توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت پیشینه بلخ دارای ۸۷ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت پیشینه بلخ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت پیشینه بلخ :

تاریخچه بلخ

بلخ ، شهر مهم دوره باستان تا سده دوازدهم هجری، و ولایت و شهری در شمال افغانستان و یکی از ایالت‌های دوره هخامنشی می‌باشد.

در این مقاله با تاریخچه شهر بلخ از دوره اسلامی تا حمله مغول ‌ پرداخته می‌شود.

فهرست مندرجات

۱ – فتح بلخ توسط مسلمانان
۱.۱ – زمان فتح
۱.۲ – چگونگی فتح
۲ – تاریخچه بلخ تا پایان دوره اموی
۲.۱ – ویران شدن معبد نوبهار
۲.۲ – ویران شدن بلخ
۲.۳ – مرکز نظامی شدن بلخ
۲.۴ – حمله ابومسلم به بلخ
۳ – تاریخچه بلخ در دوره عباسی
۳.۱ – پای‌گاه علی بن عیسی
۳.۲ – آسیب بلخ به سبب زلزله
۳.۳ – الحاق بلخ به حکومت شرقی
۳.۴ – واگذاری بلخ به امیران محلی
۳.۵ – حکومت ابوداوود بر بلخ
۳.۶ – دوره شکوفایی بلخ
۴ – جغرافیای بلخ
۴.۱ – برابری با مرو و هرات
۴.۲ – رودخانه بلخاب
۴.۳ – محصولات کشاورزی
۴.۴ – پرورش شتر
۴.۵ – ویرانه‌های نوبهار
۴.۶ – نقشه بلخ
۴.۷ – دیوار شهر
۴.۸ – دروازه‌های شهر
۴.۹ – حضور هندوان و یهودیان در بلخ
۴.۱۰ – بازارها و مساجد شهر
۵ – علمای بلخ
۶ – تاریخچه بلخ در دوره سامانی
۷ – تاریخچه بلخ در دوره غزنوی
۷.۱ – تقسیم سرزمین‌ها
۷.۲ – باغ محمود غزنوی
۷.۳ – هزینه لشکرکشی محمود
۷.۴ – حمله سلجوقیان
۷.۵ – فتح بلخ به دست سلجوقیان
۸ – تاریخچه بلخ در دوره سلجوقی
۸.۱ – حکومت الپ ارسلان
۸.۲ – پیمان صلح سلجوقیان با غزنویان
۸.۳ – حکومت ایاز بر بلخ
۸.۴ – اضافه شدن بلخ به قلمرو سنجر
۸.۵ – ضعیف شدن سلجوقیان
۹ – تسخیر بلخ توسط غوریان
۱۰ – استقرار اغزها در بلخ
۱۱ – حکومت قراختاییان بر بلخ
۱۲ – تصرف بلخ توسط علاءالدین محمد
۱۳ – اولین ورود مغولان به بلخ
۱۴ – تاریخچه بلخ از دوره مغول
۱۴.۱ – الحاق بلخ به افغانستان
۱۴.۲ – بلخ در دستان مغولان
۱۴.۳ – ویرانی بلخ در فتوحات مغولان
۱۴.۴ – کشمکش بر سر بلخ
۱۴.۵ – حکومت سلطان حسین بر بلخ
۱۴.۶ – دوره حکومت تیموریان
۱۴.۷ – حکومت بخاراییان بر بلخ
۱۴.۸ – تأثیر نادر بر بلخ
۱۴.۹ – درانی‌های افغانستان
۱۴.۱۰ – دوران رکود بلخ
۱۴.۱۱ – عوامل رشد مزارشریف
۱۴.۱۲ – شیوه آب‌رسانی به مزارشریف
۱۴.۱۳ – اقلیت‌های بلخ
۱۴.۱۴ – فارسی بلخی
۱۵ – فهرست منابع
۱۶ – پانویس
۱۷ – منبع

فتح بلخ توسط مسلمانان

زمان فتح

آگاهی ما از این‌که مسلمانان چگونه بلخ را گشودند، تا حدّی مبهم است.

