توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت تفسیر عرفانی قرآن دارای ۶۸ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت تفسیر عرفانی قرآن،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت تفسیر عرفانی قرآن :

پاورپوینت تفسیر عرفانی قرآن

تفسیر عرفانی از روش‌های تفسیر قرآن ، بر اساس تأویل و موسوم به تفسیر اشاری و رمزی می‌باشد.

فهرست مندرجات

۱ – بیان اجمالی
۲ – وجه تمایز با دیگر روش‌های تفسیری
۳ – دیدگاه زرکشی
۴ – دیدگاه زرقانی و دیگر بزرگان
۵ – اقسام
۵.۱ – عملی
۵.۲ – نظری
۶ – موافقان و مخالفان
۷ – ضوابط و معیارها
۸ – فهرست منابع
۹ – پانویس
۱۰ – منبع

بیان اجمالی

تفسیر عرفانی بر این مبنا استوار است که قرآن افزون بر ظواهر دارای بواطنی است که از راه تصور یا از طریق کشف و شهود عرفانی می‌توان به آن دست یافت.
مفسران و قرآن پژوهان در تعریف این روش تفسیری دیدگاه یکسانی ندارند.
عارف در تفسیر عرفانی بر مبنای تعالیم عرفانی یا ذوق وجدانی حاصل از شهود باطنی به تأویل ظواهر آیات قرآن می‌پردازد.

وجه تمایز با دیگر روش‌های تفسیری

وجه تمایز این نوع تفسیر از دیگر روش‌های تفسیری یکی به کار بردن «زبان اشارت» و مصطلحات ویژه‌ای است که تجربه عرفانی آن را اقتضا می‌کند

[۱] اسماعیل مستملی، الشرح التعرف لمذهب اهل التصوف، ج۳، ص۱۱۶۰ – ۱۱۶۱، به کوشش محمد روشن، تهران، اساطیر، ۱۳۶۶ ش.

و دیگری منبع قرار دادن کشف و شهود است که در سایر روش‌های تفسیری این منبع جایگاهی ندارد.

دیدگاه زرکشی

از نظر زرکشی (م. ۷۹۴ ق.) تفسیر عرفانی همان معانی و مواجیدی‌اند که مفسر هنگام تلاوت آیات قرآن آن‌ها را درمی‌یابد.

[۲] الزرکشی (م ۷۹۴ ق)، البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۱۷۰، به کوشش محمد ابوالفضل، قاهره، احیاء الکتب العربیه، ۱۳۷۶ ق.

منظور از معانی، حقایق و بواطن و مراد از مواجید نیز حالات و مقاماتی‌اند که از طریق کشف و وجدان بر عارفان حاصل می‌آیند.
می‌توان گفت در دیدگاه زرکشی عارفان در فرآیند دریافت معانی کلام وحی ، تفسیر را در معنای اصطلاحی آن به کار نمی‌گیرند.

دیدگاه زرقانی و دیگر بزرگان

به عقیده زرقانی ، تفسیر عرفانی، همان تفسیر اشاری است که اساس آن تأویل قرآن به معنای تطبیق است که از رهگذر ظهور اشارت پنهانی موجود در آیات قرآن برای عارفان حاصل می‌آید.

[۳] الزرقانی، مناهل العرفان، ج۲ ص۸۶، به کوشش احمد شمس الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ ق.

برخی دیگر تنها یک گونه خاص از تفسیر عرفانی یعنی تفسیر مبتنی بر عرفان عملی را تفسیر اشاری می‌دانند و با عنوان تفسیر صوفی فیضی ـ اشاری از آن یاد می‌کنند

[۴] محمد حسین الذهبی، التفسیر والمفسرون، ج۲، ص۳۵۲، قاهره، دارالکتب الحدیثه، ۱۳۹۶ ق.

یکسان انگاری تفسیر عرفانی با تفسیر باطنی ـ رمزی

[۵] عمید زنجانی، مبانی و روشهای تفسیر قرآن، ص۳۱۵-۳۱۶، تهران، وزارت ارشاد، ۱۳۷۳ ش.

