توجه : این فایل به صورت فایل power point (پاور پوینت) ارائه میگردد

 پاورپوینت بسر بن ابی‌ارطاه عامری دارای ۱۲۰ اسلاید می باشد و دارای تنظیمات کامل در PowerPoint می باشد و آماده ارائه یا چاپ است

شما با استفاده ازاین پاورپوینت میتوانید یک ارائه بسیارعالی و با شکوهی داشته باشید و همه حاضرین با اشتیاق به مطالب شما گوش خواهند داد.

لطفا نگران مطالب داخل پاورپوینت نباشید، مطالب داخل اسلاید ها بسیار ساده و قابل درک برای شما می باشد، ما عالی بودن این فایل رو تضمین می کنیم.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل می باشد و در فایل اصلی پاورپوینت بسر بن ابی‌ارطاه عامری،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن پاورپوینت بسر بن ابی‌ارطاه عامری :

بسر بن ارطاه قرشی

بُسربن اَرطاه (یا ابی اَرطاه) عُمَیربن عُوَیمِر (یا عُوَیم) یکی از سرداران معاویه بن ابی سفیان بوده است.

فهرست مندرجات

۱ – معرفی اجمالی
۲ – نسب بُسر بن اَرطاه
۳ – صحابه بودن بُسر بن اَرطاه
۴ – بسر در فتح شام
۵ – یاری عبدالله بن سعد
۶ – تلقین شرحبیل کلبی
۷ – اهم اقدامات بسر در عهد عثمان
۸ – بُسر در عهد امامت امیرالمومنین
۸.۱ – رویارویی با حضرت علی
۸.۲ – حضور بُسر در جنگ صفین
۸.۳ – لشکرکشی بُسر به یمن
۸.۴ – اقدامات ضدشیعی بُسر
۸.۵ – لشکرکشی بسر به حرمین
۸.۶ – ورود بسر به مدینه
۸.۷ – حرکت به سوی مکه
۸.۸ – حملات بُسر مکه
۸.۹ – فجایع بسر در یمن
۸.۱۰ – اقدامات بُسر در طائف
۸.۱۱ – جنایات بُسر در مناطق یمن
۹ – اقدامات امیرالمومنین در قبال جنایات بُسر
۹.۱ – حوادث بعد از شهادت امیرالمومنین
۹.۲ – رویارویی با سپاه امام حسن
۹.۳ – اقدامات بُسر پس از صلح امام
۱۰ – گفتگوی بُسر و عبیدالله بن عباس
۱۱ – حملات مشتی و صائفه بُسر به روم
۱۲ – نفرین‌کردن حضرت علی
۱۳ – اقوال در سال مرگ بُسر
۱۴ – فهرست منابع
۱۵ – پانویس
۱۶ – منبع

معرفی اجمالی

ابوعبدالرحمن بسر بن ابی ارطاه بن عمیر

[۱] انساب الاشراف، ج۱۱، ص۲۷.

[۲] الاستیعاب، ج۱، ص۱۵۷.

[۳] الاصابه، ج۱، ص۴۲۲.

که او را بسر بن ارطاه

[۴] الطبقات خامسه، ج۲، ص۱۸۳.

[۵] اسد الغابه، ج۱، ص۲۱۳.

یا بسر بن ارطاه بن ابی ارطاه

[۶] الاستیعاب، ج۱، ص۱۵۷.

[۷] اسد الغابه، ج۱، ص۲۱۳.

نیز خوانده‌اند، از تیره بنی عامر بن لؤی قریش بود.

[۸] جمهره انساب العرب، ص۱۷۰.

مادرش زینب دختر ابرص بن حلیس نیز از همان تیره بود.

[۹] الطبقات خامسه، ج۲، ص۱۸۳.

به گزارش مشهور، تولد بسر دو سال پیش از رحلت پیامبر – صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم – بوده است.

[۱۰] الاستیعاب، ج۱، ص۱۵۷.

[۱۱] تاریخ الاسلام، ج۵، ص۳۶۸.

[۱۲] الاصابه، ج۱، ص۴۲۲.

برخی وی را صحابی و از راویان حدیث رسول خدا برشمرده‌اند.

[۱۳] الطبقات خامسه، ج۲، ص۱۸۴.

[۱۴] الاستیعاب، ج۱، ص۱۵۷.

گزارش‌هایی از حضور وی در فتح شام (۱۳ق.) مؤید این دیدگاه هستند.

[۱۵] تاریخ طبری، ج۳، ص۴۰۷.

