توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت جامع حدیث دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت جامع حدیث،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت جامع حدیث :

پاورپوینت جامع حدیث

پاورپوینت جامع حدیث، گونه‌ای مجموعه حدیثی است.

فهرست مندرجات

۱ – معنای پاورپوینت جامع حدیث
۲ – جوامع حدیث در نگاه اهل سنت
۲.۱ – جوامع حدیثی موضوع محورند
۳ – نقد تعریف اهل سنت از پاورپوینت جامع حدیث
۴ – تعریف صحیح از جوامع حدیث
۵ – تاریخچه ایجاد جوامع حدیث
۵.۱ – جوامع در میان اهل سنت
۵.۱.۱ – انواع کتب حدیثی اهل سنت
۵.۱.۲ – نمونه هایی از مصنفات
۵.۱.۳ – تالیف جوامع حدیثی
۵.۱.۴ – جوامع حدیثی بزرگ
۵.۱.۵ – ویژگی های این جوامع
۵.۱.۶ – مپاورپوینت جامع حدیثی
۵.۱.۷ – مصابیح السنه
۵.۱.۸ – جامع المسانید و الالقاب
۵.۱.۹ – جامع المسانید و السنن
۵.۱.۱۰ – جمع الجوامع
۵.۱.۱۱ – الجامع الصغیر
۵.۱.۱۲ – الفتح الکبیر
۵.۱.۱۳ – کنزالعمال
۵.۱.۱۴ – الجامع الازهر
۵.۱.۱۵ – جامع الاحادیث
۵.۱.۱۶ – بحر الاسانید
۵.۱.۱۷ – جوامع فقهی
۵.۱.۱۸ – نمونه هایی از این جوامع
۵.۱.۱۹ – مجمع الزوائد
۵.۱.۲۰ – اتحاف الساده
۵.۱.۲۱ – المطالب العالیه
۵.۱.۲۲ – جمع الفوائد
۵.۱.۲۳ – جوامع حدیثی جدید
۵.۱.۲۴ – ویژگی کتاب المسند الجامع
۵.۲ – جوامع حدیث در میان شیعیان
۵.۲.۱ – کتاب‌های با عنوان الجامع
۵.۲.۲ – کتاب‌های با محتوای جامع
۵.۲.۳ – برخی جوامع اولیه شیعه
۵.۲.۴ – جوامع مهم شیعه
۵.۲.۵ – کتب اربعه مهم ترین جوامع
۵.۲.۶ – جوامع حدیث بعد از قرن هفتم
۵.۲.۷ – الوافی
۵.۲.۸ – وسائل الشیعه
۵.۲.۹ – بحارالانوار
۵.۲.۱۰ – مستدرک الوسائل
۵.۲.۱۱ – جوامع الکلم
۵.۲.۱۲ – عوالم العلوم
۵.۲.۱۳ – الاوفی
۵.۲.۱۴ – الشفاء
۵.۲.۱۵ – جامع المعارف
۵.۲.۱۶ – جامع الاحکام
۵.۲.۱۷ – جامع الاحادیث
۵.۲.۱۸ – جوامع دوران معاصر
۶ – فهرست منابع
۷ – پانویس
۸ – منبع

معنای پاورپوینت جامع حدیث

در اصطلاح پاورپوینت جامع حدیث، «جامع» (اسم فاعل از «جمع») به معنای «گردآورنده»، و «حدیث» در معنای اصطلاحیِ آن به کار رفته است.

اصطلاحِ پاورپوینت جامع حدیث به معنای مجموعه‌ای از احادیث هم به کار رفته

[۱] نورالدین عتر، منهج النقد فی علوم الحدیث، ج۱، ص۱۹۸، دمشق ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

اما در اینجا به کتابی اطلاق می‌شود که مشتمل بر همه موضوعات و ابواب حدیثی باشد.

[۲] صبحی صالح، علوم الحدیث، ج۱، ص۳۰۴، دمشق ۱۳۷۹/ ۱۹۵۹، چاپ افست قم ۱۳۶۳ ش.

[۳] محمد صباغ، الحدیث النبوی: مصطلحه، ج۱، ص۲۸۴، بلاغته، کتبه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.

پاورپوینت جامع حدیث به صورت جمع، یعنی «جوامع حدیث»، نیز به کار رفته

[۴] محمود طحان، اصول التخریج و دراسه الاسانید، ج۱، ص۹۷، ریاض ۱۴۱۲/ ۱۹۹۱.

و از برخی مجموعه ‌ها که خود از چند جامع تشکیل شده با تعبیر «مجامع» یاد شده است.

