اثر ازدحام جمعیت در هنگام رمی ذکر کرده‌اند،
[۱۳۰] ابن سعد (بیروت)، ج۴، ص۱۸۶.
اما افزایش تلفات در سال‌های اخیر، شماری از فقیهان اهل سنّت را بر آن داشته است که به جواز رمی جمرات سه‌گانه در ایام تشریق از هنگام طلوع فجر حکم کنند.
[۱۳۱] یوسف قرضاوی، من هدی الاسلام: فتاوی معاصره، ج۳، ص۲۶۶ـ۲۷۵، کویت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
[۱۳۲] عبدالوهاب ابراهیم ابوسلیمان، «مشروعیه رمی الجمرات قبل الزوال ایام التشریق»، ج۱، ص‌ـ۱۴۱، رساله التقریب، ش ۴۰ (شتاء ۱۴۲۴).
هیئه کِبار العلماء (هیئت علمای بزرگ) عربستان در ۱۴۰۵، پایان زمان رمی جمرات را در هر روز از ایام تشریق، طلوع فجر روز بعد مقرر کرد.
[۱۳۳] عبدالوهاب ابراهیم ابوسلیمان، «مشروعیه رمی الجمرات قبل الزوال ایام التشریق»، ج۱، ص۱۳۲، رساله التقریب، ش ۴۰ (شتاء ۱۴۲۴).
شرایط سنگ‌ریزه‌های رمی
درباره سنگریزهای که با آن رمی می‌شود نیز شرایطی مقرر شده است، از جمله آن که از محدوده حرم (جز مسجدالحرام و سایر مساجد) گردآوری شده باشد، مستحب است که از سرزمین مَشْعَر جمع شده باشد؛ مباح و بکر باشد،
[۱۳۴] مجله البحوث الاسلامیه، ش (محرّم ـ جمادی‌الثانیه).
به اندازه‌ای باشد که عنوان ریگ و سنگریزه (حَصی، حَجَر) بر آن صدق کند و به تعبیر منابع حدیثی و فقهی، به اندازه یک بند انگشت و کوچک‌تر از آن یا به اندازه دانه خرما و باقلا باشد.
[۱۳۵] حرّعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۵۹-۶۰.
[۱۳۶] ابن عابدین، حاشیه ردّ المحتار علی‌الدّر المختار: شرح تنویر الابصار، ج۲، ص۵۶۵، چاپ افست بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
[۱۳۷] محمد حسن بن باقر نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج۱۹، ص۹۳۹۸، بیروت.
[۱۳۸] روح اللّه خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۴۰۹ـ۴۱۰، مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیهاللّه العظمی امام خمینی سلام‌اللّه علیه، با حواشی مراجع معظم تقلید، تهران ۱۳۸۴ ش.
[۱۳۹] وهبه مصطفی زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلّته، ج۳، ص۲۲۵۹ـ۲۲۶۰، دمشق ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
همچنین میان فقهای امامی و اهل سنّت و نیز بین مذاهب اهل سنّت، اختلاف نظرهایی در باره اندازه و جنس سنگریزهها دیده می‌شود.
[۱۴۰] ابن شاس، عقد الجواهر الثمینه فی مذهب عالم‌المدینه، ج۱، ص۴۱۱، چاپ محمد ابوالاجفان و عبدالحفیظ منصور، جده ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
[۱۴۱] ابن قدامه، المغنی، ج۳، ص۴۴۵ـ۴۴۶، بیروت: عالم‌الکتب،) بی‌تا (.
[۱۴۲] یحیی بن شرف نووی، المجموع: شرح المهذّب، ج۸، ص۱۷۰ـ۱۷۱، بیروت: دارالفکر،) بی‌تا).
[۱۴۳] حسن بن یوسف علامه حلّی، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، ج۴، ص۲۷۵ـ۲۷۶، قم ۱۴۱۲ـ۱۴۲۰.
[۱۴۴] محمد بن علی موسوی عاملی، مدارک الاحکام فی‌شرح شرائع الاسلام، ج۷، ص۴۴۱۴۴۲، قم ۱۴۱۰.
[۱۴۵] منصور بن یونس بهوتی حنبلی، کشّاف القناع عن متن الاقناع، ج۲، ص۵۸۰، چاپ محمد حسن شافعی، بیروت۱۴۱۸/۱۹۹۷.
[۱۴۶] ابن عابدین، حاشیه ردّ المحتار علی‌الدّر المختار: شرح تنویر الابصار، ج۲، ص ۵۶۵-۵۶۶، چاپ افست بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
[۱۴۷] روح اللّه خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۴۰۹، مناسک حج: مطابق با فتاوای حضرت آیهاللّه العظمی امام خمینی سلام‌اللّه علیه، با حواشی مراجع معظم تقلید، تهران ۱۳۸۴ ش.
نوع وجوب رمی جمرات
به نظر فقهای شیعه و اهل سنّت، رمی جمره هر چند از واجبات عام حج است، رکن به شمار نمی‌رود و از این‌رو، انجام ندادن آن موجب بطلان حج نمی‌شود،
[۱۴۸] عبدالرحمان جزیری، کتاب الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۶۶۴ـ۶۶۵، استانبول ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۱۴۹] رضا خلخالی، المعتمد فی شرح المناسک، ج۱، ص۳۹۳، تقریرات درس آیه اللّه خوئی، در موسوعه الامام الخوئی، ج ۲۹، قم: مؤسسه احیاء.
