توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت تحول احکام دارای ۸۲ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت تحول احکام،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت تحول احکام :

پاورپوینت تحول احکام

مسأله تحول و تطور احکام و تأثیر عناصرِ تحول زا در احکام و در رأس آن‌ها زمان و مکان، از دیرباز مورد توجه فقیهان و دانشمندان علوم اسلامی بوده است.

فهرست مندرجات

۱ – تعابیر رایج
۲ – تدریجی بودن
۳ – شیوه تدریج
۳.۱ – در نزول و ابلاغ
۳.۱.۱ – فلسفه تدریج
۳.۱.۲ – مراحل دعوت به مقابله و تحدی
۳.۲ – در تشریع احکام
۳.۲.۱ – تحریم خمر
۳.۲.۲ – جهاد
۴ – عامل جایگزینی احکام به مرور زمان
۴.۱ – موارد جایگزینی
۴.۱.۱ – مجازات زناکار
۴.۱.۲ – نجوا و صدقه
۴.۱.۳ – آیات عفو و صفح و برخورد با اهل کتاب
۴.۱.۴ – تغییر قبله
۵ – عامل انعطاف در احکام
۵.۱ – قواعد کلی
۵.۱.۱ – عسروحرج
۵.۱.۲ – تقیه و اکراه
۵.۱.۳ – اضطرار
۵.۲ – احکام بدلی و تخییری
۵.۲.۱ – احکام بدلی
۵.۲.۲ – احکام تخییری
۵.۳ – زمان و مکان و اختلاف حکم
۶ – عامل تغییر شرایط
۷ – انواع حج و تأثیر مکان
۸ – عامل اراده
۸.۱ – سوگند
۸.۲ – نذر
۹ – نتیجه
۱۰ – فهرست منابع
۱۱ – پانویس
۱۲ – منبع

تعابیر رایج

تعابیر رایج در این عصر، همانند «فقه پویا»، «فقه گویا» و «فقه رویا» نیز مولود همین مباحث است. از دیدگاه اسلامی نه هر نوی بدعت است و نه هر کهنه ای سنت؛ زیرا نه هر گذشته ای رجعت است و نه هر جدیدی صنعت. اسلام در حوزه فرهنگ دارای دو نوع حکم است: احکام ثابت و تغییرناپذیر، و احکام متغیر. طبیعی است که دسته دوم، با حفظ محوری بودن دسته اول، هرازچندگاه و تحت تأثیر عواملی ممکن است دست خوش تحول شود.

تدریجی بودن

در این نوشتار، مجموعه عواملی که موجب تغییر و پاورپوینت تحول احکام می‌شود در سه عنوان کلی بررسی شده است: ۱. عامل تدریج؛ ۲. عامل انعطاف؛ ۳. عامل اراده و تصمیم.

عامل تدریج به این معناست که قرآن کریم در نزول، ابلاغ و تشریع، سیر تدریجی داشته است. در این جا به برخی از موارد آن اشاره می‌شود.

شیوه تدریج

در نزول و ابلاغ

یکی از ویژگی‌های قرآن کریم، تدریجی بودن نزول و ابلاغ آیات آن است. قرآن براساس رویدادهایی که در مدت بیست وسه سال پیش می‌آمد، نازل و ابلاغ می‌شد: «و قرآناً فرقناه لتقرأه علی الناس علی مکث و نزّلناه تنزیلا».

[۱] اسراء/سوره۱۷، آیه۱۰۶.

آن چه بر نزول تدریجی قرآن دلالت می‌کند، تعابیری مانند: «فرقناه»، «علی مکث» و «نزلناه تنزیلا» است. افزون بر این‌که در نزول تدریجی آیات، اختلافی نیست و آن چه گاه در مباحث علوم قرآنی در آن مناقشه می‌شود، نزول دفعی آن است.

فلسفه تدریج

قرآن کتابی است که با رویدادهای عصر خود (دوران بیست وسه ساله نبوت) پیوند ناگسستنی دارد. چنین کتابی ممکن نیست که در یک روز و یک جا نازل شود. اصلاح یک جامعه سرتاپا فاسد در یک روز و به صورت دفعی، امری محال می‌نماید. بنابراین باید گفت که قرآن به تدریج نازل و ابلاغ می‌شد تا جامعه قدرت جذب و پذیرش آن را با آمادگی بیش‌تر و بهتر داشته باشد.

بر اساس همین تدریج در نزول است که سوره‌های مکی، بیشتر بر مسائل عقیدتی و مبدأ و معاد تکیه دارند، در حالی که سوره‌های مدنی بیش‌تر به مسائل عبادی و عملی و حکومتی پرداخته اند.