[۵] نورالدین عتر، منهج النقد فی علوم الحدیث، ج۱، ص۲۰۴ـ ۲۰۵، دمشق ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

جوامع حدیث در نگاه اهل سنت

محدّثان اهل سنّت، مجموع احادیث ومطالب دینی را در هشت موضوع (عقاید، احکام، سِیَر، آداب، تفسیر، فِتَن، اشراطُ‌السّاعه و مناقب) دسته بندی کرده

[۶] نورالدین عتر، منهج النقد فی علوم الحدیث، ج۱، ص۱۹۸ـ۱۹۹، دمشق ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

و برآن‌اند که پاورپوینت جامع حدیث کتابی است که در بر دارنده همه آن‌ها باشد. اگرچه در باب پاره‌ای از این عناوین اختلاف نظر وجود دارد.

[۷] محمود طحان، اصول التخریج و دراسه الاسانید، ج۱، ص۹۷، ریاض ۱۴۱۲/ ۱۹۹۱.

[۸] محمد صباغ، الحدیث النبوی: مصطلحه، ج۱، ص۲۸۴، بلاغته، کتبه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.

جوامع حدیثی موضوع محورند

در کتاب‌های جامع یا جوامع حدیث، ترتیب تدوین احادیث بر اساس موضوعات است نه همچون مسند‌ها و معجم‌ها بر اساس اشخاص.

[۹] محمد صباغ، الحدیث النبوی: مصطلحه، ج۱، ص۲۸۴ـ ۲۸۵، بلاغته، کتبه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.

نقد تعریف اهل سنت از پاورپوینت جامع حدیث

به نظر می‌رسد تعریف پاورپوینت جامع حدیث در کتاب‌های اهل سنّت از دو جهت جامع و مانع نیست:

نخست از حیث مقایسه کتاب‌های جوامع با کتاب‌هایی چون مسند‌ها و معجم‌ها، زیرا در این گونه کتاب‌ها نیز انواع موضوعات حدیثی وجود دارد اما آن‌ها را در شمار جوامع یاد نکرده‌اند، هرچند برخی از آن‌ها را محدّثان بعدی طبقه بندی کرده و بدین ترتیب هیئت کتاب‌های جامع را یافته‌اند.

از سوی دیگر، از مقایسه کتاب‌های جوامع با دیگر کتاب‌های حدیثی، مشخص می‌شود که اگر چه احادیث آن‌ها بر مبنای ابواب فقهی و اعتقادی مرتب شده است، در دسته بندی کتاب‌های حدیثی، در زمره کتاب‌های جوامع قرار نگرفته‌اند، نظیر مستدرکات، مستخرجات، اطراف، زوائد و حتی مصنفات اولیه.

تعریف صحیح از جوامع حدیث

بدین گونه با تجدیدنظر در تعریف موجود می‌توان آن را چنین کامل کرد که پاورپوینت جامع حدیث کتابی است که بتوان در هر موضوعی، حدیثی در آن یافت.

با این تعریف، کمی یا بسیاریِ حجم کتاب در نظر گرفته نمی‌شود.

پاورپوینت جامع حدیث گاه شامل تمام ابواب احادیث و گاه صرفاً جامع ابواب فقهی است.

[۱۰] حسن صدر، نهایه الدرایه فی شرح الرساله الموسومه بالوجیزه للبهائی، ج۱، ص۱۷۵، چاپ ماجد غرباوی، (قم ۱۴۱۳).

تاریخچه ایجاد جوامع حدیث

در تاریخ تدوین حدیث، تدوین جوامع حدیثی در پی تبویب و دسته بندی احادیث ضرورت پیدا کرد، یعنی از اواخر قرن دوم که زمان شروع تدوین جوامع حدیثی در بین اهل سنّت و شیعه بود.

جوامع در میان اهل سنت

۱) سیر تدوین جوامع حدیث در بین اهل سنّت.

تدوین جوامع حدیث در قرن سوم در بین اهل سنّت‌ به‌طور گسترده رواج پیدا کرد.

در این دوره نخست کتاب‌های «مسند» پدید آمد که شامل انواع احادیث می‌شد و پس از آن کتاب‌های «صحاح» و «سنن» پدیدار شد که هریک از آن‌ها جامع بزرگی از احادیث اهل سنّت بود.

از این زمان آهنگِ تدوین جوامع حدیث در بین اهل سنّت شتاب گرفت که تا زمان حاضر ادامه یافته است.

انواع کتب حدیثی اهل سنت

در تاریخ حدیث اهل سنّت، دو رشته کتاب حدیثی تدوین شد که عبارت بود از «مصنّفات» و «مسانید».

از مصنفات و نیز مُوَطّا´ت گاه با عنوان «جامع» یا «مجموع» تعبیر شده

[۱۱] محمد عجاج خطیب، اصول الحدیث: علومه و مصطلحه، ج۱، ص۱۱۷، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۱.