به نظر برداشتی درست نمی‌آید، زیرا گرچه در تفاسیر عرفانی، تأکید بر توجه به باطن و رمز است؛ اما در عین حال، در بیش‌تر آن‌ها برخلاف تفاسیر باطنی محض، جانب ظاهر لحاظ می‌گردد.
بلاشر نیز اساس تفسیر عرفانی را برداشت‌های رمزی و کنایی دانسته که تعبیرهای نشانه‌ای (سمبولیک) در آن حاکی از معانی حقیقی متن قرآنی اند.

[۶] رژی بلاشر، درآستانه قرآن، ج۱، ص۲۴۰، ترجمه: رامیار، فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۶ ش.

اقسام

از آن‌جا که عرفان به دو نوع نظری و عملی قسمت می‌شود تفسیر پژوهانی چون ذهبی تفسیر عرفانی را به دو نوع تفسیر فیضی ـ اشاری (عملی) و تفسیر مبتنی بر عرفان نظری، تقسیم کرده اند.

[۷] محمد حسین الذهبی، التفسیر والمفسرون، ج۲، ص۳۵۲، قاهره، دارالکتب الحدیثه، ۱۳۹۶ ق.

اما از نظر آیه الله معرفت، این تقسیم صحیح نیست، زیرا تفاوت این دو نوع تفسیر تنها به شدت و ضعف تأویلات آن‌هاست نه چیز دیگر

[۸] معرفت، التفسیر والمفسرون، ج۲، ص۵۳۸ – ۵۳۹، مشهد، الجامعه الرضویه، ۱۴۲۶ ق.

عملی

در تفسیر فیضی ـ اشاری، عارفان، آیات قرآنی را بر معنایی مغایر با مفاهیم ظاهری و به مقتضای اشارات پنهانی و رمزی تأویل می‌کنند.
در اغلب موارد تفسیر بر اساس این روش تلاشی است برای جمع بین ظاهر و باطن یا شریعت و حقیقت .
اگر تأویل قرآن در شیوه تفسیری فیضی ـ اشاری با ظاهر کتاب و سنت مخالفت نداشته باشد پسندیده است.

[۹] عبدالحسین زرین کوب، سرّ نی، ج۱، ص۳۴۸، تهران، علمی، ۱۳۷۹ ش.

از همین روست که زرقانی برای تفسیر اشاری شرایطی قائل است.

[۱۰] الزرقانی، مناهل العرفان، ج۲، ص۸۹، به کوشش احمد شمس الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ ق.

ذهبی اساس این شیوه تفسیری را مجاهدت و ریاضت نفسانی عارفان دانسته که محصول آن کشف و شهود عرفانی است و نیل به معانی باطنی قرآن از رهگذر همین کشف یا شهود پدید می‌آید.

[۱۱] محمد حسین الذهبی، التفسیر والمفسرون، ج۲، ص۳۸۱ – ۳۸۲، قاهره، دارالکتب الحدیثه، ۱۳۹۶ ق.

نظری

تفسیر مبتنی بر عرفان نظری، تحت تأثیر مکتب و آثار عرفانی ابن عربی (م. ۶۳۸ ق.) به ویژه آموزه وحدت وجود پدید آمد.
صدرالدین قونوی (م. ۶۷۳ ق.) شاگرد و پسر خوانده ابن عربی، و عبدالرزاق کاشانی (م. ۷۳۰ ق.) در تفسیر قرآن از روش ابن عربی پیروی کردند.
تفسیر عرفانی به لحاظ روش و رویکرد تأویلی با برخی مشرب های فلسفی و کلامی همچون مشرب شیعی وجه اشتراک دارد.

[۱۲] آدام متز، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ج۱، ص۲۲۷، ترجمه: ذکاوتی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۲ ش.

از نظر تفکر شیعی، ضرورت تأویل را نمی‌توان انکار کرد؛ اما مصداق بارز آگاهان به تأویل آیات، بر مبنای روایات صحیح و موثق، اهل بیت (علیهم‌السلام) و راسخان در علم اند.
هدف اصلی در این شیوه تفسیری، تطبیق اندیشه های عرفان نظری همچون وحدت وجود با آیات قرآن است.