به گزارش یحیی بن معین ، مردم مدینه صحابی بودن بسر را انکار کرده‌اند.

[۱۶] تاریخ یحیی بن معین، ج۱، ص۱۱۲.

[۱۷] السنن الکبری، ج۹، ص۱۰۴.

[۱۸] میزان الاعتدال، ج۱، ص۳۰۹.

شامیان کوشیده‌اند او را در شمار صحابه قرار دهند.

[۱۹] الاستیعاب، ج۱، ص۱۵۷.

[۲۰] الاصابه، ج۱، ص۴۲۲.

نسب بُسر بن اَرطاه

بُسربن اَرطاه از تیره بنی عامر قریش، و مُکنّی” به ابوعبدالرحمان یا ابوعبدالله بود

[۲۱] کتاب نسب قریش، مصعب بن عبدالله زبیری، ص۴۳۹.

[۲۲] الطبقات، خلیفه بن خیاط شباب، ج۱، ص۶۰.

[۲۳] کتاب التاریخ الکبیر، محمدبن اسماعیل بخاری جعفی، ج۱، قسم۲، ص۱۲۳.

[۲۴] تاریخ الیعقوبی، احمدبن اسحاق یعقوبی، ج۲، ص۱۹۷.

.

صحابه بودن بُسر بن اَرطاه

اگرچه مورخان شامی و برخی دیگر، بُسر را از صحابه دانسته اند که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم را درک و از او روایت کرده است

[۲۵] الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۷، ص۴۰۹.

[۲۶] معرفه الصحابه، احمدبن عبدالله ابونعیم، ج۳، ص۱۲۹.

[۲۷] الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۵۷.

[۲۸] رجال الطوسی، محمدبن حسن طوسی، ص۱۰.

[۲۹] سیراعلام النبلاء، محمدبن احمد ذهبی، ج۳، ص۴۰۹.

، اما به گفته محمد بن عمر واقدی، بُسر دو یا سه سال پیش از رحلت رسول اکرم تولد یافت.
با توجه به این مطلب، برخی صحابی بودن او را با قاطعیت رد

[۳۰] التاریخ و العلل، ابن معین، ج۲، ص۵۸.

[۳۱] المعرفه والتاریخ، یعقوب بن سفیان بسوی، ج۲، ص۴۷۸.

[۳۲] تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، محمدبن احمد ذهبی، ج۴: حوادث و وفیات ۶۱-۸۰ ه، ص۳۶۹.

یا در آن تردید

[۳۳] الکامل فی ضعفاءالرجال، ابن عدی، ج۲، ص۴۳۸-۴۳۹.

کرده اند.
بر این اساس، در روایاتی که احتمالاً تحت تأثیر دیدگاه نخست، از حضور بُسر در فتوح صدر اسلام سخن گفته اند، باید احتیاط کرد.

بسر در فتح شام

بر پایه گزارش‌هایی، او در فتح شام به دستور خالد بن ولید به غوطه ، از سرزمین‌های دمشق ، حمله کرد و پس از کشتن مردان که در کنیسه پناه گرفته بودند، زنان ایشان را نزد خالد آورد.

[۳۴] تاریخ طبری، ج۳، ص۴۰۷.

[۳۵] الکامل، ج۲، ص۴۰۹.

برخی بسر را از جمله چهار نفری دانسته‌اند که عمر بن خطاب برای کمک به عمرو بن عاص در فتح مصر (۲۰ق.) برگزید.

[۳۶] تاریخ خلیفه، ص۷۹.

[۳۷] الاستیعاب، ج۱، ص۱۵۸.

وی به سال ۲۳ق. مناطق فزان و ودان در جنوب طرابلس

[۳۸] المسالک و الممالک، ج۲، ص۶۶۰.

[۳۹] معجم البلدان، ج۵، ص۳۶۶.

را با صلح به قلمرو مسلمانان افزود.

[۴۰] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۵۶.

یاری عبدالله بن سعد

بسر در سپاهی که عثمان از مدینه برای یاری عبدالله بن سعد بن ابی سرح ، حکمران مصر و مغرب ، گسیل کرد، شرکت داشت. زمان این ماموریت، سال ۲۷ یا ۲۸ و یا ۲۹ ق. دانسته شده است.

[۴۱] فتوح البلدان، ج۱، ص۲۶۷.

[۴۲] الخراج و صناعه الکتابه، ص۳۴۳.