و احادیث آن‌ها بر اساس ابواب مرتب می‌شده است.

[۱۲] نورالدین عتر، منهج النقد فی علوم الحدیث، ج۱، ص۲۰۰، دمشق ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

نمونه هایی از مصنفات

برخی از کتاب‌‌های مهمِ به جا مانده از این دوره عبارت‌اند از: موطّأ از مالک بن انس (متوفی ۱۷۹) در شصت کتاب فقهی و ۷۰۳ باب؛ بخشی از مصنّف، تألیف ابومحمدعبداللّه بن وهْب فِهری قُرَشی (متوفی ۱۹۷)، به نام الجامع فی الحدیث

[۱۳] کاظم طباطبائی، مسندنویسی در تاریخ حدیث، ج۱، ص۷۳، قم ۱۳۷۷ ش.

[۱۴] کاظم طباطبائی، مسندنویسی در تاریخ حدیث، ج۱، ص۱۸۰، قم ۱۳۷۷ ش.

جامع، تألیف مَعمَر بن راشد اَزْدی (متوفی ۱۵۳) به روایت عبدالرزاق صنعانی (متوفی ۲۱۱)، مشتمل بر ۶۱۴، ۱ حدیث و اثر که به همراه مصنّف عبدالرزاق (ج ۱۰ و ۱۱) به چاپ رسیده است؛ مصنّف یا المصنّف فی الحدیث، تألیف عبدالرزاق صنعانی، که الجامع الکبیر یا الجامع الکبیر فی الحدیث هم نامیده شده است

[۱۵] عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، ج۵، ص۲۱۹، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.

[۱۶] خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۳۵۳، بیروت ۱۹۹۹.

المصنّف فی الاحادیث و الا´ثار اثر ابن ابی شَیْبَه (متوفی ۲۳۵).

کتاب‌های مسند را نیز به سبب وسعت و شمول احادیث می‌توان در زمره جوامع محسوب کرد، زیرا در برخی از مسند‌ها، مانند مسند بَقیّ بن مَخلَد • اندلسی (متوفی ۲۷۶)، احادیث هریک از صحابه بر اساس ابواب فقه مرتب شده بوده است.

[۱۷] محمد صباغ، الحدیث النبوی: مصطلحه، ج۱، ص۲۸۴ـ۲۸۵، بلاغته، کتبه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.

افزون بر این، برخی مسند‌ها نظیر مسند احمد بن حنبل را ابوالحسن علی بن حسین زَکْنون حنبلی (متوفی ۸۳۷) و شهاب الدین احمد بن محمد بن سلیمان حنبلی به صورت موضوعی تنظیم کرده‌اند.

[۱۸] کاظم طباطبائی، مسندنویسی در تاریخ حدیث، ج۱، ص۳۵۲، قم ۱۳۷۷ ش.

تالیف جوامع حدیثی

از آغاز قرن سوم تا پایان قرن پنجم، معتبرترین جوامع حدیث اهل سنّت پدید آمد که از مهم ‌ترین آن‌ها صحاح سته است: الجامع الصحیح المسند المختصر من امور رسول اللّه و سننه و ایامه، تألیف ابوعبداللّه محمد بن اسماعیل بخاری (متوفی ۲۵۶)، که نمونه شاخص کتاب‌های پاورپوینت جامع حدیث است و تعبیر «جامع» را خود بخاری در عنوان کتاب به کار برده است

[۱۹] محمد صباغ، الحدیث النبوی: مصطلحه، ج۱، ص۲۹۵ـ۲۹۶، بلاغته، کتبه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.

المسند الصحیح، تألیف ابوالحسین مسلم بن حَجّاج نیشابوری (متوفی ۲۶۱)، که «الجامع الصحیح» نیز به آن اطلاق شده است

[۲۰] نورالدین عتر، منهج النقد فی علوم الحدیث، ج۱، ص۲۵۴، دمشق ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

الجامع الصحیح، تألیف ابوعیسی ترمذی • (متوفی ۲۷۹)، که به سبب اشتمال بر احادیث فقهی و غیرفقهی، به «جامع» شهرت یافته است

[۲۱] محمد محمد ابوزهو، الحدیث و المحدثون، ج۱، ص۴۱۵، او، عنایه الامه الاسلامیه بالسنه النبویه، قاهره ۱۳۷۸.

السنن، تألیف ابوعبداللّه محمد بن یزید بن عبداللّه بن ماجه قزوینی (متوفی ۲۷۳ یا ۲۷۵)؛ السنن، تألیف ابوداوود سلیمان بن اشعث سجستانی (متوفی ۲۷۵)؛ و السنن الصغری، تألیف ابوعبدالرحمان احمد بن شعیب نَسایی (متوفی ۳۰۳).