[۱۳] سلیمان آتش، مکتب تفسیر اشاری، ج۱، ص۱۷۴، ترجمه: سبحانی، تهران، نشر دانشگاهی، ۱۳۸۱ ش.

[۱۴] معرفت، التفسیر والمفسرون، ج۲، ص۵۷۷، مشهد، الجامعه الرضویه، ۱۴۲۶ ق.

در کنار این رویکرد تأویلی، شیخ اکبر به نوع دیگری از تفسیر پایبند است که آن تفسیر اشاری ـ رمزی است.
عارفانی چون ابن عربی فهم خود را از قرآن کریم نوعی الهام و معرفتی وحی گونه تلقی می‌کنند.
اگر در تفسیر ابن عربی از روش تفسیر اشاری سخن می‌رود دقیقاً همین مفهوم مراد است.
ابن عربی تنزیل اصلی قرآن بر پیامبر را از سوی خداوند دانسته، به موازات آن تنزیل فهم آن بر دل مؤمنان نیز به باور او از ناحیه خداوند است.
ابن عربی فهمی از قرآن را معتبر می‌داند که خداوند بر اهلش ارزانی می‌کند.
در چنین نگرشی وی از سخن بایزید بسطامی که گفته بود «حدثنی قلبی عن إلهی» اثر پذیرفته بود.
ابن عربی جریان افاضه الهی را مستمر دانسته، معتقد است فیض الهی و بشارت‌های روحانی هرگز پایان نمی‌پذیرند.

[۱۵] محیی الدین بن عربی (م ۶۳۸ ق)، الفتوحات المکیه، ج۱، ص۲۸۰، بیروت، دار صادر.

ابن عربی ادعا می‌کند هرچه بر زبان اهل حقیقت (عارفان و صوفیان) از معانی اشاری قرآن جاری می‌شود در واقع شرح مراد خداوند است.
به نظر او این‌که اهل باطن معنایی را که از آیه‌ها به دست می‌آورند اشارات می‌نامند نه تفسیر برای تقیه است، چون از علمای ظاهری و فقیهان می‌هراسند.

[۱۶] محیی الدین بن عربی (م ۶۳۸ ق)، الفتوحات المکیه، ج۱، ص۲۷۹، بیروت، دار صادر.

موافقان و مخالفان

از دیرباز درباره جواز یا عدم جواز این شیوه تفسیری اختلاف نظر بوده است.
شاید بتوان ریشه مخالفت برخی عالمان دینی را با تفسیر عرفانی در ابراز نظرهایی چون وحدت وجود یا تأویل قرآن توسط صوفیان جست و جو کرد.

[۱۷] محمد حسین الذهبی، التفسیر والمفسرون، ج۲، ص۳۲۸-۳۳۳، قاهره، دارالکتب الحدیثه، ۱۳۹۶ ق.

همین امر باعث شده که گروهی این شیوه تفسیری را ناروا و بلکه الحاد بدانند.

[۱۸] خالد عبدالرحمن العک، اصول التفسیر و قواعده، ج۱، ص۲۱۶، دارالنفائس، ۱۴۰۶ ق.

علامه طباطبایی ضمن آن‌که به ظاهر و باطن قرآن معتقد است، اکتفا به تأویل به معنای مورد نظر صوفیان ـ حمل لفظ بر معنای خلاف ظاهر قرآن ـ و رفض و رها کردن ظاهر را در حوزه تفسیر قرآن برنتافته و آن را موجب تجری و به هم ریختن مرز ظاهر و باطن قرآن تلقی کرده و معتقد است تأویلی که قرآن کریم اراده کرده از مقوله معنا و مفهوم نیست.

[۱۹] الطباطبایی (م ۱۴۰۲ ق)، المیزان، ج۱، ص۷، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ ق.

[۲۰] الطباطبایی (م ۱۴۰۲ ق)، المیزان، ج۱، ص۱۰، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ ق.

برخی دیگر دلیل مخالفت خود با این روش تفسیر را خروج آن از حدود دلالت‌های لفظی دانسته اند.