تلقین شرحبیل کلبی

بسر بن ارطاه از جمله افرادی بود که به دستور معاویه ماموریت یافتند تا به شرحبیل کلبی ، از سرشناسان شام ، تلقین کنند که امام علی – علیه‌السّلام -در قتل عثمان نقش داشته است.

[۴۳] وقعه صفین، ص۴۴.

[۴۴] الاخبار الطوال، ص۱۵۹.

[۴۵] الاستیعاب، ج۲، ص۷۰۰.

در نبرد صفین ، او از فرماندهان معاویه بود

[۴۶] الاخبار الطوال، ص۱۶۷.

[۴۷] الامامه و السیاسه، ج۱، ص۱۵۰.

[۴۸] تاریخ الاسلام، ج۳، ص۵۴۷.

و ماموریت یافت تا همراه مردانی از دمشق

[۴۹] الاخبار الطوال، ص۱۷۲.

آب را بر سپاه علی – علیه‌السّلام -ببندند.

[۵۰] بغیه الطلب، ج۴، ص۱۹۱۲.

معاویه در این نبرد، بسر را در برابر قیس بن سعد بن عباده انصاری قرار داد و خواست هر یک از سرداران خود را در برابر یکی از سرداران علی- علیه‌السّلام -قرار دهد تا آن‌ها را از میان ببرند.

[۵۱] وقعه صفین، ص۴۲۷.

اهم اقدامات بسر در عهد عثمان

در جریان لشکرکشی های مسلمانان در سال سیزدهم در شام، بُسر به فرمان خالد بن ولید، به روستاهایی در غوطه دمشق حمله کرد.

[۵۲] کتاب فتوح البلدان، احمدبن یحیی بلاذری، ص۱۳۲.

[۵۳] تاریخ الامم والملوک، محمدبن جریر طبری، ج۲، ص۶۰۲.

[۵۴] تاریخ خلیفه بن خیاط، خلیفه بن خیاط شباب، ج۱، ص۱۴۷.

[۵۵] الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۵۷.

در ۲۱ که عمرو بن عاص بخشهایی از افریقیه را گشود، به فرمان او، بُسر به حملاتی دست زد که به صلح با مردم وَدّان و فَزّان انجامید

[۵۶] تاریخ الیعقوبی، احمدبن اسحاق یعقوبی، ج۲، ص۱۵۶.

اما بسوی حمله به وَدّان را در ۲۶ دانسته است.

[۵۷] المعرفه والتاریخ، یعقوب بن سفیان بسوی، ج۳، ص۳۰۹.

در ۲۳ نیز به لوبیا (لیبی کنونی) لشکر کشید

[۵۸] المعرفه والتاریخ، یعقوب بن سفیان بسوی، ج۳، ص۳۰۷.

و در ۲۷، که عثمان به والی خود در مصر دستور ادامه پیشروی در افریقیه را داد، بُسر همراه با لشکری امدادی، از مدینه بدان سو حرکت کرد.

[۵۹] کتاب فتوح البلدان، احمدبن یحیی بلاذری، ص۲۶۷.

پس از آن، احتمال می رود که بُسر در مصر اقامت گزیده باشد.

بُسر در عهد امامت امیرالمومنین

در آغاز خلافت امام علی علیه السلام، بُسر در شمار بزرگان عرب ساکن خَرِبْتا (از «کوره» های مصر) هواخواه معاویه و در سلک عثمانیه بود

[۶۰] الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۷، ص۴۰۹.

و در آستانه جنگ صفین به معاویه پیوست و از فرماندهان سپاه شد

[۶۱] وقعه صفین، نصربن مزاحم، ص۴۴.

[۶۲] وقعه صفین، نصربن مزاحم، ص۴۲۴.

[۶۳] الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۲، ص۵۱۸.

.

رویارویی با حضرت علی

بسر از رویارویی مستقیم با امیر المؤمنین- علیه‌السّلام – اکراه داشت؛ اما آن گاه که ناگزیر به رویارویی با حضرت شد، برای حفظ جان خود همانند عمرو عاص عورت خویش را آشکار کرد.

[۶۴] وقعه صفین، ص۴۶۱.

[۶۵] الاستیعاب، ج۱، ص۱۶۵.

عمروعاص در ماجرای حکمیت از سوی معاویه به عنوان ناظر و حکم تعیین شد.

[۶۶] الاخبار الطوال، ص۱۹۶.

حضور بُسر در جنگ صفین

وی در نبرد تن به تن با علی علیه السلام با آشکار کردن شرم خویش از مهلکه رهایی یافت

[۶۷] وقعه صفین، نصربن مزاحم، ص۴۵۹-۴۶۲.