نسایی پیش از آن، کتاب السنن الکبری را تدوین کرده بود

[۲۲] محمد محمد ابوزهو، الحدیث و المحدثون، ج۱، ص۴۰۹ـ۴۱۰، او، عنایه الامه الاسلامیه بالسنه النبویه، قاهره ۱۳۷۸.

که جامع بزرگی از احادیث فقهی، اخلاقی، اعتقادی و تفسیر است.

علاوه بر صحاح سته، آثار دیگری نیز در این دوره پدید آمد، از جمله: السنن تألیف دارِمی (متوفی ۲۵۵) که به المسند و المسندالجامع نیز معروف است،

[۲۳] مجید معارف، جوامع حدیثی اهل سنت، ج۱، ص۱۵۸ـ۱۶۱، تهران ۱۳۸۳ ش.

صحیحِ ابن خُزَیمه (متوفی ۳۱۱)، صحیحِ ابن حِبّان (متوفی ۳۵۴)، صحیحِ ابوعَوانه (متوفی ۳۱۶)، و مصنّفِ ابوجعفر احمد بن محمد طَحاوی (متوفی ۳۲۱).

به نظر می‌رسد بتوان کتاب‌های «مستدرک» را که متمم صحاح‌اند و کتاب‌های «مستخرج» را که تألیف دوباره آن‌ها محسوب می‌شوند، در زمره جوامع حدیث به شمار آورد.

جوامع حدیثی بزرگ

از قرن پنجم به بعد، یعنی دوره‌ای که در آن محدّثان با استفاده مستقیم از تألیفات دوره قبل، جوامع حدیث بزرگی فراهم آوردند، جوامع متنوعی تألیف شد.

نوعی از این تألیفات، عنوان عمومی «الجمع بین الصحیحین» را دارد که در آن‌ها احادیث صحیحین یکجا جمع شده است.

برخی از آن‌ها نام خاصی دارند اما در مجموع، بر دو قسم اند: بخشی از آن‌ها جامعِ مجموع احادیث صحیح بخاری و صحیح مسلم است و غالباً احادیث مکرر، حذف شده است.

از جمله این نوع کتاب‌ها الجمع بین الصحیحین تألیف محمد بن فتوح حُمیدی (متوفی ۴۸۸) و الجمع بین الصحیحین تألیف عبدالحق بن عبدالرحمان اشبیلی معروف به ابن خرّاط (متوفی ۵۸۱) است.

بخش دیگری از این کتاب‌ها، جامع مشترکات و متّفقات صحیح بخاری و صحیح مسلم است، نظیر مفیدُالسامِع و القاری فیمااتَّفَقَ علیه مسلم و البخاری تألیف احمد بن عبدالرحمان بن محمد مقدسی (متوفی ۷۵۸)، اللؤلؤ و المرجان فیمااتّفق علیه الشیخان تألیف محمدفؤاد عبدالباقی، و زادالمُسلم فیمااتّفق علیه البخاری و مسلم تألیف محمد حبیب اللّه شنقیطی (متوفی ۱۳۶۳).

برخی از این نوع کتاب‌ها، مانند الجمع بین الصحیحین اثر حمیدی، به شیوه کتاب‌های مسند تدوین شده اما اکثر قریب به اتفاق آن‌ها بر پایه ابواب و موضوعات فقهی مرتب شده است.

ویژگی های این جوامع

عده‌ای از محدّثان از جمع بین صحاح سته جوامع بزرگی به وجود آوردند.

در این کتاب‌ها برای آسانی کار، مجموع احادیث جوامع پیشین، به شکل کامل یا ناقص و غالباً با حذف مکررات، یکجا جمع شده است.

از جمله مهم ‌ترین آنهاست: التجرید لِلصحاح السته یا التجرید للصحاح و السنن، تألیف رزین بن معاویه عَبدَری سَرَقُسطی اندلسی (متوفی ۵۳۵)، که نخستین کوشش در جمع کردن روایاتِ صحاح سته در قالب تألیفی واحد به شمار می‌رود

[۲۴] یوسف عبدالرحمان مرعشلی، علم فهرسه الحدیث: نشأته، ج۱، ص۷۰، تطوره، اشهر مادون فیه، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.

جامع الاصول من احادیث الرسول •، تألیف ابن اثیر جزری (متوفی ۶۰۶)، ابن اثیر در این تألیف، کتاب رزین بن معاویه را مبنا قرار داده با این تفاوت که همه روایاتِ صحاح سته را در نظر گرفته و مکررات را حذف کرده است

[۲۵] ابن اثیر، جامع الاصول فی احادیث الرسول، ج۱، ص۴۹ـ۵۱، چاپ عبدالقادر ارناؤوط، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

[۲۶] یوسف عبدالرحمان مرعشلی، علم فهرسه الحدیث: نشأته، ج۱، ص۷۱، تطوره، اشهر مادون فیه، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.