[۲۱] محمد حسین الذهبی، التفسیر والمفسرون، ج۲، ص۳۳۷، قاهره، دارالکتب الحدیثه، ۱۳۹۶ ق.

[۲۲] محمد حسین الذهبی، التفسیر والمفسرون، ج۲، ص۳۴۳، قاهره، دارالکتب الحدیثه، ۱۳۹۶ ق.

از سوی دیگر برخی عقیده دارند که در صورت حفظ اصول تفسیر و جمع میان ظواهر الفاظ با دقایق نکات باطنی آن‌ها، که کمال ایمان و عرفان محض است،

[۲۳] السیوطی (م ۹۱۱ ق)، الاتقان، ج۲، ص۴۸۶، به کوشش سعید، لبنان، دارالفکر، ۱۴۱۶ ق.

این نوع تفسیر اشکالی ندارد.

[۲۴] الزرقانی، مناهل العرفان، ج۲، ص۸۶، به کوشش احمد شمس الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ ق.

[۲۵] الزرقانی، مناهل العرفان، ج۲، ص۸۹، به کوشش احمد شمس الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۶ ق.

[۲۶] سلیمان آتش، مکتب تفسیر اشاری، ج۱، ص۱۴ – ۱۵، ترجمه: سبحانی، تهران، نشر دانشگاهی، ۱۳۸۱ ش.

به نظر عبدالوهاب شعرانی این شیوه تفسیر مذموم نیست و عارفان می‌توانند با توجه به طهارت و پاکی درون به معناهایی دست یابند که رسیدن به آن‌ها برای عالمان اهل ظاهر میسر نیست

[۲۷] عبدالوهاب الشعرانی (م ۹۷۳ ق)، الطبقات الکبری، ج۱، ص۶، دارالفکر، ۱۴۱۳ ق.

ضعف این دیدگاه در این است که استناد دریافت‌های باطنی عارفان به آیات شریفه بدون سازگاری با ظواهر الفاظ مشکل است.
برخی نیز روش صوفیان در تفسیر را همان تفسیر به رأی مذموم دانسته اند

[۲۸] معرفت، التفسیر والمفسرون، ج۲، ص۵۳۸، مشهد، الجامعه الرضویه، ۱۴۲۶ ق.

لیکن باید توجه داشت تفسیر به رأی تفسیری بر خلاف اصول و قواعد و بدون استناد به شواهد قطعی و علمی است و به تعبیر علامه طباطبایی مفسر بدون مراجعه به منابع دیگر در رأی خود مستقل است.

[۲۹] الطباطبایی (م ۱۴۰۲ ق)، المیزان، ج۳، ص۷۶ – ۷۷، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ ق.

قرطبی نیز تفسیر به رأی را تفسیر بر اساس میل و اعتقاد مفسر دانسته است.

[۳۰] القرطبی (م ۶۷۱ ق)، الجامع لأحکام القرآن، ج۱، ص۳۳ – ۳۴، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ ق.

این شیوه تفسیری هر نوع تفسیر مانند فقهی، کلامی، ادبی یا عرفانی را می‌تواند شامل گردد.

ضوابط و معیارها

به نظر می‌رسد استنباطات عرفانی به ویژه با توجه به نظر ابونصر سراج

[۳۱] ابونصر السراج الطوسی، اللّمع، ج۱، ص۱۰۵ – ۱۰۶، به کوشش عبدالحلیم، طه عبدالباقی، مصر، دارالکتب الحدیثه، ۱۳۸۰ ق.

درباره آیات قرآن، اگر با ظاهر شرع متعارض نباشد در جای خود دارای ارزش و اعتبار است، زیرا در تفاسیر عرفانی مواردی قابل توجه یافت می‌شوند که از استنباط های نیکو و دلنشین عارفان و لطایف و دقایق عرفانی حکایت دارند.
از نظر ذهبی

[۳۲] محمد حسین الذهبی، التفسیر والمفسرون، ج۲، ص۳۵۸، قاهره، دارالکتب الحدیثه، ۱۳۹۶