[۶۸] الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۶۴-۱۶۵.

و در کشاکش با یاران آن حضرت نیز پایداری و شجاعتی ننمود

[۶۹] وقعه صفین، نصربن مزاحم، ص۴۲۶-۴۲۹.

[۷۰] الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۳، ص۴۲-۴۳.

[۷۱] الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۳، ص۱۳۲-۱۳۳.

.
وی بعداً در زمره نمایندگان سپاه شام در توافقنامه حکمیت حضور یافت

[۷۲] وقعه صفین، نصربن مزاحم، ص۵۰۷.

و پس از آن همچنان از مشاوران نزدیک و معتمد معاویه بود

[۷۳] تاریخ الامم والملوک، محمدبن جریر طبری، ج۳، ص۵۵۳.

.

لشکرکشی بُسر به یمن

معاویه در ادامه حملات سردارانش در عراق، در آغاز ۴۰، بُسر را با سه هزار سپاهی از شام گسیل کرد تا به یمن بتازد

[۷۴] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۵۵۴.

[۷۵] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۵۹۱-۶۰۲.

[۷۶] تاریخ الیعقوبی، احمدبن اسحاق یعقوبی، ج۲، ص۱۹۷.

[۷۷] تاریخ الامم والملوک، محمدبن جریر طبری، ج۳، ص۱۰۶-۱۰۷.

[۷۸] شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۶.

.
این عدد ششصد تن یا بیشتر، ضمن سخنانی از علی علیه السلام می باشد

[۷۹] التّاریخ الصغیر، محمدبن اسماعیل بخاری جعفی، ج۱، ص۱۱۱.

[۸۰] تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر، ج۱۰، ص۱۵۱-۱۵۲.

[۸۱] تاریخ الامم والملوک، محمدبن جریر طبری، ج۴، ص۱۳۴.

[۸۲] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۲۵.

.
همچنین این تعداد، چهار هزار تن در قول ابن اعثم کوفی می باشد

[۸۳] الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۴، ص۲۳۱.

.
هدف از این اقدام، تعقیب و کشتار و غارت شیعه و هواخواهان امیرالمؤمنین و ارعاب مردم و اخذ بیعت از آنان بود

[۸۴] کتاب نسب قریش، مصعب بن عبدالله زبیری، ص۴۳۹.

[۸۵] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۵۹۸-۶۰۰.

[۸۶] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۵۳-۶۵۶.

[۸۷] تاریخ الیعقوبی، احمدبن اسحاق یعقوبی.

[۸۸] الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۴، ص۲۳۱.

.

اقدامات ضدشیعی بُسر

با ورود بُسر به مدینه، ابوایّوب انصاری، عامل علی علیه السلام، گریخت، و بُسر با مردم و خصوصاً انصار بدرشتی تمام سخن گفت و آنان را به دلیل کوتاهی کردن در ماجرای قتل عثمان نکوهید و به نام معاویه از مردم بیعت ستاند؛ سپس خانه های انصار را به آتش کشید و پس از گماشتن ابو هریره در مدینه، به مکه رفت

[۸۹] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۰۲-۶۰۷.

[۹۰] مروج الذّهب و معادن الجوهر، علی بن حسین مسعودی، ج۳، ص۲۱۱.

[۹۱] تاریخ الیعقوبی، احمدبن اسحاق یعقوبی، ج۲، ص۱۹۷-۱۹۸.

[۹۲] تاریخ الامم والملوک، محمدبن جریر طبری، ج۴، ص۱۰۶.

.
به گفته واقدی، بُسر طی یک ماه اقامت در مدینه، هر که را متهم به شرکت در شورش بر عثمان بود، کشت

[۹۳] تاریخ الامم والملوک، محمدبن جریر طبری، ج۴، ص۱۳۴.

[۹۴] تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر، ج۱۰، ص۱۵۲.

.
وی در مدینه و در راه مکه، به قتل و غارت خزاعه و دیگران پرداخت

[۹۵] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۰۸.

[۹۶] مروج الذّهب و معادن الجوهر، علی بن حسین مسعودی، ج۳، ص۲۱۱.

.

لشکرکشی بسر به حرمین

بسر فرماندهی برخی از غارات (شبیخون‌های) معاویه برای ناامن کردن قلمرو امام علی- علیه‌السّلام -را بر عهده داشت. به سال چهل ق.

[۹۷] تاریخ خلیفه، ص۱۲۰.