جامع ابن خرّاط؛ که کتابی مشتمل بر مجموع احادیث کتب سته بوده است

[۲۷] محمد محمد ابوزهو، الحدیث و المحدثون، ج۱، ص۴۳۱، او، عنایه الامه الاسلامیه بالسنه النبویه، قاهره ۱۳۷۸.

انوارالمصباح فی الجمع بین الکتب السته الصحاح تألیف ابوعبداللّه محمد بن عتیق بن علی تُجیبی غرناطی (متوفی ۶۳۷)

[۲۸] محمد بن جعفر کتانی، الرساله المستطرفه لبیان مشهور کتب السنه المشرفه، ج۱، ص۱۴۳، کراچی ۱۳۷۹/۱۹۶۰.

که در باره آن اطلاعی در دست نیست.

مپاورپوینت جامع حدیثی

از نوعی دیگر از این کتاب‌ها با عنوان، «مجامع» یا «المصنفات الجامعه» یاد شده

[۲۹] نورالدین عتر، منهج النقد فی علوم الحدیث، ج۱، ص۲۰۴ـ ۲۰۵، دمشق ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

که شمار آن‌ها نیز فراوان است.

این جوامع با استفاده از مجموع یا برخی از صحاح سته، مسند‌ها و سایر کتب حدیثی تدوین شده و اهم آن‌ها بدین قرار است :

مصابیح السنه

۱) مصابیح السنه تألیف ابومحمدحسین بن مسعود معروف به بَغَوی فَرّاء (متوفی ۵۱۶) که شامل گزیده‌ای از احادیث صحاح سته و چند اثر حدیثی مهم دیگر است.

[۳۰] حسین بن مسعود بغوی، مصابیح السنّه، ج۱، ص۵۵، چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشلی، محمدسلیم ابراهیم سماره، و جمال حمدی ذهبی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

اعتراضاتی که بعداً متوجه این کتاب گردید موجب شد ابوعبداللّه خطیبِ عمری (متوفی ۷۳۷) کتاب مشکاه المصابیح را تألیف کند.

وی در این کتاب علاوه بر مشخص کردن منابع مصابیح السنه، روایات آن را جرح کرد و در هر باب روایات را در سه فصل مرتب ساخت که فصل سوم آن به روایاتی اختصاص داشت که در مصابیح السنه حذف شده بود.

[۳۱] محمد بن عبداللّه خطیب عمری، مشکاه المصابیح، ج۱، ص۴ـ۷، چاپ محمد ناصرالدین البانی، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.

[۳۲] حسین بن مسعود بغوی، مصابیح السنّه، ج۱، ص۵۶، چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشلی، محمدسلیم ابراهیم سماره، و جمال حمدی ذهبی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.

کتاب دیگر بغوی با نام شرح السنه، جامعی است در موضوعات مختلف دینی به ویژه فقهی •بغوی فَرّا•.

جامع المسانید و الالقاب

۲) جامع المسانید و الالقاب تألیف عبدالرحمان بن علی معروف به ابن جوزی (متوفی ۵۹۷).

[۳۳] محمد محمد ابوزهو، الحدیث و المحدثون، ج۱، ص۴۳۱، او، عنایه الامه الاسلامیه بالسنه النبویه، قاهره ۱۳۷۸.

بعد‌ها محب الدین طبری (متوفی ۶۴۹) آن را به شکل جدیدی مرتب کرد.

جامع المسانید و السنن

۳) جامع المسانید و السنن الهادی لِاَقْوَم سَنَنٍ تألیف ابوالفداء عمادالدین بن کثیر دمشقی (متوفی ۷۷۴) که به تصریح مؤلف،

[۳۴] ابن کثیر، جامع المسانید و السنن الهادی لاقوم سنن، ج۱، ص۱۰، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۴.

جامع احادیث کتاب‌های مهم از جمله صحاح سته، مسانید احمد بن حنبل، ابوبکر بزّاز، حافظ ابویعلی ” و معجم بزرگ سلیمان بن احمد طَبَرانی (متوفی ۳۶۰) است.

وی از دیگر منابع حدیثی نیز در تألیف این اثر استفاده کرده به طوری که به ندرت حدیثی مربوط به ضروریات دین در آن نیامده است.

[۳۵] ابن کثیر، جامع المسانید و السنن الهادی لاقوم سنن، ج۱، ص۱۰، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۴.

این کتاب به روش مسندی تنظیم شده است.

جمع الجوامع

۴) الجامع الکبیر • یا جمع الجوامع تألیف جلال الدین عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی (متوفی ۹۱۱).