مراحل دعوت به مقابله و تحدی

قرآن کریم سند نبوت پیامبر اسلام (ص) و معجزه جاوید آن حضرت است و برای اثبات ادعای خود مخالفان خویش را به مبارزه می‌خواند. مبارزه طلبی قرآن و نفی قدرت منکران، مبنی بر آوردن نمونه ای چون قرآن، در روز اول و به صورت دفعی صورت نگرفت، بلکه بعد از گذشت سالی چند از آغاز نزول از آن‌ها خواسته شد که همانند قرآن بیاورند. در مرحله اول از آن‌ها خواسته شد تا مانند همه قرآن (پنجاه سوره نازل شده تا آن زمان) بیاورند؛ از این رو فرمود: «قل لئن اجتمعت الانس و الجن علی ان یأتوا بمثل هذا القرآن لایأتون بمثله».

[۲] اسراء/سوره۱۷، آیه۸۸.

پس از بروز عجز، از آن‌ها می‌خواهد که تنها ده سوره بیاورند: «ام یقولون افتراه قل فأتوا بعشر سور مثله مفتریات».

[۳] هود/سوره۱۱، آیه۱۳.

در مرحله سوم، با ارفاق بیش از پیش، از آن‌ها می‌خواهد که تنها یک سوره هم چون قرآن بیاورند: «و ان کنتم فی ریب ممّا نزّلنا علی عبدنا فأتوا بسوره من مثله و ادعوا شهداء کم من دون الله…».

[۴] بقره/سوره۲، آیه۲۱.

در نهایت با قاطعیت تمام می‌فرماید: «فان لم تفعلو و لن تفعلوا…».

[۵] بقره/سوره۲، آیه۲۲.

اعلام عجز کفار از آوردن آیاتی مثل آیات قرآن، زمانی بیان می‌شود که از همه قرآن، به ده سوره و سپس به یک سوره بسنده شد. نکته جالب این است که تحدی به کل قرآن و نیز ده سوره، در مکه صورت گرفت و تقاضای یک سوره و اعلام عجز در مدینه انجام شد، در حالی که معاندان در نخستین برخورد خود، قرآن را سحر و زاییده فکر فردی مجنون و یا شعر و اسطوره می‌دانستند، اما زمان مناسب برای چنین پاسخی هنوز مهیّا نشده بود.

به هرحال، آنچه مسلم است این است که در هر مقطع زمانی و مکانی در اوائل عصر نزول یا اواسط و اواخر آن، در مکه و یا مدینه با توجه به اقتضای زمان و مکان و شرایط موجود، از معاندان درخواست آوردن سوره و یا سوره‌هایی شده که این تفاوت‌ها خود مؤید تأثیر زمان و مکان است.

در تشریع احکام

قرآن، علاوه بر آن‌که خود به تدریج بر پیامبر نازل و به مردم ابلاغ می‌شد، در تشریع هر یک از اصول و فروع و در بیان واجبات و محرمات و حتی اخلاقیات نیز شیوه تدریج را به کارگرفته و عنصر زمان و مکان را رعایت کرده است؛ برای نمونه می‌توان به تشریع تحریم خمر و نیز تشریع مسأله جهاد اشاره کرد.

تحریم خمر

تاریخ و تفسیر گواه آن است که شراب خواری یکی از عادت‌های مردم عصر جاهلی بوده است. روشن است که اگر اسلام می‌خواست بدون رعایت اصول روانی و اجتماعی، با این بلای بزرگ به مبارزه برخیزد، موفق نمی‌شد. از این رو از روش تحریم تدریجی و آماده ساختن افکار استفاده کرد. در مرحله اول به اصل زشتی و پلیدی خمر تذکر داد: «و من ثمرات النخیل و الاعناب تّتخذون منه سکراً ورزقاً حسناً».

[۶] نحل/سوره۱۶، آیه۶۱.

در این آیه «سَکَر»، بر وزن «سَحَر» یعنی مسکری که از انگور و خرما می‌گرفتند، درست در مقابل «رزق حسن» قرار گرفته، یعنی مسکر نوشیدنی آلوده و ناپاک است.

در مرحله دوم به منافع جزئی و زیان‌های بزرگ خمر اشاره می‌کند و می‌فرماید: «یسئلونک عن الخمر و المیسر قل فیهما اثم کبیر و منافع للناس و اثمهما اکبر من نفعهما..».

[۷] بقره/سوره۲، آیه۲۱.