[۹۸] الغارات، ج۱، ص۸۹، «مقدمه».

[۹۹] مروج الذهب، ج۳، ص۲۱.

در راس سپاهی که منتخب خود وی بود و شمار آن ۲۶۰۰

[۱۰۰] انساب الاشراف، ج۳، ص۲۱۰.

یا ۳۰۰۰

[۱۰۱] تاریخ طبری، ج۵، ص۱۳۹.

[۱۰۲] مروج الذهب، ج۳، ص۲۱.

[۱۰۳] البدایه و النهایه، ج۷، ص۳۲۱.

و یا۴۰۰۰

[۱۰۴] الفتوح، ج۴، ص۲۳۱.

تن گزارش شده، به مکه و مدینه و یمن لشکرکشی کرد. وی به فرمان معاویه ماموریت داشت تا مردم این مناطق را به خلافت او متمایل گرداند و هر که را در طاعت امام علی- علیه‌السّلام -باشد، به قتل برساند.

[۱۰۵] الطبقات خامسه، ج۲، ص۱۸۶.

[۱۰۶] انساب الاشراف، ج۳، ص۲۱۰-۲۱۱.

ورود بسر به مدینه

بسر در آغاز سال ۴۰ق. بدون مقاومت مردم وارد مدینه شد و بر منبر مسجد نبوی

[۱۰۷] مروج الذهب، ج۳، ص۲۱.

[۱۰۸] السیره النبویه، ج۲، ص۵۴۹.

مردم را به بهانه قتل عثمان تهدید به کشتن کرد

[۱۰۹] انساب الاشراف، ج۳، ص۲۱۱-۲۱۲.

[۱۱۰] مروج الذهب، ج۳، ص۲۱.

؛ اما پس از شفاعت عبدالله بن زبیر و یکی از بزرگان قبیله خویش

[۱۱۱] الغارات، ج۲، ص۶۰۸.

[۱۱۲] شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۱.

از آن‌ها دست برداشت و برای معاویه از آنان بیعت گرفت.

[۱۱۳] تاریخ طبری، ج۵، ص۱۳۹.

[۱۱۴] مروج الذهب، ج۳، ص۲۱.

[۱۱۵] السیره النبویه، ابوحاتم، ج۲، ص۵۴۹.

سپس از بنی سلمه ، از تیره‌های خزرج ، خواست که جابر بن عبدالله انصاری از بزرگان صحابه را نزد وی حاضر کنند. جابر با ‌ ام سلمه ، همسر رسول خدا، مشورت کرد و به ناچار تن به بیعت داد.

[۱۱۶] تاریخ طبری، ج۵، ص۱۳۹.

[۱۱۷] السیره النبویه، ابوحاتم، ج۲، ص۵۴۹.

بسر خانه‌هایی از انصار و شیعیان امام علی- علیه‌السّلام –

[۱۱۸] الغارات، ج۲، ص۵۵۴.

[۱۱۹] تاریخ الاسلام، ج۵، ص۳۶۹.

[۱۲۰] وفاء الوفاء، ج۱، ص۴۴.

از جمله خانه زراره بن جرول و رفاعه بن رافع و ابوایوب انصاری را در مدینه ویران کرد یا سوزاند.

[۱۲۱] الفتوح، ج۴، ص۲۳۱-۲۳۲.

[۱۲۲] الغارات، ج۲، ص۶۰۳-۶۰۴.

او در مدت اقامت یک ماهه در مدینه، مسببان و مظنونان به قتل عثمان را کشت

[۱۲۳] الطبقات، خامسه، ج۲، ص۱۸۶.

[۱۲۴] تاریخ الاسلام، ج۵، ص۳۶۹.

و چند تن از بنی کعب بن عمرو ، تیره‌ای از خزاعه ،

[۱۲۵] السیره النبویه، ابن کثیر، ج۱، ص۴۱۱.

[۱۲۶] انساب الاشراف، ج۱۱، ص۲۱.

را درون چاه انداخت.

[۱۲۷] الطبقات خامسه، ج۲، ص۱۸۶.

[۱۲۸] تاریخ طبری، ج۵، ص۱۷۶.

حرکت به سوی مکه

بسر پیش از حرکت به سوی مکه ، ابوهریره را به عنوان حاکم مدینه منصوب کرد.

[۱۲۹] الغارات، ج۲، ص۶۰۷.

او افرادی بسیار از خزاعه را در مسیر مدینه به مکه

[۱۳۰] مروج الذهب، ج۳، ص۲۲.

کشت و اموالشان را غصب کرد.