این کتاب جامع احادیث صحاح سته، مسند احمد بن حنبل، موطّأ مالک و حدود هفتاد مأخذ حدیثی دیگر است.

[۳۶] سعد مرصفی، الفهارس و مکانتها عندالمحدثین، ج۱، ص۲۵۹ـ۲۶۲، کویت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.

الجامع الصغیر

۵) الجامع الصغیر من حدیث البشیر النذیر تألیف همو که به تصریح نویسنده‌اش گزیده‌ای است از جمع الجوامع.

سیوطی در این کتاب به نقل احادیث کوتاه نبوی به ترتیب حروف الفبا اکتفا کرده است.

این کتاب ذیلی به نام زیاده الجامع دارد که به اندازه اصل آن است.

[۳۷] سعد مرصفی، الفهارس و مکانتها عندالمحدثین، ج۱، ص۲۶۸، کویت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.

الفتح الکبیر

۶) الفتح الکبیر فی ضمّ الزیاده الی الجامع الصغیر تألیف یوسف نبهانی که به نوشته مؤلف، دو کتاب الجامع الصغیر و زیاده الجامع در آن یکجا گرد آمده است.

[۳۸] سعد مرصفی، الفهارس و مکانتها عندالمحدثین، ج۱، ص۲۶۹، کویت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.

کنزالعمال

۷) کنزُالعُمّال فی سُنن الاقوال و الافعال تألیف علی بن حسام الدین متقی •متقی هندی• (متوفی ۹۷۵) که بر مبنای جمع الجوامع تألیف شده اما به این صورت که ضمن حفظ نظم الفبایی، بر اساس موضوعات فقهی مرتب شده است.

[۳۹] علی بن حسام الدین متقی، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، ج۱، ص۱۳، چاپ محمود عمر دمیاطی، بیروت ۱۴۱۹/۱۹۹۸.

الجامع الازهر

۸) الجامع الازهر فی حدیث النبی الْاَنْوَر تألیف عبدالرئوف مُناوی (متوفی ۱۰۳۷).

این جامع با هدف نقض ادعای سیوطی مبنی بر این‌که با تألیف جمع الجوامع همه احادیث نبوی را گرد آورده،

[۴۰] عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، جمع الجوامع، ج۱، ص۲۰، چاپ خالد عبدالفتاح شبل، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.

تألیف شده است.

[۴۱] سعد مرصفی، الفهارس و مکانتها عندالمحدثین، ج۱، ص۲۸۰، کویت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.

جامع الاحادیث

۹) جامع الاحادیث تألیف احمد عبدالجواد که بزرگ ‌ترین دایره المعارف حدیثی اهل سنّت به شمار می‌رود

[۴۲] سعد مرصفی، الفهارس و مکانتها عندالمحدثین، ج۱، ص۲۸۱، کویت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.

و بر اساس الجامع الصغیر و زوائد آن، الجامع الکبیر سیوطی، الجامع الازهرِ مناوی و کنزالعمالِ متقی هندی و بر اساس حروف الفبا تنظیم شده است.

[۴۳] سعد مرصفی، الفهارس و مکانتها عندالمحدثین، ج۱، ص۲۸۱، کویت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.

[۴۴] سعد مرصفی، الفهارس و مکانتها عندالمحدثین، ج۱، ص۲۸۳، کویت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.

بحر الاسانید

۱۰) بحرالاسانید تألیف حسن بن احمد سمرقندی (متوفی ۴۹۱) که صد هزار حدیث دارد و گفته شده که نظیر آن در تاریخ اسلام پدید نیامده است.

[۴۵] محمد محمد ابوزهو، الحدیث و المحدثون، ج۱، ص۴۳۲، او، عنایه الامه الاسلامیه بالسنه النبویه، قاهره ۱۳۷۸.

جوامع فقهی

نوعی دیگر از جوامع حدیثیِ تألیف شده در این دوره، جوامع احادیث فقهی است.

ترتیب و تنظیم این کتاب‌ها بر اساس ابواب کتب فقهی است.

تعداد این نوع کتاب‌ها فراوان و به لحاظ حجم متفاوت است.

نمونه هایی از این جوامع

این نوع کتاب‌ها کمتر عنوان جامع و بیش‌تر عنوان خاص خود را دارند نظیر شرح معانی الا´ثار تألیف ابوجعفر احمد بن محمد طحاوی؛ السنن تألیف ابوالحسن علی بن عمر دارقُطنی (متوفی ۳۸۵)؛ السنن الکبری، معرفه السنن و الا´ثار یا السنن الاوسط، و السنن الوسطی، هر سه تألیف ابوبکر احمد بن حسین بیهقی (متوفی ۴۵۸)، در بین این سه کتاب، السنن الکبری جامع ‌ترین کتاب در باره احادیث فقهی است

[۴۶] محمد محمد ابوزهو، الحدیث و المحدثون، ج۱، ص۴۳۲، او، عنایه الامه الاسلامیه بالسنه النبویه، قاهره ۱۳۷۸.