به گفته بلاذری

[۱] احمد بن یحیی بلاذری، فتوح البلدان، ج۱، ص۴۰۸، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۸.

اَحْنَف بن قیس ، در زمان عثمان (۳۲) و حکومت عبدالله بن عامر بن کُرَیز در خراسان ، به بلخ و طخارستان یورش برد، اما بلخ تا زمان معاویه فتح نشد.

چگونگی فتح

عبدالله بن عامر در ۴۲ قیس بن هیثم را به حکومت خراسان منصوب کرد، و وی نیز عبدالرحمان بن سَمُرَه را به خراسان و سیستان فرستاد.

او بلخ و ظاهراً کابل را تصرف کرد، اما اهالی بلخ، پیمان صلح با مسلمانان را نقض کردند.

در نتیجه، در ۵۱، ربیع بن زیاد دوباره به بلخ لشکر کشید؛ اما در این سال‌ها مسلمانان نتوانستند کاملاً زمام اختیار را در بلخ به دست آورند.

تاریخچه بلخ تا پایان دوره اموی

ویران شدن معبد نوبهار

در زمان عثمان و معاویه، معبد بزرگ بودایی نوبهار که در ربض (حومه) بلخ واقع بود ویران شد، هر چند تا مدت‌ها مکانی مقدس باقی ماند؛ نیزک ترخان، امیر هفتالی شمالی که در ۹۰ در جوزجان و طخارستان سفلی بر ضد حکومت مسلمانان، به حاکمیت قتیبه بن مسلم باهلی

[۲] محمد بن جریر طبری، کتاب تاریخ الرسل والملوک، ج۱، ص۱۲۰۵، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۷۹ـ۱۹۰۱.

شورش کرده بود، برای عبادت و طلب رحمت به این معبد رفت؛ و قتیبه ناگزیر شد که برای مقابله با وی لشکر دوازده هزار نفری خود را به بلخ روانه کند.

ویران شدن بلخ

کشمکش‌های دوره عثمان و معاویه به ویرانی بلخ منجر شد، ازین‌رو مسلمانان پادگان نظامی جدیدی در دو فرسخی شهر، به نام بَروقان، بنا کردند.

در ۱۰۷، پس از شورشی در میان لشکریان عرب در بروقان، اسد بن عبدالله قسری، حاکم بلخ، آن‌جا را بازسازی کرد و به عنوان نماینده‌اش برای این کار برمک ، احتمالاً پدر خالد برمکی وزیر عباسی ،

[۳] محمد بن جریر طبری، کتاب تاریخ الرسل والملوک، ج۱، ص۱۴۹۰ـ۱۴۹۱، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۷۹ـ۱۹۰۱.

را به خدمت گرفت.

اسد، چند سال بعد پایتخت خراسان را موقتاً از مرو به بلخ منتقل کرد و این شهر رونق تازه‌ای گرفت.

مرکز نظامی شدن بلخ

آخرین حاکم اموی خراسان، نصر بن سیار کِنانی، بلخ را به صورت مرکز نظامی مهمی درآورد و در ۱۱۶ در آن‌جا لشکری ده هزار نفری، متشکل از قبایل عرب خراسان و احتمالاً نیروهای سوری مستقر کرد.

[۴] محمد بن جریر طبری، کتاب تاریخ الرسل والملوک، ج۱، ص۱۵۶۶ـ۱۵۶۷، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۷۹ـ۱۹۰۱.

حمله ابومسلم به بلخ

هنگام دعوت عباسیان در خراسان به رهبری ابومسلم ، زیاد بن عبدالله قُشَیری برای حفظ منافع نصر و امویان از بلخ بشدت دفاع کرد.

ابومسلم برای مقابله با او و سایر نیروهای وفادارِ حکومتی، نایب خود، ابوداوود خالد بن ابراهیم بکری، را گسیل کرد.