[۱۳۱] الغارات، ج۲، ص۶۰۸.

هنگامی که قثم بن عباس ، حکمران امام علی- علیه‌السّلام -در مکه، از لشکرکشی بسر آگاه شد، شهر را ترک کرد. از این رو، بسر بدون هیچ مقاومتی وارد مکه شد و گروهی از قریش را که به دیدار وی رفته بودند، شماتت و به قتل تهدید کرد؛ اما پس از طلب بخشش آن‌ها و یادآوری خویشاوندیشان با وی، آنان را رها کرد.

[۱۳۲] الغارات، ج۲، ص۶۰۸.

بسر در خطبه‌ای، معاویه را سزاوار خلافت دانست و مردم را به کشتن و ویرانی خانه هایشان تهدید کرد

[۱۳۳] الغارات، ج۲، ص۶۰۸.

[۱۳۴] شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۲.

و از آن‌ها به اجبار برای معاویه بیعت گرفت

[۱۳۵] الکامل، ج۳، ص۳۸۳.

و شیبه بن عثمان عبدری را حکمران مکه کرد.

[۱۳۶] انساب الاشراف، ج۳، ص۲۱۲.

[۱۳۷] الفتوح، ج۴، ص۲۳۴.

حملات بُسر مکه

با نزدیک شدن بُسر به مکه، قُثَم بن عباس، عامل حضرت علی علیه السلام، شهر را ترک کرد و بُسر پس از گماشتن شیبه بن عثمان حجبی

[۱۳۸] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۰۸-۶۰۹.

[۱۳۹] الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۴، ص۲۳۳-۲۳۴.

، به رغم فرمان معاویه

[۱۴۰] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۰۰.

، جمعی از خاندان ابی لهب را در مکه از میان برد و به سوی طائف رفت

[۱۴۱] الاغانی، ابوالفرج اصفهانی، ج۱۶، ص۲۶۶.

.

فجایع بسر در یمن

سپس به یمن لشکر کشید. وی در راه خود از طائف و نجران گذشت و بسیاری از شیعیان امام علی – علیه‌السّلام -را به قتل رساند.

[۱۴۲] الفتوح، ج۴، ص۲۳۵.

وی در یمن دو پسر خردسال عبیدالله بن عباس ، حکمران امام علی- علیه‌السّلام -را سر برید.

[۱۴۳] انساب الاشراف، ج۳، ص۲۱۳-۲۱۴.

[۱۴۴] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۹۸-۱۹۹.

[۱۴۵] تاریخ طبری، ج۵، ص۱۴۰.

نیز عمرو بن اراکه ، جانشین عبیدالله، را

[۱۴۶] انساب الاشراف، ج۳، ص۲۱۳.

همراه صد تن از بزرگان ایرانیان مقیم یمن به سبب این که فرزندان عبیدالله در منزل‌ ام نعمان دختر بزرج ، از ایرانیان، بودند، به قتل رساند.

[۱۴۷] الغارات، ج۲، ص۶۲۱.

[۱۴۸] شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۶.

حضرت علی- علیه‌السّلام -با آگاهی از فجایع و قتل‌های بسر وی را نفرین کرد

[۱۴۹] الغارات، ج۲، ص۶۴۰.

[۱۵۰] الارشاد، ج۱، ص۳۲۱.

و جاریه بن قدامه تمیمی را که دو هزار تن همراه داشت

[۱۵۱] تاریخ طبری، ج۵، ص۱۴۰.

[۱۵۲] مروج الذهب، ج۳، ص۲۱-۲۲.

[۱۵۳] الکامل، ج۳، ص۳۸۴.

راهی یمن کرد. با فرار بسر به شام ، این غائله به پایان رسید.

[۱۵۴] الغارات، ج۲، ص۶۲۳.

[۱۵۵] انساب الاشراف، ج۲، ص۴۵۸.

[۱۵۶] الفتوح، ج۴، ص۲۳۸.

او طی این ماموریت در مسیر رفت و برگشت ۳۰ هزار مسلمان را کشت.

[۱۵۷] الغارات، ج۲، ص۶۴۰.

اقدامات بُسر در طائف

او از طائف گروهی را برای کشتار شیعه علی علیه اسلام به تَباله در یمن فرستاد، اما بعداً آنان را امان داد

[۱۵۸] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۰۸-۶۱۱.

هر چند به روایت ابن اعثم کوفی

[۱۵۹] الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۴، ص۲۳۴-۲۳۵.

، مردم تباله همگی از پای درآمدند.