الاعلام باحادیث الاحکام، تألیف ابن جماعه (متوفی ۴۸۰)؛ دلائل الاحکام من احادیث النبی، تألیف ابن شداد حلبی؛ عمده الاحکام من کلام خیرالانام، تألیف عبدالغنی بن عبدالواحد مقدسی جماعیلی حنبلی (متوفی ۶۰۰)؛ المنتقی من اخبارالمصطفی، تألیف مجدالدین عبدالسلام بن عبداللّه جد ابن تَیمِیّه (متوفی ۶۵۲)؛ احکام الاحکام، تألیف محمد بن عبدالواحد نقاش؛ الخلاصه فی احادیث الاحکام، تألیف یحیی بن شرف نَوَوی (متوفی ۶۷۶)؛ غایه الاحکام فی احادیث الاحکام، تألیف محب الدین طبری؛ الترغیب و الترهیب، تألیف عبدالعظیم بن عبدالقوی مُنذِری شافعی (متوفی ۶۵۶)؛ الالهام باحادیث الاحکام، تألیف محمد بن علی قشیری معروف به ابن دقیق العید (متوفی ۷۰۲)؛ تقریب الاسانید و ترتیب المسانید، تألیف حافظ عراقی (متوفی ۸۰۶)؛ بلوغ المرام من ادله الاحکام، تألیف ابن حجر عسقلانی (متوفی ۸۵۲)؛ المختصر فی احادیث الاحکام، تألیف یوسف بن عبدالهادی مقدسی (متوفی ۹۰۴)؛ فتح العلام باحادیث الاحکام، تألیف زکریا انصاری (متوفی ۹۲۶)؛ و آثارالسنن، تألیف ابوالخیر (متوفی ۱۲۷۸؛.

[۴۷] مجید معارف، جوامع حدیثی اهل سنت، ج۱، ص۲۱۳ـ۲۳۰، تهران ۱۳۸۳ ش.

[۴۸] محمد محمد ابوزهو، الحدیث و المحدثون، ج۱، ص۴۳۲ـ۴۳۳، او، عنایه الامه الاسلامیه بالسنه النبویه، قاهره ۱۳۷۸.

[۴۹] محمد محمد ابوزهو، الحدیث و المحدثون، ج۱، ص۴۴۶ـ۴۴۷، او، عنایه الامه الاسلامیه بالسنه النبویه، قاهره ۱۳۷۸.

مجمع الزوائد

برخی از کتاب‌های «زوائدالحدیث» را هم که در همین دوره تألیف شده‌اند باید از جمله جوامع حدیث شمرد، از جمله

۱) مجمع الزوائد و منبع الفوائد، تألیف نورالدین علی بن ابی بکر هَیثَمی (متوفی ۸۰۷).

هیثمی که کتاب‌های متعددی در زمینه «زوائد الحدیث» نوشته است، به درخواست استاد خود زین الدین ابوالفضل عراقی آن‌ها را در یک مجموعه جمع کرد و آن را مجمع الزوائد و منبع الفوائد نامید.

این کتاب زوائد مسند احمد، مسند ابویعلی، مسند ابوبکر بزار و معجم‌های سه ‌ ‌گانه طبرانی را در بر دارد.

[۵۰] محمود طحان، اصول التخریج و دراسه الاسانید، ج۱، ص۱۰۵ـ۱۰۶، ریاض ۱۴۱۲/ ۱۹۹۱.

اتحاف الساده

۲) اِتحافُ السّ”ادَهِ المَهَره الخِیَره بزوائدِ المسانیدِ العشره، تألیف شهاب الدین بوصیری (متوفی ۸۴۰) که زوائد مسند‌های سلیمان بن داود طَیالِسی (متوفی ۲۰۴)، حمیدی (متوفی ۲۱۹)، مُسدَّد بن مُسَرْهَد (متوفی ۲۲۸)، ابن ابی شیبه، اسحاق بن راهویه (متوفی ۲۳۸)، محمد بن یحیی بن ابی عمر (متوفی ۲۴۳)، احمد بن منیع بغوی (متوفی ۲۴۴)، حارث بن ابی اسامه (متوفی ۲۸۲) و ابویعلی موصلی (متوفی ۳۰۷) را در بر دارد.

[۵۱] محمود طحان، اصول التخریج و دراسه الاسانید، ج۱، ص۱۰۵، ریاض ۱۴۱۲/ ۱۹۹۱.