در این زمان شهر گاه در اختیار مدافعان اموی و گاه از آن ابوداوود و عثمان بن کرمانی، فرماندهان ابومُسلم، بود.

در سومین نبرد، در ۱۳۰، شهر به دست شورشیان افتاد.

تاریخچه بلخ در دوره عباسی

از بلخ در سال‌های نخست حکومت عباسیان کمتر یاد شده است.

پای‌گاه علی بن عیسی

در این دوره بلخ پای‌گاه علی بن عیسی بن ماهان، فرمانده هارون الرشید در نبرد با رافع بن لیث بن نصر بن سیار بود.

آسیب بلخ به سبب زلزله

هم‌چنین روایت شده است که در ۲۰۳ بلخ به سبب وقوع زلزله‌ای شدید آسیب دید.

الحاق بلخ به حکومت شرقی

دیری نپایید که بلخ به قلمرو وسیع حکومت شرقی که از سوی خلفای عباسی به طاهریان سپرده شده بود، ضمیمه شد.

واگذاری بلخ به امیران محلی

اما از آن‌جا که مقر طاهریان شهر نیشابور بود، ظاهراً بلخ به امیران محلی واگذار شده بود.

این امیران از خاندان ابوداوود یا بانیجور ، و به احتمال بسیار ایرانی تبار بودند.

داوود بن عباس بن هاشم بن بانیجور به جانشینی پدر، از ۲۳۳ به بعد حاکم بلخ بود و ده‌کده و قلعه نوشاد یا نوشار را در نزدیکی بلخ بنا کرد.

وی هنگامی که یعقوب لیث ، نوشاد را ویران و بلخ را پیش از رفتن به کابل موقتاً تسخیر کرد، در آن‌جا بود (به نوشته گردیزی 

[۵] عبدالحی بن ضحاک گردیزی، زین الاخبار، ج۱، ص۱۱، چاپ محمدناظم، برلین ۱۹۲۸.

در ۲۵۶ و به نوشته ابن اثیر 

[۶] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۲۴۷، بیروت ۱۹۶۵۱۹۶۷.

در ۲۵۷ می‌باشد).

داوود به سمرقند ، قلمرو سامانیان ، گریخت، سپس به بلخ بازگشت و پس از چندی آن‌جا را دوباره تصرف کرد و در ۲۵۹ در همان‌جا درگذشت.

حکومت ابوداوود بر بلخ

ابوداوود محمد بن احمد، خویشاوند او از ۲۶۰ حاکم بلخ شد.

او در این زمان درگیر کشمکش قدرت میان فرماندهان رقیب برای سلطه بر خراسان شد، چرا که در ۲۵۹ طاهریان مغلوب صفاریان شدند و صفاریان نیشابور را تصرف کردند.

لشکری پنج هزار نفری به فرماندهی ابوحفص یعمر بن شَرکَب، ابوداوود را در بلخ محاصره کرد و دیری نپایید که برادر ابوحفص، ابوطلحه منصور، به ابوداوود حمله کرد (رجوع کنید به ابن اثیر

[۷] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۲۹۶، بیروت ۱۹۶۵۱۹۶۷.

[۸] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۳۰۰، بیروت ۱۹۶۵۱۹۶۷.

که جزئیاتی از حمله دوم را از ۲۶۵ یا ۲۶۶ به دست می‌دهد).

ابوداوود، اندراب و پنج‌شیر در بدخشان را نیز در اختیار داشت و در آن‌جا با استفاده از نقره محلی سکه ضرب کرد و تا ۲۸۵ یا ۲۸۶ هنوز حاکم بلخ بود تا این‌که عمرو بن لیث صفاری، او و سایر فرمانروایان مستقل محلی خراسان شمالی و ماوراء النهر را به اطاعت و فرمان‌برداری فراخواند.

اما نقشه‌های عمرو برای تسلط بر این مناطق به دلیل شکست در نزدیکی بلخ تباه شد، زیرا اسماعیل سامانی (۲۸۷) بلخ را با خندق و بارو تجهیز کرده بود.