جنایات بُسر در مناطق یمن

بُسر در سَراه نیز جمعی دیگر از یاران حضرت علی علیه السلام را به قتل رساند

[۱۶۰] الاغانی، ابوالفرج اصفهانی، ج۱۶، ص۲۶۶.

و در راه صنعا، دو پسر خردسال عبید الله بن عباس را که نزد بنی کنانه به سر می بردند، سر برید

[۱۶۱] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۱۴-۶۱۶.

[۱۶۲] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۱۱-۶۱۳.

[۱۶۳] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۲۱.

.
سپس در نَجران، و مناطقی دیگر از یمن، چون اَرحَب و جُرف و جَیسْان، بسیاری از قبیله همدان و بنی سعد و دیگر شیعیان علی علیه السلام را به طرز فجیعی کشت و زنان آنان را به اسارت گرفت

[۱۶۴] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۱۷-۶۱۸.

[۱۶۵] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۲۰.

[۱۶۶] تاریخ الیعقوبی، احمدبن اسحاق یعقوبی، ج۲، ص۱۹۸-۱۹۹.

[۱۶۷] تاریخ الامم والملوک، محمدبن جریر طبری، ج۴، ص۱۰۶-۱۰۷.

[۱۶۸] مروج الذّهب و معادن الجوهر، علی بن حسین مسعودی، ج۳، ص۲۱۱.

.
چون بُسر به صنعا رسید، عبیدالله بن عباس و سعیدبن نمران به کوفه گریختند و جانشین عبیدالله پس از چندی مقاومت کشته شد

[۱۶۹] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۱۸-۶۱۹.

[۱۷۰] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۲۱.

[۱۷۱] الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۴، ص۲۳۶.

.
شماری از ایرانیان یمن (ابناء) که به روایتی، به دو پسر عبید الله پناه داده بودند، به قتل رسیدند

[۱۷۲] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۲۱.

[۱۷۳] مروج الذّهب و معادن الجوهر، علی بن حسین مسعودی، ج۳، ص۲۱۱.

.
پس از آن، وائل بن حجر، که در ظاهر از یاران علی علیه السلام بود، در رفتاری خیانتکارانه، بُسر را به حضرموت که جمعی از عثمانیه در آنجا بودند، فراخواند که به دنبال آن بسیاری از یاران حضرت علی علیه السلام کشته شدند

[۱۷۴] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۲۹-۶۳۱.

[۱۷۵] الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۴، ص۲۳۶.

.

اقدامات امیرالمومنین در قبال جنایات بُسر

علی علیه السلام در خطبه ای دو کارگزار خود در یمن را سرزنش کرد و با سخنانی عتاب آمیز مردم را به مقابله با دشمن برانگیخت.
جاریه بن قدامه سعدی به دستور آن حضرت، با دو هزار سپاهی از بصره بُسرعت به طرف صنعا حرکت کرد.
وهب بن مسعود خثعمی نیز با دو هزار سپاهی از کوفه، در حجاز به او پیوست

[۱۷۶] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۳۶.

[۱۷۷] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۱۹-۶۲۰.

[۱۷۸] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۲۴-۶۲۷.

[۱۷۹] مروج الذّهب و معادن الجوهر، علی بن حسین مسعودی، ج۳، ص۲۱۱.

[۱۸۰] مروج الذّهب و معادن الجوهر، علی بن حسین مسعودی، ج۳، ص۳۴۹.

[۱۸۱] تاریخ الیعقوبی، احمدبن اسحاق یعقوبی، ج۲، ص۱۹۷-۱۹۸.

.
جاریه شتابان خود را به یمن رساند و در تعقیب بُسر به حضرموت تاخت. ازینرو بُسر به سرزمین بنی تمیم در یمامه گریخت.

حوادث بعد از شهادت امیرالمومنین

بعد از شهادت علی علیه السلام، جاریه پس از چندی توقف در جرش به مکه و مدینه رفت و از مردم به نام حسن بن علی علیه السلام بیعت گرفت و به کوفه بازگشت

[۱۸۲] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۲۴.

[۱۸۳] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۲۹-۶۳۰.

[۱۸۴] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۳۸-۶۴۰.

[۱۸۵] تاریخ الیعقوبی، احمدبن اسحاق یعقوبی، ج۲، ص۱۹۹.

[۱۸۶] تاریخ الامم والملوک، محمدبن جریر طبری، ج۴، ص۱۰۷.