در مرحله سوم دستور می‌دهد که در حال مستی نماز نخوانند، اما درباره غیر نماز، سکوت اختیار کرده است: «یا ایّها الّذین آمنوا لاتقربوا الصّلاه و انتم سکاری حتی تعلموا ما تقولون…».

[۸] نساء/سوره۴، آیه۴۳.

و بالاخره در مرحله نهایی با قاطعیت تمام می‌فرماید: «یا ایّها الّذین آمنوا انّما الخمر المیسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون».

[۹] مائده/سوره۵، آیه۹۰.

جهاد

یکی از حیاتی ‌ترین مسائل جامعه اسلامی، جهاد با دشمن است، اما چنین نیست که اسلام بدون زمینه سازی لازم و فراهم شدن شرایط زمانی و مکانی مناسب، مسلمانان را موظف به جنگیدن با دشمن کرده باشد، بلکه، براساس آن چه از قرآن کریم دانسته می‌شود، تشریع این مسأله در مراحلی چند صورت گرفته است. این در حالی است که مسلمانان تا زمانی که در مکه بودند و از نظر تعداد و امکانات کمبود داشتند، حتی مجاز به دفاع از خود نیز نبودند و تنها مأمور به صبر بودند و تشریع مسأله جهاد، پس از هجرت و نیرو گرفتن مسلمانان انجام گرفت. تشریع جهاد در چهار مرحله انجام گرفته است:

مرحله اول: اذن دفاع: «اُذن للّذین یقاتلون بانّهم ظلموا…».

[۱۰] حج/سوره۲۲، آیه۳۹.

مرحله دوم: عقب راندن متعرضان؛ در این مرحله مأموریت داده می‌شود تا کسانی که قصد تعرّض به مسلمانان را دارند، عقب برانند، اما وارد جنگ نشوند: «فان لم یعتزلوکم و یلقوا الیکم السلم ویکفّوا ایدیهم فخذوهم و اقتلوهم حیث ثقفتموهم…».

[۱۱] نساء/سوره۴، آیه۹۱.

مرحله سوم: پیکار با دشمنان نزدیک تر؛ در این مرحله به مسلمانان دستور داده شد تا به دشمنان نزدیک تر که ممکن است به حوزه مسلمانان هجوم آورند حمله کنند: «یا ایّها الّذین آمنوا قاتلوا الّذین یلونکم من الکفار و لیجدوا فیکم غلظه…».

[۱۲] توبه/سوره۹، آیه۱۲۳.

مرحله چهارم: جنگ تمام عیار؛ در این مرحله به مؤمنان دستور می‌دهند که باید با همه کفار دور و نزدیک، اگرچه قصد جنگ نیز نداشته باشند و حتی اگر پیمان صلح نیز بسته باشند جهاد کرد: «و قاتلوهم و خذوهم و احصروهم و اقعدوا لهم کل مرصد…».

[۱۳] توبه/سوره۹، آیه۵.

مرحله چهارم که جنگ تمام عیار با همه کفار و مشرکان است یک استثنا دارد که خود عاملی دیگر در تغییر احکام است و آن این‌که اهل کتاب، با یک درجه ارفاق، به علت انتسابشان به کتب آسمانی و انبیای الهی می‌توانند راه سوم، یعنی پرداخت جزیه را انتخاب کرده، در سایه حکومت اسلامی با رعایت مقررات در آرامش زندگی کنند؛ چنان که به این مطلب در آیه بیست ونهم سوره توبه اشاره شده است.

عامل جایگزینی احکام به مرور زمان

یکی از مواردی که موجب تطور و پاورپوینت تحول احکام به شیوه تدریج می‌شود، مسأله جایگزینی احکام است. این جایگزینی گاهی براساس نسخ انجام می‌شود و گاه براساس حکم موقت و محدود. در تفاوت میان نسخ و حکم موقت گفته اند: «نسخ یعنی زایل کردن حکمی که به حسب ظاهر اقتضای دوام دارد و جایگزین کردن حکمی دیگر به نحوی که قابل جمع نباشد، اما حکم موقت یعنی زایل کردن حکمی که از ابتدا دارای مدت مشخص و محدود به زمان خاص بوده که با به پایان رسیدن زمان آن، حکمی دیگر جای آن را می‌گیرد»

[۱۴] محمدهادی معرفت، التمهید فی علوم القرآن،ج ۱ ص۱۳۴.

موارد جایگزینی

ازجمله موارد جایگزینی احکام در قرآن می‌توان به چهار مورد زیر اشاره کرد:

مجازات زناکار

قرآن می‌فرماید: «و اللاتی یأتین الفاحشه من نسائکم فاستشهدوا علیهن اربعه منکم فان شهدوا فامسکوهنّ فی البیوت حتّی یتوفّاهنّ الموت او یجعل الله لهنّ سبیلاً»

[۱۵] نساء/سوره۴، آیه۱۰.