[۹] عبدالحی بن ضحاک گردیزی، زین الاخبار، ج۱، ص۱۱ـ ۱۹، چاپ محمدناظم، برلین ۱۹۲۸.

دوره شکوفایی بلخ

جغرافی دانان اواخر سده سوم و اوایل سده چهارم از رفاه و شکوفایی بلخ با شگفتی یاد کرده‌اند و آن را «ام البلاد» (بزرگ‌ترین شهر) خراسان از نظر جمعیت منطقه

[۱۰] احمد بن اسحاق یعقوبی، کتاب البلدان، ج۱، ص۲۸۷، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷.

و «بلخ البهیه» (بلخ باشکوه) نامیده‌اند.

[۱۱] محمد بن احمد مقدسی، کتاب احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ج۱، ص۳۰۲، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷.

جغرافیای بلخ

برابری با مرو و هرات

بلخ از نظر وسعت با مرو و هرات برابر و، به نوشته مقدسی، با بخارا نیز قابل قیاس بود.

رودخانه بلخاب

بلخ در کنار رودخانه بلخاب

[۱۲] ابن حوقل، کتاب صوره الارض، چاپ کرامرس، لیدن ۱۹۳۸ـ۱۹۳۹.

[۱۳] ابن حوقل، کتاب صوره الارض، ج۱، ص۴۴۸، چاپ کرامرس، لیدن ۱۹۳۸ـ۱۹۳۹.

دَه آس «(چرخ) دَه آسیا») قرار داشت که از هندوکش سرچشمه می‌گرفت و بتدریج در شن فرو می‌رفت.

بلخاب در داخل شهر به دوازده شعبه تقسیم و از این طریق حومه شهر نیز آبیاری می‌شد.

محصولات کشاورزی

محصولات کشاورزی این منطقه عبارت بود از لیمو ، پرتقال ، انگور ، که صادر نیز می‌شد.

پرورش شتر

دشت‌های آن‌جا محل خوبی برای پرورش نسل شترهای بلخی بود، اما خارج از این محدوده، شوره‌زار و بیابان بود.

ویرانه‌های نوبهار

ظاهراً ویرانه‌های نوبهار هنوز با عظمت بوده است که مؤلف حدود العالم (۳۷۲) به دیوارهای نقاشی شده و سایر شگفتی‌های آن‌جا اشاره می‌کند.

نقشه بلخ

نقشه بلخ شامل سه قسمت بود: قلعه درونی (قُهندز)، شهر درونی (مدینه یا شهرستان)، و خارج شهر (ربض یا بیرون).

دیوار شهر

دور تا دور مدینه و ربض دیوارهایی از خشت خام کشیده شده بود (خانه‌های بلخ از خشت خام بود) و خندقی فراسوی دیوار خارجی قرار داشت.

در آغاز، دیواری به طول دوازده فرسخ ، با دوازده دروازه ، بر گرد شهر، و ده‌کده‌های اطراف آن‌جا قرار داشت.

این دیوار، به منزله حفاظی در برابر چادرنشینان و سایر غارت‌گران بود.

اما در سده سوم اثری از این دیوار باقی نمانده بود.

دروازه‌های شهر

در قرن بعد، ظاهراً ربض هفت و مدینه چهار دروازه داشته است.

مورد اخیر از ویژگی‌های شماری از شهرهای ایرانی بود.

حضور هندوان و یهودیان در بلخ

این که باب هندوان یکی از هفت دروازه بود خود گواه آن است که تاجران هندی به این شهر رفت و آمد می‌کردند.

هم‌چنین باب الیهود نشان دهنده وجود جماعتی یهودی در بلخ بود.

تا سده سیزدهم/ نوزدهم، این دو گروه‌ به‌ طور قابل ملاحظه‌ای در بلخ حضور داشتند، هر چند که بلخ به عنوان مرکز تجاری اهمیت چندانی نداشت.

حدود العالم، بلخ را به عنوان مرکز تجارت ( بارکده ) هندوستان توصیف کرده است.