[۱۵۰] رضا خلخالی، المعتمد فی شرح المناسک، ج۱، ص۴۱۲، تقریرات درس آیه اللّه خوئی، در موسوعه الامام الخوئی، ج ۲۹، قم: مؤسسه احیاء.
البته در این صورت، به نظر فقهای اهل سنّت،حاجی باید گوسفندی قربانی کند
[۱۵۱] الموسوعه الفقهیه، کویت: وزاره الاوقاف و الشئون الاسلامیه، ج۱۷، ص۸۰ـ۸۱، ج۱۵، ۱۴۰۸/۱۹۸۸، ج۱۷، ۱۴۰۹/۱۹۸۹، ج ۲۳، ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
و به نظر فقهای امامی، اگر وی در طول ایام تشریق یا پس از آن تا زمان خارج شدن از مکه از حکم مسئله آگاه شود یا آن را به یاد آورد، باید به منا برگردد و رمی را انجام دهد، اما چنان‌چه از مکه بیرون رفته باشد، باید در موسم حج آینده، خود یا نایبش در زمان مقرر آن را انجام دهد.
[۱۵۲] محمد حسن بن باقر نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج۲۰، ص۲۶۳۰، بیروت.
[۱۵۳] رضا خلخالی، المعتمد فی شرح المناسک، ج۱، ص۲۲۸ـ۲۳۲، تقریرات درس آیه اللّه خوئی، در موسوعه الامام الخوئی، ج ۲۹، قم: مؤسسه احیاء.
[۱۵۴] رضا خلخالی، المعتمد فی شرح المناسک، ج۱، ص۴۱۱، تقریرات درس آیه اللّه خوئی، در موسوعه الامام الخوئی، ج ۲۹، قم: مؤسسه احیاء.
جمره از نگاه احادیث
روایات رمی جمرات در کتاب وسائل الشیعه شیخ حر عاملی، در دو بخش نقل شده است:
نخست در ابواب «رمی جمره عقبه» در ضمن هفده باب، روایات فراوانی درباره احکام جمرات ذکر شده است؛ ولی در هیچ یک از آنها تفسیر و توضیحی درباره جمره و این که جمره «ستون» است یا «محل اجتماع سنگریزهها» دیده نمی‌شود.
سپس بعد از ابواب ذبح و تقصیر، بار دیگر با عنوان «ابواب العود الی منی و رمی الجمار…» ، احادیث فراوان دیگری، طی هفت باب، درباره رمی هر سه جمره با عنوان «اعمال روز یازدهم و دوازدهم ذیحجه» بیان فرموده، که در هیچ یک از این روایات نیز سخنی درباره تفسیر جمرات دیده نمی‌شود.
به معنای محل اجتماع سنگریزه
ولی با بررسی دقیقی که در مجموع این ابواب بیست و چهارگانه به عمل آمد، در روایات متعددی «اشاره‌های پرمعنایی» دیده می‌شود که نظر فوق را تایید می‌کند و نشان می‌دهد جمره همان «محل اجتماع سنگریزهها» است. برای نمونه به روایات زیر توجه فرمایید:
حدیث اول
در حدیث معتبری از معاویه بن عمار از امام صادق (علیه‌السّلام) می‌خوانیم که فرمود: «فان رمیت بحصاه فوقعت فی محمل فاعد مکانها و ان اصابت انسانا او جملا ثم وقعت علی الجمار اجزاک».
[۱۵۵] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۷۲.
«اگر سنگریزهای پرتاب کردی و در محملی افتاد، یکی دیگر به جای آن رمی کن، و اگر به بدن انسان و یا شتری خورد، سپس روی جمرات افتاد، کفایت می‌کند».
تعبیر به «وقعت علی الجمار» (روی سنگریزهها افتاد) نشان می‌دهد که جمره همان قطعه زمینی است که سنگهاست؛ و سنگها روی آن می‌افتد. توجه داشته باشید که بسیاری از ارباب لغت «جمار» را به معنای سنگهای ریز تفسیر کرده‌اند؛ از جمله: ابن اثیر در «نهایه» می‌گوید: «الجمار هی الاحجار الصغار». فیومی در «مصباح المنیر» می‌گوید: «و الجمار هی الحجاره». همچنین ابن منظور در «لسان العرب» می‌گوید: «الجمرات و الجمار الحصیات التی ترمی بها فی مکه».
بنابراین، افتادن سنگ بر جمار؛ یعنی افتادن روی سنگریزهها و همین امر طبق روایت بالا برای وظیفه رمی جمرات کفایت می‌کند. بنابراین تعبیر مذکور دلالت خوبی بر مقصود دارد. افزون بر این، سنگی که به بدن انسانی یا شتری بخورد، در برگشت، چنان قوتی ندارد که به ستونها اصابت کند (اگر آنجا ستونی بوده باشد)، حداکثر آن است که روی سنگریزهها می‌افتد.
حدیث دوم
در حدیث بزنطی (احمدبن محمدبن ابی نصر) از ابوالحسن علی بن موسی الرضا (علیه‌السّلام) می‌خوانیم: «و اجعلهن علی یمینک کلهن و لا ترم علی الجمره»
[۱۵۶] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۰،
- لینک دانلود فایل بلافاصله بعد از پرداخت وجه به نمایش در خواهد آمد.
- همچنین لینک دانلود به ایمیل شما ارسال خواهد شد به همین دلیل ایمیل خود را به دقت وارد نمایید.
- ممکن است ایمیل ارسالی به پوشه اسپم یا Bulk ایمیل شما ارسال شده باشد.
- در صورتی که به هر دلیلی موفق به دانلود فایل مورد نظر نشدید با ما تماس بگیرید.