.
بُسر نیز بدون دادن تلفات، از راه سماوه به شام رفت.
شمار کسانی را که بُسر در رفت و بازگشت به قتل رساند سی هزار تن یا بیشتر دانسته اند

[۱۸۷] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۳۹-۶۴۰.

[۱۸۸] الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۴، ص۲۳۸.

[۱۸۹] تاریخ الامم والملوک، محمدبن جریر طبری، ج۴، ص۱۰۶.

.
با این حال، ابن اعثم کوفی در روایتی منحصر به فرد و شگفت انگیز می گوید که بُسر و برخی یارانش پیش از رسیدن به شام، در نبرد با عبیدالله بن عباس کشته شدند و جاریه نیز پس از اخذ بیعت به نام علی علیه السلام، به کوفه نزد آن حضرت برگشت

[۱۹۰] الفتوح، ابن اعثم کوفی، ج۴، ص۲۳۹-۲۴۰.

[۱۹۱] الغارات، ابراهیم بن محمد ثقفی، ج۲، ص۶۴۰-۶۴۱، پانویس ۴.

.

رویارویی با سپاه امام حسن

در ۴۱، پس از شهادت علی علیه السلام، بُسر به همراه معاویه برای رویارویی با حسن بن علی علیه السلام از دمشق عازم عراق شد.

[۱۹۲] تاریخ بغداد، احمدبن علی خطیب بغدادی، ج۱، ص۲۲۲-۲۲۳.

بسر در رویارویی لشکر معاویه با سپاه امام حسن – علیه‌السّلام -نیز حضور داشت. منابع از درگیری میان او و قیس بن سعد بن عباده گزارش داده‌اند.

[۱۹۳] انساب الاشراف، ج۳، ص۲۸۴.

وی به سال ۴۱ق. مدتی کوتاه به دستور معاویه فرماندار بصره شد و زبان به دشنام امام علی- علیه‌السّلام -گشود.

[۱۹۴] الکامل، ج۳، ص۴۱۴.

[۱۹۵] البدایه و النهایه، ج۸، ص۲۲.

[۱۹۶] تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۶.

گزارش‌هایی از حضور بسر درجنگ‌های زمستانی

[۱۹۷] تاریخ خلیفه، ص ۱۳۴.

[۱۹۸] تاریخ خلیفه، ص۱۲۵.

[۱۹۹] تاریخ طبری، ج۵، ص۱۸۱.

[۲۰۰] تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۱۱-۱۲.

و تابستانی مسلمانان (۴۳-۵۲ق.) بر ضد روم شرقی حکایت دارد.

[۲۰۱] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۳۹-۲۴۰.

[۲۰۲] تاریخ طبری، ج۵، ص۲۵۳.

[۲۰۳] تاریخ طبری، ج۵، ص۲۸۷.

[۲۰۴] نهر الذهب، ج۳، ص۲۴.

برخی شرکت بسر در جنگ‌های زمستانی را انکار کرده‌اند.

[۲۰۵] تاریخ طبری، ج۵، ص۱۸۱.

وی همچنین جنگ‌هایی را در دریا بر ضد رومیان فرماندهی کرد.

[۲۰۶] تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۱۱.

[۲۰۷] البدایه و النهایه، ج۸، ص۲۷.

وی که فرمانده طلایه سپاه معاویه بود، در برخی درگیریها از سران امام حسن علیه السلام شکست خورد

[۲۰۸] انساب الاشراف، احمدبن یحیی بلاذری، ج۳، ص۳۸.

[۲۰۹] مقاتل الطالبیّین، ابوالفرج اصفهانی، ص۴۲.

[۲۱۰] تاریخ بغداد، احمدبن علی خطیب بغدادی، ج۱، ص۲۲۲.

.

اقدامات بُسر پس از صلح امام

در همان سال، پس از صلح امام حسن علیه السلام با معاویه، که حُمران بن ابان بر بصره چیره شد، معاویه، بُسربن ارطاه را برای دفع او فرستاد، و همچنین دستور قتل فرزندان زیاد، والی حضرت علی علیه السلام در فارس، را داد.
بُسر، پسران زیاد را بازداشت کرد و تهدید به قتل نمود، اما در پی وساطت ابوبکره، برادر زیاد، نزد معاویه دست از ایشان بازداشت.
پس از آن، بُسر شش ماه در بصره حکومت کرد و سپس در اواخر ۴۱ عزل و عبدالله بن عامر بن کریز به جای او منصوب شد

[۲۱۱] الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۵، ص۴۹.

[۲۱۲] تاریخ الامم والملوک