المطالب العالیه

۳) المطالب العالیه بزوائد المسانید الثمانیه تألیف ابن حجر عسقلانی که زوائد مسند‌های طیالسی، حمیدی، ابن ابی عمر، مسدد، احمد بن منیع، ابوبکر بن ابی شعبه، عبد بن حمید و حارث بن ابی اسامه را در بر دارد.

[۵۲] ابن حجر عسقلانی، المطالب العالیه بزوائد المسانید الثمانیه، ج۲، ص۲۰ـ۲۱، چاپ سعد شثری، ریاض ۱۴۱۹/۱۹۹۸.

جمع الفوائد

۴) جمع الفوائد من جامع الاصول و مجمع الزوائد، تألیف محمد بن محمد بن سلیمان مغربی (متوفی ۱۰۹۴) که جامع احادیث صحیحین، موطّأ مالک، سنن اربعه، سنن دارِمی، مسند احمد بن حنبل، مسند ابویعلی، مسند بزاز و معجم ‌های سه ‌ ‌گانه طبرانی است.

[۵۳] محمد بن جعفر کتانی، الرساله المستطرفه لبیان مشهور کتب السنه المشرفه، ج۱، ص۱۴۴، کراچی ۱۳۷۹/۱۹۶۰.

جوامع حدیثی جدید

در قرن اخیر در بین اهل سنّت جوامع حدیث جدیدی تدوین شده که از آن جمله است:

جامع المسانید تألیف محمدفؤاد عبدالباقی که تنظیم جدیدی از صحیح بخاری است. در این کتاب روایات صحیح بخاری برحسب صحابه طبقه بندی شده و سپس احادیث هریک از مسند ‌ها برحسب ابواب فقهی منظم شده است؛

الجمع بین الصحیحین تألیف یاسر بن ابراهیم سلامه که جامع مختصری است از احادیث متفق بخاری و مسلم

[۵۴] مجید معارف، جوامع حدیثی اهل سنت، ج۱، ص۱۸۰، تهران ۱۳۸۳ ش.

زاد المُسلم فیمااتّفق علیه البخاری و مسلم، تألیف محمد حبیب اللّه شنقیطی؛ کفایه المسلم فی الجمع بین صحیحَیِ البخاری و مسلم، تألیف محمد احمد بدوی؛

التاج الجامع للاصول فی احادیث الرسول، تألیف منصور بن علی ناصف الحسینی که جامع صحاح سته به جز سنن ابن ماجه و با حذف مکررات است

[۵۵] منصور ناصف، التاج الجامع للاصول فی احادیث الرسول، ج۱، ص۱۵ـ۱۶، بیروت: دارالجیل.

المسند الجامع لاحادیث الکتب السته و مؤلفات اصحابها الاخری و موطّأ مالک و مسانید الحمیدی و احمد بن حنبل و عبد بن حمید و سنن الدارمی و صحیح ابن خزیمه، تألیف بَشّار عَوّاد معروف با همکاری سیدابوالمعاطی محمد نوری، حسن عبدالمنعم حسن شلبی، علی منصور زاملی و محمود محمد خلیل.

ویژگی کتاب المسند الجامع

این کتاب بر اساس شیوه تنظیم مسند‌ها تدوین شده و احادیث هریک از صحابه بر اساس ابواب فقهی مرتب شده است.

[۵۶] بشار عواد معروف و دیگران، المسند الجامع، ج۱، ص۱۰، بغداد: وزاره الاوقات و الشوون الدینیه، احیاءالتراث الاسلامی، ۱۴۰۶/۱۹۸۶.

روایات این کتاب گزیده‌ای است از احادیث ۲۱ منبع حدیث از جوامع و کتب مهم متقدمانِ اهل سنّت.

[۵۷] بشار عواد معروف و دیگران، المسند الجامع، ج۱، ص۷ـ۱۰، بغداد: وزاره الاوقات و الشوون الدینیه، احیاءالتراث الاسلامی، ۱۴۰۶/۱۹۸۶.

در این جامع فقط روایات مسند وارد شده و از آوردن روایات مقطوع، مرسل، معلق و روایات مجهول الراوی خودداری شده است.

[۵۸] بشار عواد معروف و دیگران، المسند الجامع، ج۱، ص۱۳، بغداد: وزاره الاوقات و الشوون الدینیه، احیاءالتراث الاسلامی، ۱۴۰۶/۱۹۸۶.

این کتاب مجموعاً ۸۰۲، ۱۷ حدیث دارد.

جوامع حدیث در میان شیعیان

۲) سیر تدوین جوامع حدیث در میان شیعیان.

در بین محدّثان شیعه، پیش از پیدایش کتب اربعه، نخستین جوامع حدیث تألیف ش