بازارها و مساجد شهر

عمده بازارها و مسجد جمعه در مدینه ( شهرستان ) بود، و به نوشته یعقوبی

[۱۴] احمد بن اسحاق یعقوبی، کتاب البلدان، ج۱، ص۲۸۸، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷.

چهل و هفت مسجد با منبر در بلخ و اطراف آن وجود داشت.

علمای بلخ

رونق اقتصادی بلخ باعث پرورش علما و محققان شد، چندان که سمعانی ،

[۱۵] عبدالکریم بن محمد سمعانی، کتاب الانساب، ج۲، ص۳۰۳ـ۳۰۵، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباددکن ۱۳۸۲ـ۱۳۸۶/۱۹۶۲ـ۱۹۷۶.

تعداد آنان را بی‌شمار خوانده است؛ شخصیت‌هایی چون ابواسحاق ابراهیم بن ادهم (متوفی ۱۶۱) صوفی متقدم،

[۱۶] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۵۶، بیروت ۱۹۶۵۱۹۶۷.

ابوزید احمد بلخی (متوفی ۳۱۲) جغرافی‌دان و منجم ، و ابوالقاسم بلخی (متوفی ۳۱۹) متکلّم معتزلی.

تاریخچه بلخ در دوره سامانی

در دوره سامانیان ، بلخ به شکوفایی بیشتری رسید، هر چند که درگیری‌های جناح‌های نظامی رقیب در دهه‌های آخر این سده، بلخ را آسیب‌پذیر کرده بود.

در دوران سلطه سیمجوریان در دهه ۳۷۰، حاجب فائق خاصه، حاکم بلخ بود.

در ۳۸۱ ابوالحسن طاهر بن فضل، از آل محتاج چغانی، او را در بلخ محاصره کرد، اما ابوالحسن کشته شد و بُغراخان هارون قراخانی حکومت فائق را در بلخ و تِرمِذ در ۳۸۲ به رسمیت شناخت.

تاریخچه بلخ در دوره غزنوی

تقسیم سرزمین‌ها

هنگامی که محمود غزنوی و قراخانیان قلمرو سامانیان را میان خود تقسیم کردند، سرزمین‌های شمالی جیحون به محمود رسید، اما قراخانیان در آرزوی دست‌یابی به خراسان شمالی بودند و از این‌رو در ۳۹۶ ایلک خان نصر، چَغری تگین یا جعفر تکین، فرمانده لشکریانش را به طخارستان فرستاد.

اهالی بلخ با تمام توان مقاومت کردند و پیش از آن‌که چغری تگین به دلیل بازگشت محمود از هند ، ناگزیر به عقب‌نشینی به ترمذ شود، شهر غارت شده بود.

با پیروزی بی چون و چرای محمود در ۳۹۸، در محلی به نام کَتَر در سه فرسخی بلخ، آرزوی ایلک خان نقش بر آب شد.

هنگامی که چغری تگین بلخ را اشغال کرده بود، «بازار عاشقان» که شخص سلطان آن را ساخته بود، ویران شد.

بعدها، محمود، اهالی بلخ را به سبب پایداریشان در برابر دشمن نکوهش کرد؛ چرا که بر اثر این پایداری، وی دارایی‌های سودآورش را از دست داد.

باغ محمود غزنوی

آگاهی دیگری که درباره ساخت و ساز غزنویان در این شهر در دست داریم راجع به احداث باغ زیبایی است که به دستور محمود ساخته شد و هزینه نگهداری آن فشار سنگینی بر اهالی بلخ وارد کرده بود.

ازین‌رو، سلطان ناگزیر این مسئولیت را به جامعه یهودیان آن‌جا منتقل ساخت.

هزینه لشکرکشی محمود

هم‌چنین می‌دانیم که ابواسحاق محمد بن حسین، «رئیس» بلخ، مبلغی برای لشکرکشی محمود در اختیار او گذاشت؛ و این در زمانی بود که به دلیل مطالبات اسفراینی وزیر، خ