زنانی که عمل ناشایست مرتکب شوند، چهار شاهد مسلمان بر آن‌ها بخواهید. اگر شهادت دادند، در این صورت آنان را در خانه نگهدارید تا عمرشان به پایان رسد یا خدا برای آن‌ها راهی بنماید «. این دستور بعداً لغو و حکم جدید (رجم) جایگزین آن گردید.

نجوا و صدقه

در سوره مجادله در دو آیه متوالی دو حکم متفاوت وجود دارد: یکی دادن صدقه برای نجوا کردن با پیامبر (ص) و دیگر لغو همین دستور؛ چرا که در آیه اول می‌فرماید:» یا ایّها الذّین آمنوا اذا ناجیتم الرّسول فقدّموا بین یدی نجواکم صدقه… «

[۱۶] مجادله/سوره۵۸، آیه۱۲.

و در آیه دوم حکمی دیگر را جایگزین این کرده می‌فرماید:» أَاشفقتم ان تقدّموا بین یدی نجواکم صدقات فاذلم تفعلوا و تاب الله علیکم… «

[۱۷] مجادله/سوره۵۸،آیه۱۳.

چون ساحت قدس ربوبی از لغو و عبث مبرّاست، پس ممکن است تشریع حکم اول برای آزمودن افراد ثروتمندی بوده که با سؤال‌های مکرر خود، مزاحم پیامبر می‌شدند و بر این اساس در آغاز، حکمی موقت صادر شد و سپس لغو گردید.

آیات عفو و صفح و برخورد با اهل کتاب

همان گونه که اشاره شد، قرآن کریم با اهل کتاب در دو زمان دو گونه برخورد دارد: ابتدا و قبل از تشریع حکم جنگ، دستور می‌دهد با آن‌ها با عفو و گذشت رفتار شود.

[۱۸] بقره/سوره۲، آیه۱۰۹.

و در زمان دیگر دستور پیکار با آن‌ها را می‌دهد و با یک درجه ارفاق، برخلاف ملحدان که مخیّر بین اسلام آوردن و جنگ هستند، آن‌ها را بین اسلام، جنگ و پرداخت جزیه مخیر می‌سازد:»…. حتی یعطوا الجزیه عن یدوهم صاغرون…

[۱۹] بقره/سوره۲،آیه۲۹

تغییر قبله

یکی دیگر از مواردی که می‌توان آن را نمونه تحوّل در احکام دانست،

مسأله تغییر قبله از بیت المقدس به کعبه معظمه است: «قدنری تقلّب وجهک فی السماء فلنولینک قبله ترضیها فولّ وجهک شطر المسجد الحرام و حیث ما کنتم فولّوا وجوهکم شطره….؛ ما توجه تو را به آسمان به انتظار وحی و تغییر قبله بنگریم و البته روی تو را به قبله ای که بدان خوشنود شوی بگردانیم، پس روی کن به طرف مسجدالحرام و شما مسلمانان نیز هرکجا باشید، روی بدان جانب کنید».

[۲۰] بقره/سوره۲، آیه۱۴۳.

از تدبر در آیات مربوط به تغییر قبله چنین استنباط می‌شود که دو عامل ظاهری و یک عامل پنهانی منشأ این تغییر و تحول بوده است. عامل پنهانی این‌که قرار دادن بیت المقدس به عنوان قبله نخستین، آزمایشی بوده است؛ چرا که قرآن می‌فرماید: «و ما جعلنا القبله الّتی کنت علیها الاّ لنعلم من یتبع الرسول…؛ ما آن قبله ای که قبلاً بر آن بودی، تنها برای این قرار دادیم که افرادی که از پیامبر پیروی می‌کنند مشخص شوند».

[۲۱] بقره/سوره۲، آیه۱۴۳.

دو عامل ظاهری نیز عبارتند از:۱. سرزنش‌های قوم یهود مبنی بر این‌که مسلمانان قبله مستقلی ندارند و از این جهت تابع یهودند؛ از این روست که قرآن می‌فرماید: «و ما بعضهم بتابع قبله بعض… «

[۲۲] بقره/سوره۲، آیه۱۴۵.

۲. رضایت پیامبر؛ خدای سبحان برای خشنودی پیامبر جهت قبله را تغییر داد و فرمود: «فلنولّینک قبله ترضیها…»

تغییری که در مسأله